Барышева С.К.  Ішкі аудиттің тиімділігі бағалау:  көрсеткіштері мен критерийлері

 

 

441 

Жалпы, Қазақстандағы салық жүйесі туралы сөз еткенде, саладағы үкіметтік саясат салықтық 

жеңілдіктердің  көмегімен  экономиканы  дамытудың  басым  бағыттарын  қолдауға  негізделіп 

отырғанын  айтпай  кетуге  болмас.  Біздегі  Салық  кодексінің  негізгі  ережелері  экономиканы 

жаңғыртып,  әртараптандыруға,  экономиканың  нақты  секторындағы  кәсіпорындар  мен  өндіріс, 

аграрлық  сектор  саласындағы  шағын  және  орта  бизнес  субъектілері  үшін  салықтық  жүктемелерді 

азайтуға  толық  мүмкіндік  береді.  Сонымен  қатар,  экономиканың  кен  өндіруші  секторындағы 

қарқынды  күшейтуге,  салықтық  жеңілдіктерді  оңтайландырып,  жоспарлау  жүйесін  жетілдіруге  де 

заңдық  тұрғыдан  жеңілдіктер  қарастырылған.  Ал  саладағы  салықтық  әкімшілендіру  деңгейінің 

сапасын арттыру өз алдына бөлек әңгіме. 2009 жылдан бастап заңды тұлғалардың табысын арттыру 

мақсатында  ұжымдық  табыс  салығы  20%-ға  (бұған  дейін  30%  болған)  дейін  азайтылды.  Араға  екі 

жыл салып, төлем көзінен ұсталатын ұжымдық табыс салығы 10%-ға төмендеді. Қазақстанда шағын 

және  орта бизнес кәсіпорындарына да салықтық жеңілдіктер жасалып отырғанын байқауға болады. 

Атап  айтсақ,  қазір  бизнестің  мұндай  түрінде  ұжымдық  табыс  салығы  бойынша  міндетті  аванстық 

төлемдер  жоқ.  Тек  жылдық  табысы  «Республикалық  бюджет  туралы»  Қазақстан  Заңы  бойынша 

сәйкес  белгіленген  айлық  есептік  көрсеткіштің  325000  есе  көлеміне  тең  сомадан  асып  кеткен 

кәсіпкерлер аванстық төлемдер енгізу жолымен ұжымдық табыс салығын төлеуге міндетті.  

Салықтық  жеңілдіктер  беру  механизміне  бірқатар  өзгерістер  енгізілді.  Инвестициялық 

салықтық  жеңілдіктер  енді  ұжымдық  табыс  салығы  бойынша  ғана  берілмек.  Бұл  арада  елді  елең 

еткізген жәйттің бірі – жер және мүлік салығына жеңілдіктердің алынып тасталуы. Сонымен қатар, 

инвестициялық жобаларды іске асыру үшін ҚР Индустрия және сауда министрлігінің Инвестициялар 

жөніндегі  комитетімен  келісім-шарт  түзу  қажеттігі  де  кәсіпкерлерді  бей-жай  қалдырмады. 

Дейтұрғанмен, мұның бәрі инвестициялық климатты жақсарту үшін өте қажетті шаралар екенін жете 

ұғынып,түсіністікпен қарауға тиіспіз. 

Шығындарды  өтеу  мерзімін  3  жылдан  10  жылға  дейін  ұлғайту  салық  төлеушілерге 

инвестициялық салықтық жеңілдіктердің артықшылығын пайдалануға беріліп отырған мүмкіндіктің 

бірі. 

2003-2015 жылдарға арналған Қазақстанның Индустриялдық-инновациялық даму стратегиясын 

тиімді  жүзеге  асыру  мақсатында  фискалдық  мүдделермен  қатар,  арнайы  экономикалық  аймақ 

аумағында  қызмет  ететін  ұйымдарға  ерекше  салық  салу  режимін  орнату  жолымен  экономиканың 

басымдық берілген салаларын дамытуды ынталандыру механизмдері сақталып отыр.  

Еліміз  тәуелсіздігін  алғалы  алғаш  рет  холдингтерге  салық  салудың  жеңілдетілген  режимі 

енгізілді.  Мұндай  режимге  сәйкес  Қазақстанда  мынадай  табыстар  салықтан  босатылады: 

– заңды тұлғаның – резиденттің барлық дивидендтері; 

–  бағалы  қағаздарды  сату  кезіндегі  құн  өсіміне  және  резиденттер  мен  резидент  емес 

тұлғалардың  бағалы  қағаздары  мен  қатысу  үлесі  ел  экономикасының  шикізаттық  емес  секторымен 

байланысты болса, олардың қатысу үлесі; 

– ҚР аумағында жұмыс істейтін қор биржаларының ресми тізімінде бар бағалы қағаздарды сату 

кезіндегі резиденттер мен резидент емес тұлғалардың дивидендтері, сыйақылары мен құн өсімі. 

Соңғы  жылдары  жанама  салық  салу  жүйесінде  де  айтарлықтай  өзгерістер  орын  алып  отыр. 

Ә

сіресе,  бұл  өзгерістердің  қосымша  құн  салығына  (ҚҚС)  анағұрлым  көбірек  қатысы  бар. 

Қазақстанның  салық жүйесіне  ҚҚС  енгізілген  күннен  бастап ғалымдар  мен  сарапшылар  оны  төлеу 

тетіктерін  сынға  алумен  келеді.  Сондықтан,  елдің  салық  заңнамасына  енгізілетін  кез  келген 

өзгертулер мен толықтырулар міндетті  түрде ҚҚС-ға да қатысты болып отыр. 2009 жылдан бастап 

ҚҚС-ны  төлеу  тәртібіне  бірқатар  жаңа  түзетулер  енгізілді.  Ең  алдымен,  шағын  және  орта  бизнес 

саласындағы  салықтық  жүктемені  жеңілдету  мақсатында  ҚҚС  бойынша  тіркеу  есебінен  міндетті 

қойылатын  шегі  екі  есе  –  сәйкес  қаржылық  жылда  белгіленген  15000-нан  30000  еселенген  айлық 

есептік көрсеткішке (АЕК) дейін ұлғайтылды. Мұның нәтижесінде, айналымдағы қаржысы осы шекті 

деңгейден төмен салық төлеушілер тіркеу есебіне тұруға міндетті болмайды және ҚҚС-ны төлемейді. 

Сонымен  қатар,  әлеуметтік  салық,  мүлік  салығы  және  көлік  құралдары  салығына  да  өзгерістер 

енгізілген.  Енді  көлiк  қозғалтқышының  көлемi  үлкен  болған  сайын  қазынаға  соғұрлым  көп  ақша 

төлеу  керек  болады.  Заң  жобасына  енгізілген  өзгерістер  табыс  салығына  байланысты  көптеген 

түйткілдерді тарқатуы мүмкін.Аталған жаңа заң жобасында еліміздің бірқатар заңнамасына, әсіресе, 

тікелей  салыққа  қатысты  122  өзгеріс  енгізілген  екен.  Онда  жер  теліміне,  жылжымайтын  мүлікке, 

ішімдік және темекімен қатар, қозғалтқыш көлемі 3000 текше см-ден асатын жеңіл ав токөліктерге, 

жүк  көтеру  көлемі  10  тоннадан  асатын  ауыр  жүк  көліктеріне  салынатын  салықтардың  сомасы 

түбегейлі өзгерген. 

 

 

 

442 

Үнемді  кластағы  автокөлікті  тұтынушыларды  марапаттап,  оларға  салық  жағынан  жеңілдік 

жасау,  ал  ысырапшылдарына  талапты  қатайту  мәселесі  қоғамдық  талқылауларда  жиі  айтылатын. 

1100-ден  3000  текше  см  қозғалтқыштағы  жеңіл  авто  көліктердің  салық  мөлшерлемесі  сол  күйі 

қалдырылса,  ал  «моторы»  3000-нан  жоғары  4000  текше  см-ды  құрайтындарына  15  айлық  есептік 

көрсеткіш көлемінде, яғни 26 мың теңге салық салынады. Заң жобасы бойынша осы топқа жататын 

машиналардың  өзі  үшке  бөлініп,  үш  түрлі  салық  төлейді.  Мәселен,  қозғалтқыш  көлемі  3500-ден 

жоғары 4000-ға дейінгі текше см құрайтын автокөлік иесі қазір бюджетке 26 мың теңге салық төлесе, 

ендігі  кезекте  ол  114  мың  250  теңгеге  қалтасын  қағуы  тиіс.  Сол  секілді  жүк  көтеру  мүмкіндігі 

бойынша  ауыр  көліктер  ішінде  5  тоннадан  асатындарға  қазір  ең  жоғары  салық  (9  АЕК)  салынады. 

Аталған  заң  жобасында  ұсынылып  отырған  норма  бойынша  бұл  категория  да  үшке  бөлінген:  5 

тоннадан  жоғары  10  тоннаға  дейін  (9  АЕК),  10  тоннадан  жоғары  15  тоннаға  дейін  (15  АЕК),  15 

тоннадан  жоғарылар  (100  АЕК).  Бұл  ретте  осыған  дейін  15  тоннаға  дейін  жүк  көтеруге  рұқсат 

берілген, жүк көлігі жыл сайын ел қазынасын 15 579 теңгемен толықтырса, енді олар 173 100 теңге 

беруі керек. 

Экономиканың аграрлық секторына қолдау жасау – мемлекеттің басым міндеттерінің бірі екені 

айқын.  Ауыл  шаруашылығы  жерлерін  тиімді  пайдалануды  ынталандыру  мақсатында  ауыл 

шаруашылығы  өнімдерін  өндірушілер  үшін  бірыңғай  жер  салығының  0,1%-дан  0,5%-ға  дейінгі 

үдемелі салық мөлшерлемесі енгізілді.  

Соңғы  он  жылдың  ішінде  Қазақстанның  салық  жүйесі  тұрақты  түрде  жетілдіріліп  отырды. 

ҚҚС,  ұжымдық  табыс  салығы,  әлеуметтік  салық  пен  жеке  табыс  салығының  ережелері  қайта 

қаралып, түзетілгенін осы бағыттағы жемісті жұмыстардың бірі ретінде атауға болады. Қазақстанның 

салық жүйесі, бірқатар шетелдік сарапшылардың пікірінше, ТМД елдері арасындағы ең оңтайлысы 

болып есептелгенмен, салада түйіні шешілмей келе жатқан мәселелер баршылық. Айталық, меншік 

салығын  (жер  салығы  мен  заңды  және  жеке  тұлғалардың  мүлік  салығы)  ұстау  механизміне 

байланысты нақты  проблемалар  туындап  отырғанына  қарамастан,  мәселе  Үкіметтің  назарынан  тыс 

қалып  отыр.  Оның  үстіне,  Қазақстанның  қолданыстағы  заңнамасы  бойынша  жер  салығы  жер 

учаскелерін  пайдалану  мақсатына  қарай  ұсталады.  Мамандардың  пікірінше,  қазіргі  жер  салығын 

есептеу  механизмі  тиімсіз.  Мұндағы  ең  басты  кемшілік  –  жаһандану  жағдайындағы  жер  құнының 

нарықтық бағасы мен оның рөлі есепке алынбай келеді. 

Мүлік  және  жер  салығының  көлемі  субъектілердің  қаржы-шаруашылық  қызметінің 

нәтижелеріне байланысты емес. Олардың салыстырмалы тұрақты салық базасы бар. Экономиканың 

өсіп, халықтың тұрмыстық деңгейі жақсаруына байланысты, жылжымайтын мүлік саны мен бағасы 

тұрақты  өсіп  отыратыны  заңды  құбылыс.  Ал  бюджетке  негізгі  кірісті  келтіретін  бұл  екі  салықтың 

үлес  салмағы  өте  төмен  және  жылдар  бойы  өзгеріссіз  қалады.  Жер  учаскелері  заңды  және  жеке 

тұлғалардың меншігі ретінде жеке кәсіпкерліктің негізгі табыс көзі екені белгілі. Сондықтан, бүгінде 

жеке  және  заңды  тұлғалар  төлейтін  жер  және  мүлік  салығының  көлемі,  біздіңше,  нарықтық 

экономика талаптарына жауап бере алмайды. 

Жаһандану жағдайындағы әлемдік тәжірибе мен салық жүйелерінің ықпалдастығын ескерсек, 

Қазақстандағы  мүлік  және  жер  салығын  салу  жүйесін  реформалау  қажет.  Заңды  және  жеке 

тұлғалардан ұсталатын мүлік салығын жетілдіру жұмыстары мүлік салығын салудан жылжымайтын 

мүлік  салығына  көшуге  бағытталуы  тиіс.  Өңірлердің  әлеуметтік-экономикалық  дамуында 

айтарлықтай  айырмашылықтың  болуына  байланысты,  жеке  және  заңды  тұлғалар  мен  жеке 

кәсіпкерлер,  шағын  бизнес  субъектілері  үшін  жылжымайтын  мүлік  салығын  анықтауда  сараланған 

мөлшерлеме пайдаланылғаны жөн. 

Түйіндей  келгенде,  салық  жүйесі  де  тірі  организм  секілді.  Оны  тұрақты  түрде  жетілдіріп, 

реформалап отыру қажет. Мемлекеттік бюджеттің 70 пайызын салықтар құрайтынын ескерсек, тіпті, 

бұл  заман  талабынан  туындап  отырған  қажеттілік  екенін  аңғару  қиын  емес.  Ал  заңды  түрде 

белгіленген  сол  салықтарды,  алымдар  мен  өзге  де  міндетті  төлемдерді  төлеу  әркімнің  мемлекет 

алдындағы борышы әрі міндеті екенін ұмытпауға тиіспіз. 

 

Ә

ДЕБИЕТТЕР 

1.  «Салық  және  бюджетке  төленетін  басқада  міндетті  төлемдер  туралы»  ҚР  Салық  Кодексі 

(01.01.2009ж). 

2.   Скакова  Г.Е.  «Қазақстан  Республикасындағы  салық  саясатын  мемлекеттік  реттеу»    Алматы-2010.-

№2.-44-46б. 

3.   Сейдахметов Ф.С. «Налоги в Казахстане». Алматы – 2002, 115-119 бб. 

4.  веб-сайт www.bnews.kz; 

5.  «Айқын» Республикалық  қоғамдық-саяси газет, 2013 жыл 

 

 

443 

Бекбауов Б.Т. 

Совершенствование  налоговой системы как косвенное средство соционально экономического развития 

Резюме.  В  данной  статье    раскрываются  основные  пути    совершенствования  налоговой  системы. 

Совершенствование учитывает развитие налоговой системы в условиях глобализации. 

Ключевые  слова:  налоги,  годовой  совокупный  доход,  малый  и  средний  бизнес,  индустриально 

инновационное развитие, бюджет 

 

Bekbauov B.T. 

Improving the tax system as an indirect means of economic development sotsionalno 

Summary. This article describes the main ways of improving the tax system. Perfection takes into account the 

development of the tax system in the context of globalization.  

Keywords: taxes, annual gross income, small and medium business, industrial innovative development, budget 

     

 

УДК 336 

 

Бектемирова Н.Т.

1

, Султанкулова К.Н.

2 

Қ.И. Сәтпаев атындағы қазақ  ұлттық техникалық университеті,                                                       

 

1

аға оқытушысы, 

2

магистрант

 

Алматы қ., Қазақстан Республикасы 

 

ЛИЗИНГТІК ОПЕРАЦИЯЛАРДЫҢ АРТЫҚШЫЛЫҚТАРЫ МЕН КЕМШІЛІКТЕРІ  

ЖӘНЕ ОЛАРДЫ  ЕСЕПТЕУ  ӘДІСТЕРІ 

 

Аңдатпа.  Мақалада  лизингтік  операциялардың  артықшылығы  мен  кемшіліктері  зерттелген.  Лизингтік 

нарықтың  дамуы өндірістің негізгі  құралдарының жоғары дәрежеде тозуы, жаңа  өндірістің дамуы, алдыңғы 

жылдардағы қарқынды құрылыстың дамуымен, сондай-ақ мемлекеттің қолдауымен тікелей байланысты. 

Негізгі сөздер: лизинг, негізгі құралдар, өндірістің дамуы, банк жүйесі 

 

Лизинг негізінде Қазақстандық бизнестің дамуы шет ел бизнесмендеріне Қазақстан нарығында 

жұмыс  істеуге  болатындығын  және  ол  «қауіпсіз»  екендігін  түсіндіруге  мүмкіндік  береді.  Мұны 

инвестициялар,  несиелер,  инвестициялық  белсенділіктің  артуы,  халықаралық  тауарлық  нарықтарға 

шығу  арқылы  дәлелдеуге  болады.    Лизингтің  кеңінен  таралуының  басты  себебі  –  оның  қарапайым 

несиелерден мынадай артықшылықтарының болуына байланысты: 

–  ұзақ мерзімді қаржыландыру; 

–  негізгі  құралдарға  бір  мезгілде  үлкен  қаржы  жұмысамау  (Сіздің  алғашқы  шығындарыңыз 

жобаны  экспертизадан  өткізуді  төлеу,  лизинг  затына  байланысты    0  ден  30  %-ға  дейінгі  аванстық 

төлем, лизинг затын сақтандыруға кеткен төлемдер болып табылады); 

–  кәсіпкерлік тәуекелдің төмендігі; 

–  бизнес-жоспарды ұсыну қажеттілігінің болмауы; 

–  белгілі  бір  құрал  –  жабдықтарды  импорт  арқылы  алған  кезде  қосылған  құн  салығынан 

босатылады; 

–  айналымнан құралдардың үлкен көлемі алынбайды; 

–  халықаралық  келісім  шартты  орындау  шарттарымен  байланысты  тәуекелге  лизинг  алушы 

бармайды; 

–  лизинг  алушының  бухгалтерлік    есебі  жеңілдетіледі.  Өйткені  негізгі  құралдар  бойынша 

амортизациялық  аударым,  салық  төлеу  және  қарызды  басқару  есебі  лизингтік  компаниямен 

жүргізіледі; 

–  қаржылық лизинг (3 жылдан кем емес) арқылы алған кірісіне салық төленбейді; 

–  лизинг беруші кеден баждарынан босатылады, ҚР територриясына алып келінетін лизингке 

беру мақсатындағы құрал – жабдықтар салықтан босатылады; 

–  лизинг  объектісі  лизингке  берушінің  меншігінде  қалады  да,  лизинг  алушыбанкротқа 

ұшыраған жағдайда несиелік тәуекел деген болмайды (нақтырақайтқанда, несиелік тәуекел бұл сол 

құрал-жабдықты жалға алуды жалғастыратын басқа кәсіпорын іздестіруге кетеді); 

–  лизинг  100%-ға  дейін  несиелеуді  ұсынады,  яғни  кәсіпорынға  қысқа  мерзім  ішінде  өзінің 

меншікті  капиталын  жұмсамай-ақ,  жаңа  құрал-жабдықты  пайдалана  отырып,өнеркәсіптік  өнім 

шығаруға және пайда табуға мүмкіндік береді; 

–  кәсіпорынға  мүлікті  несиеге  сатып  алғаннан,  лизинг  бойынша  алған  қолайлы,  себебі,  бұл 

жерде ол мүлік кепіл ретінде болады; 

 

 

444 

–  құрал-жабдықтың лизинг берушінің меншігінде болатындығына байланысты салықты жалға 

берушінің өзі төлейді. Сөйтіп, лизинг алушы салықтық жеңілдіктер алады. 

Сонымен қатар, лизингтік операциялардың кемшіліктері де бар. Олар: 

–  лизинг  тек  қана  істеп  тұрған  бизнеске  қаржыландыруды  көздейді  (негізгі  құралдарды 

жаңарту, бизнесің диверсификациясы/ кеңеюі); 

–  несиелікке қарағанда, лизинг бойынша ставкалар жоғары болады. Әлемдік тәжірибеде лизинг 

несиеден ешқашан арзан болған жоқ; 

–  лизингтік келісім шарт аяқталғанға дейінгі меншік құқығы лизинг берушіге бекітіледі; 

–  қаржылық лизинг алғанда ҒТП нәтижесінде моральді тозуы мүмкін, бірақ лизингтік төлемдер 

келісім шарт мерзімі біткенше төленеді; 

–  лизинг  берушіге  құрал  –  жабдықтың  моральді  тозуы  тәуекелі  жүктеледі  (әсіресе  лизингтік 

келісім  мерзімі  оның  амортизациялық  мерзімінен  аз  болса),  ал  лизинг  алушы  үшін  лизинг  арқылы 

алған мүлік құны оны сатып алған кездегі құнынан жоғары болады; 

–  инфляцияның  елеулі  өзгерісі  жағдайында  лизинг  алушыға  құрал  –  жабдықты  қалдық  құн 

бойынша сатып алу тиімсіз болуы мүмкін; 

–  лизингтік  келісімге  қатысушылардың  санының  көп  болуы  лизингтік  операцияны 

ұйымдастыруда  қиындық  туғызады,  яғни  әкімшілік  шығындар  мен  лизингтік  келісімді  дайындауға 

кететін уақыт шығыны; 

–  егер, лизингке алынған құрал – жабдық жұмыстан шығып қалса да (бұзылу, сыну) лизингтік 

төлемдер толығымен төленеді; 

–  жалға  алушы  құрал-жабдықтың  қалдық  құнының  жоғарылауынан(әсіресе  инфляциядан) 

ештеңе ұтпайды; 

–  ұйымдастырудың күрделілігі; 

–  лизинг  құны  несиеге  қарағанда  жоғары,  бірақ  та  ескірген  құрал-жабдықтан  туындайтын 

тәуекелдің  лизинг  берушінің  барысында  болатынын  ұмытпау  қажет,  сондықтан  да  ол  осындай 

шығынның орнын толтыру үшін комиссияны көбірек алуға тырысады. 

Лизингтік төлемдерді есептеу әдістері келесі формуламен есептелінеді: 

1)  Лизингтік төлемдердің жалпы сомасының есебі мына формуламен есептелінеді: 

ЛТ = АА + НТ + КТ + ҚТ + ҚҚС                                                   (1) 

мұндағы,  

          ЛТ – лизингтік төлемдердің жалпы сомасы; 

АА – ағымдағы жылдағы амортизациялық аударымдар сомасы; 

НТ – лизинг берушінің несиелік ресурсты пайдаланғаны үшін төлемі; 

КТ  –  лизингтік  келісімшарт  бойынша  мүлікті  бергені  үшін  лизинг  берушіге  комиссиондық 

төлем; 

ҚТ – көрсеткен қызметі үшін қосымша төлем; 

ҚҚС  –  лизинг  берушінің  көрсеткен  қызметі  үшін  лизингті  алушы  төлейтін  қосылған  құнға 

салынатын салық. 

2)  Банктің қосымша көрсеткен қызметтері үшін төлемдер (ҚТ) есебі: 

ҚТ = Ші + Шқ + Шж + Шб ,                                                  (2) 

мұндағы, 

Ш

і

 – банк жұмыскерлерінің іссапар шығыстары; 

Ш

к

  – көрсетілген қызмет үшін шығыстар;  

Ш

ж

 – банктің жарнамасына кеткен шығыстар; 

Ш

б

 –  басқа да шығыстар. 

3)  Лизингілік  жарналар  мөлшері  төлемдердің  мерзімділігіне  байланысты  мынадай  түрде 

анықталады: 

а) олардың жыл сайын төленуінде: 

                                       Л

ж

 = Л

т

 : К,

                                                                    (3) 

ә

)  олардың әр тоқсан сайын төленуінде: 

                                      Л

ж

 = Л

т

 : К :4,

                                                                (4) 

б) олардың ай сайын төленуінде:  

                                        Л

ж

 = Л

т

 : К :12.

                                                              (5) 

2013 жылдың өзінде көлік құралдарына 67% бөлген.  Біздің есептеуімізше,   оның себебі, қалалық 

қоғамдық  көлік  құралдарының  көбісі  лизинг  мәмілелері  арқылы  жаңартылуынан.  Мысалы, Қытай  және 

Венгрия автобустары, Корей Республикасы такси көліктері, Ресей жеңіл көліктері және т.б. 23% өндірістік 

кәсіпкерлікпен  айналысатын  шағын  және  орта  бизнес  өкілдерінің  тапсырысы  бойынша өндірістік  құрал-

жабдыққа бөлінді. 

 

 

445 

 

 

1 – сурет. Коммерциялық банктердің лизингті қаржыландыру 

бойынша портфелінің құрылымы, (%) 

 

Қаржы  Министрлігінің  мәліметтері  бойынша,  кәсіпорындардың  негізгі  қорларын  жаңартуға 

800  млрд.  теңгеден  (6,5  млрд.  АҚШ  долл)  кем  емес  инвестициялар  қажет,  бұл  былтырғы  жылда 

банктермен  берілген  несиелердің  көлемінен  екі  есе  артық.  Өндірістік  кәсіпорындарда  жабдықтың 

тозу дәрежесі 40—70 % және одан жоғары мәнді құрайды. Жыл сайын республикада негізгі өндірістік 

қорлардың  0,8—1,2  %  ғана  жаңартылады,  ал  дамыған  елдерде  бұл  көрсеткіштер  6—8  %  құрайды. 

Негізгі  капиталға  инвестициялардың  едәуір  бөлігі  кәсіпорынның  жеке  және  тартылған  құралдар 

есебінен қаржыландырылады. 

Еліміздің  банк  жүйесі  жақын  жылдары  экономиканың  несиелердегі  қажеттілігін  толығымен 

қанағаттандыра алмайды. Қалыпты қайта өндіру процессін қамтамасыз етуге жететін банк жүйесінің 

капиталы  ЖІӨ  6-7  %  құрауы  тиіс.  Басқа  да  кедергілер  бар:  көптеген  кәсіпорындардың  қаржылық 

қызметіндегі  айқындылықтың  болмауы,  олардың  менеджментінің  төмен  деңгейі,  несиегерлер 

құқығын  қорғаудың  сенімді  жүйесінің  болмауы  және  т.б.  Несиелік  операциялардың  банктер  үшін 

жоғары  тәуекелділігі  мүмкін  қарыз  алушы  туралы  оның  несие  қабілеттілігін  дұрыс  бағалауға 

көмектесетін, толық және шынайы мәліметтерді заңды алу мүмкіндігінің болмауына байланысты. 

 

  

 

2–сурет. Лизингтік операциялардың жалпы көлемі, 

мың АҚШ долларымен 

 

жүктеу/скачать 37,51 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: