Алматы №1 (135) 2012
жүктеу/скачать 4,15 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Тас пісетін уақыт
| иығынан бат-
пан ж‰гі т‰скендей, өмір бойғы бар көрген азабынан бір-ақ арыла бастағандай (Ж. Ах- мади, 59 б.). «Иығынан ж‰к т‰сті» тіркесі сөз- дікке енбегенімен, УФ-ға құрамында бар. Иығынан ж‰к т‰сті – ‰лкен іс тындырды, қиындықтан құтылды мағынасын білдіреді. ҚТФС-де жоқ, бірақ узусқа айналған бұл тіркеске «батпан» анықтаушы сөзі қосылуы арқылы иығынан батпан ж‰гі т‰скендей ОФТ сипатындағы қолданыс жасалып отыр. Плеоназм құбылысы узуал тұлғаның құрамына енгізілген окказионал тіркес тұлғаға нормалы нұсқасында болмайтын мағыналық қосымша реңк ‰степ, оның семантикасының баюына, тұлғаның контекстік нақтылығының артуына м‰мкіндік береді. Мысалы: Сонардың қайсыбірінің «Қайрат» ‰шін қабырғасы қайы- сып, омыртқасы майысып ж‰р дейсің (О. Әубәкіров, 100 б.). Бұл жағдайдағы ФТ-ның узуалды құрамы– қабырғасы қайысты [3, 302 б.] тіркесі. Ол омыртқасы майысып қосымша компонентімен толысады, бұл компонент оны нақтылайды, айқындайды. Осы компоненті- мен өзара сәйкесе отырып, берілген тұлғаның ішкі контексіне оңай енеді де, узуал тұлғаның мағынасын нақтылайды әрі к‰шейтеді, яғни фразеологизмнің ішкі формасын нақтылайды. Жаңа ФТ шекарасының кеңеюінің негізінде қосымша лексемалардың, қосымша компо- ненттердің семантикалық әсері болады. Олар ФТ-ның ішкі формасын жандандырады. Эмотивті әсерге қол жеткізу ‰шін экспли- кациялау тәсілі фразеологизмдерді өзектілеу- дің басқа тәсілдерімен қатар қосымша тәсіл есебінде қолданылады. В.М. Мокиенко: «Если имплицирование – это постепенное «кодиро- вание» исходного образа фразеологизма, то эксплицирование – «расшифровка», во многих случаях – создание образа. Расширение фра- зеологизма стимулируется недостаточностью семантики, необходимостью усилить утрачен- ную словом экспрессию, обновить мотиви- ровку» [6, 131 бб.]. Сонымен, ФТ құрамының кеңеюі немесе ФТ-ның экспликациялануы – эмотивті әсер туындатудың аса тиімді тәсілі болып табылады. Мысалы: Тас пісетін уақыт жүктеу/скачать 4,15 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|