Алматы 2014 almaty 2



Pdf көрінісі
бет20/101
Дата06.03.2017
өлшемі37,51 Mb.
#7966
1   ...   16   17   18   19   20   21   22   23   ...   101

Түйін сөздер: стиль, тұрмыстық  мәтіндік сөз, мақал, мәтел, жанр, газеттiк мәтiн. 

 

Omarbayeva G.S. 



Communicative general significance of proverbs and sayings of newspaper text 

Abstract. Proverbs and sayings are one of the main genres of Russian folk-poetic creative work, which were 

created  on  the  basis  of  rich  historical  experience  of  people.  In  conciseness  of  verbal  form  is  genre  specificity  of 

proverbs and sayings. This genre is widely used in the newspaper- publicistic speech, which is designed to impact and 

consider  the  interests  of  readers  to  the  maximum  extent.  Language  of  newspaper  should  be  communicative  and 

universally  valid,  i.e.  clear,  precise,  concise  and  expressive.  Communicatively-acting  orientation  of  newspaper  text 

creates a structure of publicistic style speech. Present-day newspaper includes spoken language of proverbial character, 

giving expression and imagery to the narrative. Proverbs and sayings known to the reader are filled with new socio-

political content and acquire a propagandistic significance and are updated. With the help of proverbs and sayings is 

created a comic effect, irony, paradoxicalness, etc. Communicative general significance of proverbs and sayings as a 

source of expressive and efficient, means determines the specific qualities of newspaper text. 



Key words: style, everyday speech, proverbs, sayings, genre, newspaper text. 

 

 



Ә

ОЖ 37.037 

 

Укешов Т.Р. 

Қ.И. Сәтбаев атындағы Қазақ ұлттық техникалық университеті, 

Алматы қ, Қазақстан Республикасы 

ukeshovtr@gmail.com 

 

ЖОҒАРҒЫ ОҚУ ОРЫНДАРЫНДА САЛАУАТТЫ ӨМІР САЛТЫН ҚАЛЫПТАСТЫРУ 

 

Түйіндеме.  Білім  алушылардың,  тәрбиеленушілердің  денсаулығын  сақтау  туралы  ережелері, 

мекемелеріндегі  игі  іс-шаралары  жөнінде,  салауатты  өмір  салтын  насихаттау,  адамның  әлеуметтік  – 

психологиялық және биологиялық жақтан  қалыптастыруға, тәрбиелік жұмысы әрбір тақырыптың мазмұнына 

сәйкес халқымыздың ғасырлар бойы жинақталған асыл мұраларды пайдалану. 



Түйін  сөздер:  Денсаулығын  сақтау,  дұрыс  және  сапалы  тамақтану,  белсенді  қозғалыс  нәтижесінде 

организмді шынықтыру, дене тәрбиесі немесе спортпен шұғылдану. 

 

Қарт  шежіре  –  тарих  қатпарына  үңілсек,  кең  байтақ  түз  далада  тыныш  өмірді  аңсаған,  еркін 



бостандықты мақсат-мұрат тұтқан, соның жолында қасық қанын қиып, дұшпанына бас иіп көрмеген 

ата-бабаларымыздың арманы да осы бүгінгі Тәуелсіздік еді. Бұл қасиетті де қастерлі мәртебеге қолы 

жеткен  жас  мемлекетіміздің  болашағы,  сөз  жоқ,  оның  жас  ұрпағы  екені  даусыз.  Ендеше  ертеңін 

ойлаған ел де сол ұрпақтың қамын жейді, олардың дені сау, сана-сезімі жан-жақты жетілген, білімі 

мен білігі, парасат пен пайымы жоғары болуын көздейді. 

