Алматы №1 (135) 2012
К‰ндіз к‰лкі-сиқыңыздан айрылып, т‰нде
жүктеу/скачать 4,15 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- 48 ҚазҰУ хабаршысы.
| К‰ндіз к‰лкі-сиқыңыздан айрылып, т‰нде
ұйқы-сұрқыңыздан ажырап, ақ найзаның ұшы, ақ білектің к‰шімен жалпақ еліңіз ал- дында абырой алып хан болдыңыз (Ж. Ахмади, 14 б.). «К‰ндіз к‰лкі-сиқыңыздан айрылып, т‰нде ұйқы-сұрқыңыздан ажырап» окказио- нал фразеологиялық тұлғасы (әрі қарай – ОФТ) узуал қолданыста «к‰ндіз к‰лкі, т‰нде ұйқы бұзылды» немесе сөйлеу тілінде «к‰ндіз к‰лкіден, т‰нде ұйқыдан айрылды» деп екі т‰рлі айтылып ж‰рген «ешбір тыным тап- 48 ҚазҰУ хабаршысы. Филология сериясы. №1(135).2012 пады, ешбір саябырламады» [3, 291 б.] деген бір мағынаны білдіреді. Эмотивтік әсер туындатуда мәтіндерді талдау арқылы фразеологизмнің компоненттік құрамының кеңеюі, оның өзгерісінің окказио- нал сипатының болатындығын, фразеологизм қолданылған белгілі бір контекст шеңберінен шықпайтындығын, осыған орай, ол ФТ-ның узуал мағынасына әсер етпейді деген қоры- тынды жасауымызға м‰мкіндік береді. Фразеологиялық тұлға (әрі қарай – ФТ) компоненттік құрамы фразеологизмнің суб- стантивті компонентіне жататын т‰рлі анық- тауыш немесе ФТ-ның етістік компонентіне жататын пысықтауыш пен толықтауыштың енуінің нәтижесінде кеңейеді. Бұл – ФТ-ға тән мағынаның көркемдігін к‰шейтудің құралы болып табылады; осыған сәйкес оқырманға әсер ету деңгейі де к‰шейеді. Мысалы: Ай- даубай «ағасына» риза. Көңілі көлкөсір, жа- ғасы жайлау, етегі қыстау боп жаны байып жадырап келеді (О. Әубәкіров, 119 б.). «Жаны байып жадырап» тіркесінің қалыпты формасы «жаны жадырау» – көңілі жарқын, рахаттанды деген мағынаны білдіреді, сөз- дікке кірмегенімен жалпы тілдік қолданысқа еніп кеткен бұл тіркестің құрамына «байып» пысықтауышы қосылған. Сәдуақасқа кездескелі бері жүктеу/скачать 4,15 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|