Егемен  еліміздің  келешегі  үшін  дені  сау,  рухы  биік  жеке  тұлғаны  қалыптастыру  мәселелері 

үкіметтің  қаулы-қарарларында,  тұжырымдамаларында  негізгі  орын  алады.  «Қазақстан  –  2030» 

стратегиялық  бағдарламасын  Білім  туралы  заңының  37-бабындағы  Білім  алушылардың, 

тәрбиеленушілердің денсаулығын сақтау туралы ережелерін білім беру ұйым, мекемелерінде жолға 


 

125 


қою үшін игі іс-шаралар өткізілуде. Бірақ, қоғамдағы кейбір келеңсіз жағдайлар жас буынға өз әсерін 

тигізуде.[1]  Халықта  «Жаман  әдет-дерт»  деген  нақыл  сөз  бар.  Бүгінгі  күні  теледидар,  газеттер  мен 

журналдар бетіндегі денсаулыққа зиян – темекі мен спирттік ішімдіктерді жарнамалау жасөспірімді 

қызықтыруы,  еліктіруі  ертеңгі  күні  арты  нашақорлыққа  ұрындыру  мүмкіндігі,  нарықтық 

экономиканың  қиын  кезеңінде  ата-аналардың  қолы  тимей  үйден  тыс  болуы,  жас  өспірімдердің 

қараусыз  қалып,  уақтылы  дұрыс  тамақтанбай,  мәнсіз  бос  сенделіс  үшін  немесе  бос  уақытын  қор 

қылмау бой алдырмау, бет  бұруы кейінгі кезде мектеп  оқушыларының, жастар денсаулығының әр 

түрлі ауру-сырқауы болуына әкеп соғуы, бәрімізді алаңдатады.  

Осылардың алдын алу үшін жоғарғы оқу орындарындағы дене тәрбие жұмыстарына жүктелер 

міндет  те,  талап  та  қатаң.  Біріншіден,  бұл  үшін  салауатты  өмір  салтын  насихаттау  аздық  етеді, 

екіншіден  жоғарғы  оқу  орындарының  сауықтыруға  бағытталған жұмыс  кестесін  кеңейтіп,  олардың 

материалдық базасына толығымен жағдай жасалуы керек. Үшіншіден, салауатты өмір сүру тәрбиелік 

жұмысында  әрбір  тақырыптың  мазмұнына  сәйкес  халқымыздың  ғасырлар  бойы  жинақталған  асыл 

мұраларды пайдалануымыз керек. Төртіншіден, салауатты өмір сүру үшін, яғни жеке бастың өзінің 

күнделікті  дайындалған  тужырымдама–болуы  керек.  Осындай  іс-шараларды  іске  асырғанда  ғана 

студент жастар салауатты өмір сүруге бет бұрған болар еді.[2] 

Жастарға  ұлттық  мәдениетті  бойында  қалыптастырып,  рухани  жағынан  жан-жақты  дамыған 

ұрпақты  тәрбиелеп,  денсаулығын  нығайтып,  салауатты  өмір  салтын  қалыптастыруды  ойлаған  жөн. 

Адамның  әлеуметтік  –  психологиялық  және  биологиялық  жақтан  салауатты  өмір  салтын 

қалыптастыруға мына жағдайлар негіз болады: 

1.  Белсенді қозғалыс нәтижесінде организмді шынықтыру, дене тәрбиесі немесе    

    спортпен шұғылдану, 

2.  Дұрыс және сапалы тамақтану, 

3.  Жеке және әлеуметтік гигиена талаптарын орындау, 

4.  Зиянды әдеттерден аулақ болу, 

5.  Дұрыс жыныстық тәрбие алу. 

Осылардың барлығы, өзге сала қызметкерлерімен  бірге ұрпақ тәрбиесімен  шұғылданатын  әр 

педагог  мамандарға  зор  міндет  жүктейді.  Ғалымдардың  пікірінше,  салауатты  өмір  салтын 

қалыптастыру негізгі мақсатты іске асыруды көздейді: 

1.  Глобальді  -  өсіп  келе  жатқан    ұрпақтың  физикалық  және  психологиялық  жағынан 

салауаттылығын қамтамасыз ету. 

2.  Дидактикалық - жастарды денсаулықтың қадіріне жетіп, оны сақтауға бағытталған біліммен 

қаруландыру. 

3.  Әдістеме  –  жастарға  адамның  тіршілік  әрекеті  және  гигиенасы  жайындағы  білімді  тиімді 

жолмен  жеткізу.  Яғни,  патологиялық,  психикалық  аурудан  сақтау,  жұқпалы  және  венерологиялық 

аурудың алдын алу, алғашқы медициналық көмекті пайдалану. Салауатты өмір салтының бүгінгі ең 

манызды мәселелерінің бірін зерттегенде: 

-  әлеуметтік экономикалық жағдай, 

-  отбасындағы психологиялық орта, 

- жұмыссыздық, мақсатсыздық немесе шектен тыс бос уақыт тағы да басқаларын айтуға болады. 

Сондықтан  бүгінгі  білім  беру,  жүйесінде  еліміздің  өсіп  –  өркендеуіне  сай  заман  талабына 

жауап беретін рухани-адамгершілік қасиеттерін қалыптастырған, қоғамдық өмірдің салтына саналы 

түрде қараған өркениетті ұрпақ тәрбиелеу – кезек күтпес міндетіміз. 

Сонымен  қатар,  жастарға  валеологиялық  тәлім-тәрбие  беруді,  валеология  ғылымын  зерттеген 

профессор К. Брехман 1980 жылы-ақ ұсынған болатын. 

Гигиеналық мәдениетті қалыптастырып, салауатты өмір салты мен өркениетті ұрпақ тәрбиесіне 

валеологиялық тәлім-тәрбие маңызды рөл атқарады.[3] 

Адам баласы өмірге келгеннен бастап ата-ана тарапынан өмір салтына қалыптасады. 

Ол  балабақшада  тәрбиешіге  байланысты  болса,  мектепке  барғанда  баланың  салауатты  өмірге 

қалыптасуын мұғалім жалғастырады. Ал жоғарғы оқу орнында дене тәрбиесі мамандарының теориялық, 

практикалық  адам  денсаулығына  негізделген  біліммен  сусындауын  шарт  деп  есептеймін.  Олай 

болмайынша, салауатты өмір салты қалыптаспайды. Дене тәрбиесімен шұғылданып, терең қаруланған жас 

азамат қана өз денсаулығының қадіріне жетіп, салауатты өмір салтын қалыптастырады. 

         Сөзімді нақтылай түсу үшін мына нұсқаны ұсынып отырмын: 

 

 

 



 

 

126 


 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

Сурет 1. Салауатты өмір салтының пайдалы кеңесі мен бағыты 



 

 

Ә



ДЕБИЕТТЕР 

1. Н.Назарбаев Қазақстан 2030 саяси бағдарлама.Астана, 2000. 

2. Қ.Омаров Қазақстан мектебі. 2004 ж №11 18-бет. Алматы 2004. 

3. С.Сыбанбай Жас Алаш 2004ж 27 сәуір Алматы 2004ж. 



 

Укешов Т.Р. 



В высшее учебным заведения с формировать здоровый образ жизни  

Резюме. Правила здравохранения обучающися и воспитанников,  пропагандирование здорового образа 

жизни  а  также  организация  мероприятий  по    формированию  социально-психологических  и  биологических 

сторон  человека,  использование  драгоценного  наследия  которое  формировалось  веками  в  каждой 

соответствующий теме воспитательной работы. 



Ключевые слова. Сохранить здоровье, правильное и качественное питание, активное движение для 

укрепления организма, занятий спортом. 



 

Summary. Terms of schooling and healthcare students, promotion of healthy lifestyles as well as organizing 

activities  for  the  formation  of  socio-psychological  and  biological  sides  of  human  use  of  the  precious  heritage  that 

evolved over the centuries in each respective relating to educational work. 

Key words. Maintain health, proper nutrition and quality, active movement to strengthen the body, sports. 

Дене тәрбиесі және 

спортпен шұғылдану 

Тамақтану, еңбек 

және демалу 

гигиенасы 

Жеке және ұжымдық 

гигиена таплаптарын 

орындау 

Қоршаған орта, 

табиғатты қорғау 

Зиянды әдеттердің 

алдын алу 

Дұрыс жыныстық 

тәрбие 

Салауатты өмір 

салты 

Тәрбиеленуші мен тәрбиеші арасындағы өзара 

қарым-қатынастар, психо-гигиенасының негізгі 

талаптарын орындау 

 


127 

СЕКЦИЯ  

НОВЫЕ ТЕХНОЛОГИИ ЭНЕРГОСБЕРЕЖЕНИЯ И ИСПОЛЬЗОВАНИЯ 

ВОЗОБНОВЛЯЕМЫХ ИСТОЧНИКОВ ЭНЕРГИИ 

Подсекция 

Физика 

Ә

ОЖ 621.43.(075.15) 



Абдрасилова В.О. магистрант, Шамбулов Н.Б. 

Қ.И. Сәтбаев атындағы қазақ ұлттық техникалық университеті 

Алматы қ. Қазақстан Республикасы 

Cholpan_69@mail.ru 



ФЕРРИТ-ШПИНЕЛЬДЕРІНІҢ ЖАНАМА АЛМАСА ӘСЕРЛЕСУ 

ПАРАМЕТРЛЕРІН ЕСЕПТЕУ 

Аңдатпа.  Магниттік  шалаөткізгіш  материал  ретінде  ферриттер  радиотехникада  және 

микроэлектроникада  кеңінен  қолданылады.  Заманауи  электроникаға  электрондық  сұлбаталаптарын 

қанағаттандыратын, белгілі бір магниттік қасиеттері барматериалдар қажет.  

Түйін сөздер: феррит-шпинелі, жанама алмаса әсерлесу, кристалдық тор өрісі, электрондық орбиталь, 

электрондық тасымалдау. 

Ферримагнетиктердің  негізгі  сипаттамасы  магниттелу,  Кюри  температурасы,  магниттік 

кристаллографиялық анизотропия константалары және т.б. параметрлері. 

Ферриттердің  магниттік  қасиеттері  белгілі  бір  дәрежеде  заттың  нақты  кристалл  құрылымына 

және  кірме  иондардың    алмаса  әсерлесуіне    тәуелді.  Макроскопиялық  қасиеттердің,  локальдық 

кристалдық  ішкі  әсерлесулермен  байланысты  мәселесі,  қазіргі  уақытта  да  маңызды  болып  отыр, 

себебі  осы  мәселенің  шешімі  ғана  еркін  құрамды  ферритердің  қасиеттерін  болжауға  және  жаңа 

магниттік материалдарды алуға жол ашады.  

Материалдардың  магниттік  кристаллографиялық  анизотропиясы  кристаллқ  тордың    локальді 

бұрмалануымен,  орбитальді  моментке  ие  иондардың  алмаса  және  спин-орбитальді  әсерлесуімен 

анықталады. 

Слончевский дамытқан магниттік анизотропия теориясы бұрмаланбаған кубтық кристалдардың 

анизотроптық  қасиеттерін  қалыптастырудағы  иондардың  энергетикалық  спектрінің  маңызын 

көрсетті,  ал Тачики кристалдық тордың орбитальді моментке ие иондармен локальді бұрмалануын 

есерудің  эксперименталдық  нәтижелерді  дұрыс  түсіндіруге  мүмкіндік  беретінін    көрсетті.  Бірақ 

соңғы  көптеген  теориялық  және  эксперименттік  нәтижелер  анизотория  теориясының  бұл 

жағдайының  дәрменсіздігін  көрсетті.  Жанама  алмаса  әсерлесу  моделі  шеңберінде,  О.А.Баюков 

ферриттердегі  орбитальды-мұздалған    3d-катиондардың  анизотропияға  қосатын  үлесін  бағалауға 

мүмкіндік беретін,S-иондарында орбитальді моменттердің пайда болу механизмін ұсынды.  

Дегенмен магниттік  кристаллографиялық  анизотропиясының бірінші константасына феррит–

шпинелдерінің  құрамына  кіретін  3d-тобы  металдарының  барлық  үш  түрлі  катиондарының  әсері 

толық  зерттелмей  қалған:    орбитальды-азғын,  орбитальді-мұздалған  және  парамагниттік  иондар. 

Жұмыстың  мақсаты  жанама  алмасу  моделін  қолдана  отырып,  зерттелетін  феррит  иондары  үшін 

лиганд-катион  электрондық  тасымалдау  параметрлерін    анықтау.  Иондардың  алмаса  әсерлесу 

интегралдарын  есептеу  үшінКюри  температурасын  пайдаланып,лиганд-катион  электрондық 

тасымалдау  параметрлерін  анықтау  тәсілі  ұсынылады.  Атомдардың  орналасуындағы  жүйелілік, 

қатты  дененің  кристалдық    немесе  кристалдық  емес  екендігін  анықтап  қана  қоймайды,  кеңістіктік 

симметрияның  болуы  –  қатты  денелердің  тербеліс  спектрін,  олардың  механикалық  және 

термодинамикалық  қасиеттерін,  электрондық  және  магниттік  құрылымының  ерекшеліктерін 

анықтайтын  шешуші  фактор  болып  табылады.  Трансляциялық  симметрия  зоналық  құрылымның 


 

128 


қалыптасуына  алып  келеді,  ал  атомды  локальді  қоршау  симметриясы,  оның  электронды 

қабықшаларының жіктелуінеәсерін тигізеді. Егер еркін атом сфералық симметрия өрісінде орналасса, 

онда  қоршаушы  иондардың  нүктелік  зарядтары  тудыратын  кристалдық  өрістің  пайда  болуынан, 

қатты  денеде  симметрияның  төмендеуі  орын  алады.  Осы  ішкі  электр  өрісінің  әсерінен  деңгейлер 

жіктелуі байқалады. 

Тікелей  және  жоғары  алмасулардан  басқа  металл  қоспаларында  жанама  алмасу  іске  асады.  

Жанама  алмасу  моделіне  қамтылған  электрондар  шала  толтырылған    d-,  f-қабықшалардың 

электрондары,  ал  олардың  арасындағы  байланыс  өткізгіш  электрондармен  жүзеге  асырылады.  

Ферромагниттік  кристалдың  толық  моментіне,  өткізгіш  электрондар  спинінің  үлесі,3d-

электрондардың  үлесімен  салыстырғанда  өте  аз.  Бірақ,  осы  еркін  электрондар  магниттік  реттелуді 

мүмкін етеді және оның сипатын анықтайды, себебі, кристалл бойымен қозғалысы кезінде олар 3d-

электрондар  спиндерінің  арасындағы  әсерлесуді  тасымалдайды.  Алмаса  әсерлесуалмасу 

энергиясының  жақын  көршілердің  арақашықтығына  тәуелді  екендігін  көрсетеді.  Егер  электрондар 

спиндерінің  арасындағы  алмаса  әсерлесу  оттегі  ионы  арқылы  жүзеге  асатын  болса,  онда  әсерлесу 

металл  иондарының  сыртқы  қабықшасындағы  электрондар  арасында  өтеді.  Бұл  жанама  кванттық-

механикалық  әсерлесу  күш  жағынан  металдарда  байқалатын  алмаса  әсерлесуден  еш  кем  түспейді. 

Спиндік магниттік моменттер арасындағы мұндай байланыс жанама әсерлесу деп аталады.  

Феррит–шпинелдердің  микроскопиялық  механизмі  спин-орбитальді  әсерлесудің  көмегімен 

түсіндіріледі,  ол  электрон  спиндерін  олардың  орбитальді  қозғалысымен  байланыстыратын 

атомдардың ішкі әсерлесуін көрсетеді [1,2-8]. 

Кристалдық    өріс  тікелей  атомның  спиндік  моментіне  әсер  ете  алмайды.  Егер  атомның 

орбитальдік моменті болса, онда атомның кристалдық өрісі мен  орбитальді моменті әсерлеседі және 

ол  кристалдық  тормен  байланысады.   Алмаса  әсерлесу  өрісі  атомның  спиндік  моментін  айналдыра 

отырып  магниттік  спин-орбитальді  әсерлесуді  жеңеді.  Сипаттай  айтқанда,  спин  белгілі  бір 

симметриялы кристалдық торда орныққанын "сезеді" [8]. Кристалдық анизотропияның пайда болуын 

1-сурет көмегімен көрсетуге болады. 

 

 

   



  

 

 



Вертикаль  өс  бойына  V

kn

кристалдық  тордың  электр  өрісі  салынған,  ол  өтпелі  металдардың  L 

орбиталь  моменттерін  тормен  қатаң  байланыстырады,    горизонталь  өс  бойына  кристалдың 

магниттелу бағытымен бағыттас  H



обм

жанама алмасу өрісі салынған. 

Феррит-шпинелі  [1]  химиялық    формуласы  X

2+

Y

2

3+

O

4

түзіліс,  мұндағы  X–еківалентті  және  Y  – 

үшвалентті темір тобының  3d - иондары. Мұндағы оттегі иондары кубтық-тығыз орналасқан торды 

құрайды, темір тобының аниондары екі түрлі торшаларда  орналасады.  

 

     


  

 

1-сурет.  Спиндік және орбитальдік 



моменттердің сұлбалық байланысы 

1-сурет. Шпинельдің элементар ұяшығы 

(1/4 бөлігі) 


 

129 


Кеңістіктік  тобы  O

h

7

(Fd3m).

А-торшада  металл  иондары  тетраэдр  түйіндерінде  орналасқан 

оттегінің  төрт  ионымен  қоршалады,  В-торшада  октаэдр  түйіндерінде  алты  оттегі  иондарымен 

қоршалады. Элементар торда  8-тетраэдрлік  (А) және 16-октаэдрлік (В) позициялар бар. Егер X типті 

8  ион  А  позицияларында  орналасса,  алY  типті  16  -  ион  В  позициясында  орналасса,  онда  мұндай 

құрылымды қалыпты шпинель деп атайды. Ал егер Y–иондарының жартысы А позициясында, ал Y–  

иондарының  қалған  жартысы  және  X–  иондары    В  позициясында  орналасса,  ондай  құрылым 

келтірілген  шпинель

  деп  аталады.  Қалыпты  және  келтірілген  шпинельдердің  өтпелі  түрі  болып 

табылатын аралас құрылымдар мына химиялық формуламен көрсетіледі: 



4



1

1

1



O

Y

X

Y

X









                                                                   (1) 

мұндағы

-келтіру параметрі. Қалыпты құрылым үшін 



 = 1, ал келтірілген құрылым үшін 



 = 0. 


Ендігі жерде біз  үшін қызығушылық туғызатын Y  ретінде  Fe

3+

, ал  Xиондары ретінде  Fe



2+

Co



2+

, Cu


2+

, Ni


2+

, Zn


2+

 болатын шпинельдердегі  кристалдық өрісте 3d – иондарының  энергетикалық 

деңгейлерінің жіктелуі және ионның негізгі күйі. 

Энергетикалық спектрді есептеу кезінде  3d – иондарының  мына гамильтониандарға сүйенеді: 



m

ls

обм

T

C

F

W

H

H

V

V

W

H









                                                    (2) 



мұндағы    гамильтониандар:

F

W

  -  еркін  ионның,



C

V

  -  кубтық  кристалдық  өрістің,



T

V

  -  тригоналді 



кристалдық өрістің,

обм

H

 - алмаса әсерлесудің,



ls

H

 - спин-орбитальді әсерлесудің, 



m

W

 - магнит өрісі-



мен әсерлесудің операторлары. 

Алдымен  кубтық  және  тригональді  өрістердегі  ионның  негізгі  күйін  анықтайды.  Октаэдрлік 

сияқты, тетраэдрлік симметрия да кубтық симметрия тобына жатады.  

Кристалдық өрістегі деңгейлердің жіктелуін келесі сұлба арқылы көрсетуге болады  (2-сурет).  

Лигандтардың кристалдық өрісіндегі 3d – иондардың  бес есе азғындынегізгі күйі екіге бөлінеді: үш  

есе азғынды





d

- орбиталь (



xz

yx

xy

d

d

d

,

,



)  және екі  есе азғынды



d

 - орбиталь (

2

2

2



,

y

x

x

d

d

). Тетраэдрлік  



торша үшін, октаэдрлікке қатысты бөліну сұлбасы – керісінше.  

 

 



 

2-сурет.  Кубтық кристалдық өрісте 3d – иондарының энергетикалық деңгейлерінің бөлінуі. 

 

Жанама алмасу әсерінде  Fe



3+

 ионының орбиталдық күйі және    Зd-металдарының ауыспалы 

қатары иондарының  t

ε

 – opбитальдарының төрт күйі анықталды, оның екеуі орбитальдік моментке 



ие.  Орбитальдік  моменттің  пайда  болуы  лигандтардың  октаэдрлік  өрісінде 

t

-орбитальдарының 

ковалентті  эффекттерінің  есебінен  болатын  электрондық  тасымалдаумен  түсіндіріледі  [11].  

Электрондық  тасымалдау  параметрі  4с-ке  тең  және  байланыстырушы  молекулалық  орбиталь  

өрнегіндегі алмасу (с = 

2

) коэффициентінің квадратын көрсетедіжәне катионның 

d

- орбиталінде 

лигандтық  р-  электронды  табу  мүмкіндігін  сипаттайды.  Катионның  әрбір   

d

-орбиталі  лигандтың 

төрт орбиталімен жанасады. 

Электронды тасымалдау мүмкіндігі жәнеFe



3+

ионының төрт күйі келесі түрде анықталады: 

1.

t

-  қабықшасындағы  үш  электроны  барFe

3+

ион  ұйытқымаған  күйде,  тасымалданған 



электрондар  жоқ  (

6

А



1g

күйі).  Уақиға  мүмкіндігі  Р

i

=  1-p


1

,  мұндағы  р

1

=4  с  -  t



τ

–  орбиталінің  біреуінде 

электронның пайда болу мүмкіндігі. 

2.

g



t

-қабықшасына  бір  электрон  тасымалданады,  электрондар  саны  төртеу,  күйі



5

Т

2g

-ге өтеді. 

Уақиға  ықтималдығы  P

1

=P



1

(1-P


1

)  болады.  3-сурет.  Орталық  катионның  t

2g

-  орбитальдарының 



лигандтарының (π-байланыс) Р орбитальмен жанасуы.  

 

130 


3. 

g



t

-  қабықшасына  екі  электрон  тасымалданады,  электрондар  саны  төртеу,  күй



4

Т

2g

–ге 


өтеді.Уақиға ықтималдылығыp

2

 = p



i

-Pболады. 

4.   

g



t

-  қабықшасына  үш  электрон  тасымалданады,  қабықша  толық  толған.  Ион  күйі  

3

2g



P

Электрондарды тасымалдау ықтималдылығы

3

p

3



i

p

Жоғарыда көрсетілген төрт күйдің тек екеуі ғана орбитальді магниттік  моментке ие: 



а)

t

  -  орбиталіне  бір  электрон  тасымалданған  кездегі 

5

2g



T

  күйі    "1"  деп  белгіленген,  оның  

орбитальді моменті 1=1,спиндік  моменті  s = 3/2. 

б) 


t

-  орбиталіне  екі  электрон  тасымалданған  кездегі  күйі 

4

2g



T

:  "2"деп  белгіленген,  оның  

орбитальді моменті 1=1,спиндік  моменті  s = 2. 

Баюков  моделінен,  лиганд-катиондарды  виртуалды  электронды  тасымалдау  есебінен 

3

Fe

 



ионының 

t

 - орбиталі қосымша электрондар алады, соның нәтижесінде 

3

Fe

 орбитальді моментке 



ие болып және спинін өзгерте отырып, эффективті Р-күйіне өтеді. 

Бұл күй лиганд-катионбайланысқан жұбының қозған күйі ретінде қарастырылады. Электронды 

лиганд ионға қайта берген кезде 

3

Fe

негізгі Р-күйіне оралады. Жалпы жағдайда бір  



t

- орбиталінде 

қоспа  электронның  пайда  болуын  сипаттайтын  ықтималдық  төрт  лигандтық  р-орбитальдарымен 

жанасатындығын  ескергенде  Pi  =  4с  -  б

2

c

+  4


3

c

-

4



c

өрнегімен  сипатталады.    Берілген  модельдің 

апробациясы  литий-алюминий  и  литий-галлий  ферриттеріндегі 

3

Fe

  ионының    анизотропиясын 



сипаттаған  кезде  жасалынды.  Есептеу  нәтижелері  көрсеткендей, 

3

Fe

  ионының"2"  күйінің  спин-



орбитальді моментінің тұрақтысы құрамының барлық диапазоны бойынша өзінің шамасын сақтайды 

және 


,("2") = 115 см

-1

.



("1") үшін мәндері  40  см

-1

 -ден  77 см



-1

-ге дейін өзгереді [7]. 

Феррит-шпинельдерінің  жанама  алмасу  интегралын  есептеу  үшін,  Баюковпен  жетілдірілген, 

Андерсон-Завадскийдің  жанама  алмасу  моделін  біз  зерттелінетін  құрамдағы  m(Т)  ферриттерінің 

келтірілген  торшалық  магниттелуі  мен  виртуальді  электрондардың  қоныстануын  есептеуге 

қолданамыз.   

 

Ә

ДЕБИЕТ 



1 Крупичка С. Физика ферритов и родственных им магнитных окислов. – М.: Мир,1976.- Т.1.-С.98-105. 

2 Keffer F. Spin waves, //Handbuch der Physik. 1966. V. XVIII/2. 

3 Yosida K, Tachiki M, On the origin of the magnetic anisotropy energy of ferrites. //Prog. Teor. Phys.(Kyoto), 

1957. V.17. 

4 Van Vleck J.H. On the anisotropy of cubic ferromagnetic crystals.//Phys. Rev. 1937. vol. 52. P.1178-1198. 

5  Белов К.П. Ферриты в сильных магнитных полях.//"Наука". М:1972. 

6  Крупичка С. Физика ферритов. //Т.1. Изд. "Мир". 1976. С.101-102. 

7 Slonczewski  J.С.  Origin  of  magnetic  anisotropy  in  cobalt-substituted  magnetite.//Phys.Rev.  1958.  V.110. 

P.1341-1348. 

8 Tachiki M. Origin of the magnetic anisotropy of cobaltferrite.//Prog. Theor. Phys. (Kyoto). 1960. V.23. P.1055-1072. 

9 Szydlowski H. Magnetic anisotropy of cobalt - nickell ferrite. //ActaPhysicaPolonica. 1973. V. A43, P.399-410. 

10 Баюков  О.А.,  Савицкий  А.Ф.  Магнитная  анизотропия  S  -ионов  в  кубических  ферримагнетиках  на 

примере  

3



Fe

 в ферритах лития -//Препринт № 558 Ф. Красноярск. 1989. С.34. 

11 Баюков О.А., Савицкий А.Ф. Косвенный обмен в ферритах-шпинелях. //Препринт № 459Ф,Иф СО АН 

СССР.Красноярск,1987, с.57. 

12 Баюков О.А. Косвенный обмен в ферритах-шпинелях. Автореферат дисс. на соис. уч.ст.д.ф-м.наук - 

Красноярск, ИФ СО РФ.1989, 30с. 

13 Искаков  Б.М.,  Шамбулов  Н.Б.  Связь  кристаллографической  анизотропии  в  ферритах  состава  

4

2



1

25

.



0

75

.



0

0

]



[

Fe

Zn

Cu

Co

x

x

c орбитальным моментом ионов и потенциалом ромбического поля - Актуальные 



вопросы современной науки и техники. Часть II, 1994, с.4-6. 



Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   16   17   18   19   20   21   22   23   ...   101




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет