Кәсіпорынның қаржыларын басқару

 

 

462 

қызметтеріне  және  кәсіпорынның  қаржы  ұйымдастыру  барысында  сәйкесті  ұстанымдарға  айрақшы  көніл 

аударылған. 

Негізгі  сөздер:

  кәсіпорынның  қаржыларын  басқару,  қаржылық  талдау,  қаржылық  стратегиясы, 

кәсіпорынның қаржыларының қызметтері, қаржылардың ұйымдастыру ұстанымдары.     

 

Guo Haitao, Baytanaeva B.A. 

Enterprise Financial Management 

Summary.

 The process of effective financial management in the enterprise is becoming increasingly important in 

a competitive environment. According to experts due to lack of an established financial management system of annually 

lose  at  least  10  %  of  their  income  -  the  lack  of  full  and  timely  financial  information  leads  to  incorrect,  delayed 

management  decisions, many  objects  of  financial  control away  from  the  area  of  management  attention. The  article 

discusses  the  role  and  importance  of  evaluating  the  financial  condition  of  the  enterprise:  the  solvency,  liquidity, 

profitability  and  optimal  gearing  ratio  of  funding  sources;    was  given  interpretation  of  the  concept  "financial 

management enterprise " by various authors. Particular attention is paid to the basic functions of finance, as well as the 

principles that must be met to arranging finance of enterprise. 

Key words: 

enterprise financial management, financial analysis, financial strategy, enterprise finance functions, 

principles of finance. 

 

 

УДК 336.748 

 

Джакупова С.Т.

1

, Сариева М.А.

2

, 

2

студентка

 

Казахский национальный технический университет им. К.И. Сатпаева, 

г. Алматы, Республика Казахстан 

 

ДЕВАЛЬВАЦИЯ КАК ИНСТРУМЕНТ ВАЛЮТНОГО РЕГУЛИРОВАНИЯ: 

ТЕОРИЯ, МИРОВОЙ ОПЫТ И ПРАКТИКА КАЗАХСТАНА 

 

Аннотация.

  Цель  научной  работы    состоит  в  разработке  теоретических  положений  и  практических 

рекомендаций  по  совершенствованию  валютного  регулирования  в  направлении  выработки  возможных 

компенсирующих мер, нивелирующих негативные последствия девальвации для экономики страны. В процессе 

исследования  обобщены  теоретические  аспекты  осуществления  политики  обменного  курса  в  системе 

регулирования  валютных  отношений;  выявлены  особенности  проведения  механизма  девальвации  в  странах 

таможенного  союза;  разработаны  практические  рекомендации  по  совершенствованию  политики  обменного 

курса  национальной  валюты  как  важнейшей  составной  части  монетарной  политики.  Предложены  меры 

компенсации населению прямых потерь от девальвации. Разработаны направления дедолларизации кредитов и 

депозитов  физическим  лицам.  В  отношении  предприятий  обрабатывающей  промышленности  и  банков 

рекомендованы меры по предоставлению долгосрочной ликвидности. 

Ключевые  слова:

  девальвация,  валютное  регулирование,  валютный  курс,  золотовалютные  резервы, 

дедолларизация. 

 

Целью  валютного  регулирования  в  Казахстане  на  сегодняшний  день  является  содействие 

государственной  политике  по  достижению  устойчивого  экономического  роста  и  обеспечению 

экономической безопасности страны.  

В  системе  регулирования  валютных  отношений  применяются  следующие  основные  формы 

валютной  политики:  дисконтная,  девизная  политика  и  ее  разновидность  -  валютная  интервенция, 

диверсификация  валютных  резервов,  девальвация,  ревальвация,  валютные  ограничения, 

регулирование степени конвертируемости валюты, режима валютного курса.  

Девальвация  рассматривается  как  инструмент  центральных  банков  по  управлению 

национальной  валютой,  противоположный  ревальвации.  Спектр  первоначальных  значений  - 

финансовый.  Девальвация  означала  снижение  курса  национальной  валюты  по  отношению  к 

иностранным валютам. 

Во  времена  золотого  стандарта  это  означало  уменьшение  золотого  содержания  денежной 

единицы  страны.  Во  второй  половине  ХХ  века,  когда  золотого  стандарта  не  стало,  слово  стало 

означать уменьшение пропорций обмена национальной валюты на иностранную валюту. Однако и в 

первом, и во втором случае уменьшение предстает как результат действия не стихийных рыночных, а 

сознательных целенаправленных действий, которые могут  осуществлять только монетарные власти 

(государство).  Основная  проблема  девальвации  заключается  в  проблеме  достаточности  валютных 

резервов. Если о недостаточности резервов узнают игроки, они начнут избавляться от национальной 

валюты и скупать инвалюту в надежде получить прибыль после девальвации национальной валюты. 

 

 

463 

Задача  Национального  банка  в  этом  случае  -  девальвировать  валюту  раньше,  чем  начнутся 

спекулятивные атаки на нее. 

Итак, девальвация является денежной реформой, которая заключается в понижении официального 

курса бумажных денег до их реальной стоимости, в результате происходит обесценивание национальной 

валюты, то есть снижение её курса по отношению к иностранным валютам и золоту. То есть девальвация 

является официальным снижением курса национальной валюты.  

Причины  девальвации

  –  неравномерность  развития  инфляции  в  отдельных  странах, 

дефицитность платежных балансов. Хоть девальвация вызывается макроэкономическими факторами, 

непосредственное  снижение  валютного  курса  осуществляется  решением  регулирующих  органов  в 

стране. Таким решением может быть официальное снижение фиксированного руководством страны 

курса, отказ от поддержки курса валют, отказ от привязки валютного курса к валютам других стран 

или  валютным  корзинам  с  целью  уменьшения  дефицита  платежного  баланса  страны,  повышения 

конкурентоспособности  производимых  товаров  на  мировом  рынке,  стимулирования  внутреннего 

производства [1, с. 115]. 

Правительства проводят девальвацию в тех случаях, когда они понимают, что курс их валюты 

оказался завышенным, например, если становится очевидным, что из-за высоких темпов инфляции 

экспортная  продукция  страны  утратила  конкурентоспособность,  либо  торговый  баланс  весьма 

неблагоприятен  для  страны.  Задача  девальвации  состоит  в  том,  чтобы  сделать  экспортные  товары 

более дешевыми, а импортные товары - более дорогими, хотя, несомненно, отрицательным моментом 

является потеря доверия к стране, вынужденной девальвировать свою валюту. 

Девальвация  –  это  мера,  на  которую  вынуждены  идти  только  государства  с  фиксированным 

обменным  курсом  своей  валюты.  Если  валюта  страны  является  «плавающей»,  девальвации  или 

ревальвации происходят постоянно и автоматически. 

Девальвация  –  сложное  явление  в  валютной  сфере.  Страны  предпринимают  все  возможные 

меры  к  тому,  чтобы  ее  не  проводить;  стимулируют  экспорт  товаров,  ограничивают  импорт, 

поднимают учетные процентные ставки ЦБ, получают займы у Международного валютного фонда в 

пределах  своей  квоты,  используют  имеющееся  у  них  золото  –  валютные  резервы,  поскольку 

девальвация валют свидетельствует о слабости валюты данной страны.  

Различают официальную (открытую) и скрытую девальвации. 

При  открытой  девальвации  Центральный  банк  страны  официально  объявляет  девальвацию 

национальной  валюты,  из  обращения  изымаются  обесцененные  бумажные  деньги  или  происходит 

обмен  таких  денег  на  новые,  устойчивые  кредитные  деньги  (но  по  курсу,  соответствующему 

обесценению старых денег, то есть более низкому). 

При  скрытой  девальвации  государство  снижает  реальную  стоимость  денежной  единицы  по 

отношению к иностранным валютам, не изымая обесценившиеся деньги из обращения. 

Открытая  девальвация  вызывает  понижение  товарных  цен,  скрытая  же  девальвация  не  ведет 

сама по себе к изменению цен. В Республике Казахстан как в 1999, 2009 так и в 2014 применялась 

закрытая девальвация. 

В 2014 г. Центробанк России снова как в 1998г. и 2008 г. объявил о прекращении поддержки 

российского рубля за счет целевых валютных интервенций, то есть перестал регулировать курс рубля 

за счет золотовалютных запасов страны. Опираясь на данные Центробанка России, проанализируем 

изменение курса рубля к доллару в 2014 году (график 1) [4]. 

 

 

График 1. Изменение курса рубля к доллару в 2014 году. 

Источник: данные infobank.by 

 

 

464 

За исследуемый период курс российского рубля вырос уже на 9,5%. То есть, российский рубль 

девальвируется довольно серьезными темпами, хотя и без резких скачков. 

Главным  минусом  проведенной  российскими  финансовыми  властями  т. н.  «плавной» 

девальвации стало формирование валютного финансового «пузыря», что привело к оттоку рублёвой 

ликвидности,  прекращению  кредитования  реального  сектора,  росту  стоимости  рублевых  ресурсов, 

многомесячному анабиозу экономической активности. 

7  февраля  2014  года  Нацбанк  Украины  провел  одномоментную  девальвацию  гривны  и  даже 

ввел временные ограничения на покупку валюты на межбанковском валютном рынке. 

О  том,  что  с  начала  года  происходило  с  курсом  украинской  гривны,  видно,  из 

нижеприведенного графика 2 [4].  Плюс 10,6% меньше чем за два месяца - это серьезные изменения. 

 

 

 

График 2. Изменение курса гривны к доллару в 2014 году. 

Источник: данные infobank.by 

 

В  Казахстане  применение  метода  резкой  одномоментной  девальвации    имело  определённый 

успех в 1999 году. После проведённой в том году девальвации отечественная экономика показывала 

высокие  результаты:  в  среднем  её  рост  составлял  по  10%  в  год.  Так  продолжалось  несколько  лет, 

пока  не  разразился  мировой  экономический  кризис.  Когда  повторили  этот  метод  в  2009  году,  то 

динамика роста была намного меньше. Теперь, когда  в третий раз применяются  такие же методы,  

сомнительно, что будет рост – если брать в сопоставимых ценах. Если брать по объёму, то, конечно, 

за  счёт  девальвации  увеличится  ВВП  и  некоторые  другие  показатели.  Но  самым  главным  плюсом 

девальвации тенге является сохранение золотовалютных резервов государства – залога стабильности 

и потенциала дальнейшего роста страны. 

Динамика обменного курса национальной валюты имеет ключевое значение. Ее изменение по 

отношению к доллару за январь-февраль 2014 г. наглядно демонстрируют данные графика 3 [4]. 

 

 

 

График 3. Изменение курса тенге к доллару в 2014 году. 

Источник: данные infobank.by 

 

Детерминанты курсовых валют связаны с торговыми отношениями, с ценой на нефть, курсами 

национальных валют стран – партнеров. Мировой и казахстанский опыт 1998-1999, 2008-2009 годов, 

когда  государство  столкнулось  с  ухудшением  конкурентоспособности  отечественных 

товаропроизводителей, 

свидетельствует 

о 

неэффективности 

других 

мер 

поддержки  

товаропроизводителей, кроме  корректировки национальной валюты [2,с.3]. Основной причиной для 

одномоментной  девальвации  стало  стремление  Нацбанка  замедлить  снижение  золотовалютных 

резервов,  которые  на  протяжении  всего  прошлого  года  снижались  в  ответ  на  проводимые 

интервенции регулятора на валютный рынок с целью поддержки курса тенге (таблица 1) [3].  

 

 

465 

Таблица 1 

Международные резервы и активы Национального фонда РК 

 

 

Источник: НБ РК 

 

В настоящее время  нет предпосылок для проведения девальвации безболезненным способом. 

Это  результат  развития  финансовой  системы  в  неверном  направлении  в  1999-2007  годах,  когда 

стимулировались  внешние  займы  и  валютные  кредиты  внутри  страны.  И,  конечно  же,  большая 

проблема – это то, что до сих пор не создана система долгосрочного тенгового кредитования экономики. 

Эти проблемы проявились  в 2009 году, однако, в последующем они не были устранены, более 

того, к ним добавились «плохие» кредиты, которые вызваны не только ухудшением экономической 

обстановки,  но  и  плохим  качеством  управления  кредитным  портфелем.  При  этом  у  нас  инфляция 

выше, чем в США, произошел скачок цен, рано или поздно опять начнет нарастать давление на тенге, 

а  потом,  как  правило,    случится  девальвация  -  ориентировочно  через  4-5  лет,  но  при  ухудшении 

внешних условий, может случиться и раньше. 

Поэтому, уже сейчас, имеет смысл начать создавать предпосылки для положительных последствий 

проведения девальвации в РК. При этом имеет смысл начать эти действия с помощи тем, кто пострадал от 

недавней девальвации, так как эти вопросы взаимосвязаны. А дальше можно перейти к более активным 

мерам, которые уже будут направлены не на решение проблем, а на развитие. 

В  первую  очередь  следует  помочь  населению,  бравшему  валютные  кредиты.  В  этих  целях 

необходимо сделать следующее: 

1. Кредиты всех физических лиц по состоянию на 10 февраля 2014 года переводятся в тенге по 

«старому» курсу, а разницу компенсирует Нацбанк. 

2.  Компенсация  курсовой  разницы  коммерческому  банку  происходит  в  момент  когда  банк 

выплачивает  внешний  займ  и  тогда  он  может  купить   валюту  у  Нацбанка  по  «старому»  курсу  –  в 

случае отсутствия внешних займов, компенсация идет на внутренние валютные обязательства 

3.  Нацбанк  вводит  запрет  на  выдачу  валютных  займов  физическим  лицам,  а  также  привязку 

тенговых кредитов к иностранной валюте. 

4. Можно использовать также санкции в отношении банков, чей чистый процентный доход по 

кредитам  населению  в  1,5  раза  выше,  чем  в  среднем  по  банкам  с  целью  сокращения  процентной 

нагрузки на население. 

5.  В  отношении  благотворительных  проектов,  которые  зарекомендовали  себя  (такой  список 

должен  быть  утвержден  Правительством),  потери  должны  компенсироваться  из  резервного  фонда 

Правительства. 

В итоге государство не только компенсирует населению прямые потери от девальвации, но и 

произойдет полная дедолларизация кредитов физическим лицам. После этого необходимо приступить 

к  дедолларизации  депозитов,  для  чего  должна  быть  изменена  схема  гарантирования  вкладов  так, 

чтобы  стимулировать  население  класть  деньги  на  тенговые  депозиты.  При  этом  стимулироваться 

должно и удлинение сроков депозитов. Исходя из того, что сейчас официально ставка по валютным 

депозитам составляет– 4,5%  следует, на наш взгляд,  понизить её  уровень до уровня официальной 

инфляции  США-  2,5%.  Эта  административная  мера  заставит  население  держать  деньги  в 

национальной валюте. Также, считаем необходимым заставить банки снизить свою маржу при купле-

продаже валюты, тогда обменные пункты перестанут быть такими привлекательными для населения.  

В  отношении  предприятий  обрабатывающей  промышленности  и  банков  должны  быть 

реализованы  меры  по  предоставлению  долгосрочной  ликвидности.  Естественно,  если  вся 

ликвидность будет предоставляться в тенге, то постепенно произойдет дедолларизация кредитов для 

юридических  лиц,  но  при  этом  необходимо  снизить  ставки,  удлинить  сроки,  а  также  решить 

проблемы с качеством кредитного процесса в банках. 

 

 

466 

Все  это  позволит  постепенно  перейти  к  активной  валютной  политике,  когда  необходимость 

девальвации  будет  вызвана  не  сокращением  резервов,  а  требованиями  отечественной  обрабатывающей 

промышленности. 

 

ЛИТЕРАТУРА 

1.  Сорнетте  Д.  Как  предсказывать  крахи  финансовых  рынков:  критические  события  в  сложных 

финансовых системах. – М.: И-Трейд, 2010. – 310 с. 

2.  Абдыгаппарова С. В контексте глобальных процессов.// Казахстанская правда. –2014. – 13 февраля. – С. 3. 

3.  http://www.nationalbank.kz/?docid=1211  (Заявление  Правительства  Республики  Казахстан  и 

Национального Банка Республики Казахстан об основных направлениях экономической политики на 2014 год. 

Дата обращения: 18.03.2014 год). 

4.  http://infobank.by/infolinebigview/ItemId/4498/default.aspx  (Краткосрочные  вклады  в  валюте: 

сравниваем и считаем. Дата обращения: 20.03.2014 год). 

 

Джакупова С.Т., Сариева М.А.

 

Девальвация валюталық құрал ретінде: теория, әлемдік және                                              

Қазақстан тәжрибесі 

Түйіндеме.

  Мақалада  девальвация  валюталық  құрал  ретінде:  теориясы,  әлемдік  және  Қазақстан  тәжрибесі 

қаралған. Теориялық және тәжрибе жолдары анықталып, валюталық реттеуін дамыту жолдары ұсынылған. 

Негізгі  сөздер:

  девальвация,  валютаны  реттеу,  валюталық  курс,  алтынвалюталық  резервтер, 

дедолларизациялау. 

 

Dzhakupova S.T., Sarieva M.A. 

Devaluation as a tool of currency regulation:  

theory and practice of international experience of kazakhstan 

Summary.

 The purpose of research is to develop a theory  and practical recommendations to improve foreign 

exchange regulations towards a possible compensatory measures, leveling the negative effects  of devaluation of the 

country's economy. During the survey summarizes the theoretical aspects of the exchange rate policy in the regulation 

of foreign relations; the peculiarities of the mechanism of devaluation in the customs union; practical recommendations 

for improving policies in the exchange rate as a major component of monetary policy. Proposed compensation measures 

population direct losses from the devaluation. Developed areas de-dollarization of loans and deposits to individuals. In 

respect of the manufacturing industry and the banks recommended measures to provide long-term liquidity.  

Key words:

 devaluation, exchange control, exchange rate, gold and foreign exchange reserves, de-dollarization. 

 

 

УДК 336 

 

Бектемирова Н.Т., Еслямова М.Т. 

Қ.И. Сәтпаев атындағы Қазақ ұлттық техникалық университеті, 

Алматы қ., Қазақстан Республикасы 

 

КОРПОРАТИВТІ БАҒАЛЫ ҚАҒАЗДАРДЫҢ ЭКОНОМИКАДАҒЫ  

ИНСТИТУЦИОНАЛДЫ ҚҰРЫЛЫМЫ 

 

Аңдатпа.  Мақалада  корпоративті  бағалы  қағаздардың  экономикада  атқаратын  ролі  зерттелген. 

Корпоративті  бағалы  қағаздар  нарығында  инвесторлар  жұмсаған  қорларына  байланысы  жеке  және 

институционалды  инвесторлар  болып  бөлінеді.  Біріншісі,  меншікті  қорларын  инвестициялайтын  жеке  және 

заңды тұлғалар болса, екіншісі, тек қана тартылған қорларды инвестициялайтын қаржылық институттар.  

Негізгі  сөздер:  корпоративті  бағалы  қағаздар,  қаржылық  институттар,  бағалы  қағаздар  нарығы, 

институционалды құрылым 

 

Корпоративті  бағалы  қағаздар  нарығында  институционалды  құрылым  экономикада  екі  рөл 

атқарады. Бір жағынан, оңтайлы шешімдер қабылдау үшін шаруашылық қызметтерді тоқтатады. Ал, 

екінші  жағынан  экономикалық  қызметтерді  шоғырландыру  құралы  ретінде  қызмет  атқарады. 

Институционалды  құрылым  –  бұл  экономикалық  келісімдердің  қатысушыларын  біріктіруді 

қамтамасыз ететін буын болып табылады.  

Кейінгі  30  жыл  ішінде  институционалды  инвесторлар  ретінде  танымал  болған  ұйымдардың 

қарамағында  қаржылық  биліктің  едәуір  мөлшері  шоғырлануда.  «Институционалды  инвестор» 

түсінігін көбінесе практиктер қолданады. Кең мағынада, институционалды инвесторлар – кез-келген 

типтегі  қаржылық  делдалдар.  Мұндай  анықтама  оларды  жеке  инвесторлардан  ерекшелендіреді, 

себебі жеке инвесторлардың портфельдерінен түскен табыс толығымен олардың өздеріне тиесілі. 

 

 

467 

Корпоративті  бағалы  қағаздар  нарығында  инвесторлар  жұмсаған  қорларына  байланысы  жеке 

және  институционалды  инвесторлар  болып  бөлінеді.  Біріншісі,  меншікті  қорларын 

инвестициялайтын  жеке  және  заңды  тұлғалар  болса,  екіншісі,  тек  қана  тартылған  қорларды 

инвестициялайтын қаржылық институттар.  

Қазақстан  Республикасының  заңына  сәйкес,  бағалы  қағаздар  нарығында  инвестициялық 

қорлар,  сақтандыру  компаниялары  және  жинақтаушы  зейнетақы  қорлары  институционалды 

инвесторлар ретінде қызмет атқарады.  

Корпоративті  бағалы  қағаздар  нарығында  институционалды  инвесторлардың  қаржылық 

құралдарын  инвестициялау  көздеріне  келесілер  жатады:  зейнетақы  қорларының  жарналары, 

инвестициялық  қорлардың  бағалы  қағаздарының  төлемдері,  сақтандыру  компанияларының  жарналары. 

Корпоративті бағалы қағаздар нарығында институционалды инвесторлар осы көздер есебінен Қазақстан 

Республикасы және шетелдік нарықтың қаржылық құралдарын инвестициялауға жұмсайды. 

Корпоративті  бағалы  қағаздар  нарығында  институционалды  инвесторлар  туралы  теориялық 

және  құқықтық  түрлі  көзқарастарды  қарастыра  келе  институционалды  инвесторларға  келесідей 

анықтама беруге болады:  

Институционалды  инвесторлар

  –  заңды  және  жеке  тұлғалардың  қаражаттарын жинақтайтын 

және  инвестициялық  кіріс  алу  мақсатында  оларды  қаржылық  құралдарға,  соның  ішінде  бағалы 

қағаздарға салуды жүзеге асыратын қаржылық-әлеуметтік институттар. 

ҚР  бағалы  қағаздар  нарығындағы  институционалды  инвесторларды  заңнамалық  құқықтық 

қалыптасу негіздерін екі кезеңге топтастыруға болады:  

1)  бағалы қағаздар нарығының қалыптасу кезеңі;  

2)  институционалды инвесторлардың қалыптасу кезеңі. 

Бірінші  кезеңнің  заңдары  Қазақстанның  бағалы  қағаздар  нарығының  қалыптасуына  негіз 

болды. Қазіргі уақыттағы күші бар заңдардың жетілдірілуіне себеп болды. 

Екінші  кезеңнің  заңдары  институционалды  инвесторлардың  дамуына  келесідей  заңдардың 

қабылдануына негіз болды: «Акционерлік қоғамдар туралы»,

 

«Бағалы қағаздар нарығы туралы», «ҚР-

сында зейнетақымен қамсыздандыру туралы», Сақтандыру қызметі туралы», «Инвестициялық қорлар 

туралы» ҚР Заңдары. 

  

 

 

1-сурет. ҚР бағалы қағаздар нарығындағы институционалды 

инвесторлардың жіктелінуі 

 

 

468 

Қазіргі кезде заңнамалық актілердің, соның ішінде «Бағалы қағаздар нарығы туралы» заңының 

және басқа құжаттардың қабылдануы бағалы қағаздар нарығы мен оның инфрақұрылымының дамуы 

белгілі  бір  бағытта  сипат  алып  келе  жатқанына  болжам  жасауға  негіз  болады.  Сол  себепті 

Қазақстанның  бағалы  қағаздар  нарығын  игерудің  жинақталған  тәжірибесінің,  оның  нақты 

жағдайының, сапалық және сандық сипатының жүйелік талдауын жасау қажеттілігі артып отыр.  

Бұл  заңдарда  институционалды  инвесторлардың  қызмет  етуі,  басқа  нарық  субъектілерімен 

өзара  байланысы,  инвестициялау  ерекшеліктері  қамтылды.  Менің  ойымша,  бағалы  қағаздар 

нарығындағы  инвесторлардың  қалыптасуын,  аталуын  және  дамуының  құқықтық  негіздерін  былай 

бөлу керек:  

Ә

лемдік  тәжірибеде  институционалды  инвесторлардың  ірі  топтарына  сақтандыру 

компаниялары  мен  жинақтаушы  зейнетақы  қорлары  жатады.  2011  жылы  оларға  институционалды 

инвесторлардың барлық активтерінің 30-31%-і келген, үшінші орында 28%-ті инвестициялық қорлар 

тұр. Бұл топтың жылына орта есеппен 16% өсуі байқалуда және бұл ең тез өсу болып саналуда. 2011-

2013 жж. АҚШ-та институционалды инвесторлардың активтері 2,7 есе өсті, нәтижесінде 2013 жылы 

18,4  трлн  долларды  құрады.  Сонымен  қатар,  жинақтаушы  зейнетақы  қорларының  үлесі  –  37%, 

сақтандыру  компаниясының  үлесі  –  23%,  ал  инвестициялық  қорлардың  үлесі  –  26%  болды. 

Институционалды  инвесторлардың  активтерінің  көлемі  жағынан  АҚШ,  одан  кейін  екінші  орында 

Жапония (3 трлн доллар) тұр.  

Бұл  елде,  инвестицияның  басыңқы  үлесі  сақтандыру  компаниясында  және  екінші  деңгейдегі 

банктердің сенім бөлімшелерінде  орналасқан. АҚШ-та, Англияда, Голландияда, Швейцарияда және 

Швецияда институционалды инвесторлар активтерінің ЖІӨ-ге қатынасы 110-220% арасында өзгеріп 

тұруда.  Сонымен  қатар,  ЭҚДҰ  мүшелері  арасында  дамушы  мемлекеттердегі  институционалды 

инвесторлар активтерінің көрсеткіштері төмен.  

Инвесторлар  активтерінің  ЖІӨ  көлеміне  қатынасы  дамушы  елдерде:  Түркияда  –  0,8%, 

Польшада – 3%, Мексикада – 6%, Венгрияда – 9%, Чехияда – 16% және Ресейде – 1,3% құраған. 

Көптеген мемлекеттердің институционалды инвесторлары активтерінің басым бөлігін тұрақты 

проценттік  бағалы  қағаздарға  салады.  Сонымен  қатар,  2008  жылдары  акцияға  инвестициялық 

салымдардың орташа жылдық қарқыны 18%-тен артып, өте жоғары болғаны байқалған.  

2013  жылы  институционалды  инвесторлар  активтеріндегі  акцияның  үлесі  Ұлыбританияда  – 

65%,  АҚШ-та  –  50%,  ал  Швейцария  мен  Австралияда  –  46%,  Голландия  мен  Францияда  –  33%-ті 

құрады.  Сонымен  қатар,  институционалды  инвесторлардың  категориялық  құрылымы  аталған 

мемлекеттерде айырықша ерекшеленеді.  

Ұлыбританияда,  институционалды  инвесторлардың  активтері  2013  жылы  3  трлн  доллар  болды. 

Франция мен Германияда – инвесторлардың активтері 1,5 трлн долларды, ал Голландия мен Австралияда 

–  активтер  0,6  трлн  долларды  құрады.  Германияда  сақтандыру  компаниясының,  ал  Голландия  мен 

Ұлыбританияда – жинақтаушы зейнақы қорлары активтерінің үлесі басым болып келеді.  

Корпоративті бағалы қағаздар нарығында институционалды инвесторлардың активтері өсімінің 

ең  басты  себептерінің  бірі  есепті  айдағы  теңгенің  девальвацияға  ұшырау  салдарынан  шетел 

валютасында қайта номинирленген қаржы құралдарын қайта бағалау болып табылады. Оның негізгі 

себебі  мемлекеттік  бағалы  қағаздардың  (МБҚ)  көпшілігі  инфляция  деңгейін  жауып,  аз  ғана  табыс 

ә

келгендігінде  болып  отыр.  Дегенмен,  кейбір  консервативті  инвестициялық  саясатты  ұстанатын 

зейнетақы  қорларының  кейбірінің  портфелінің  басым  бөлігін  МБҚ  алады.  2013  жылы  ЖЗҚ 

біріктірілген  инвестициялық  портфелі  көлемді  деформацияға  ұшыраған  жоқ,  онда  сапалық  және 

сандық өзгерістер орын алды.  

 

2-сурет. Институционалды инвесторлардың портфелдеріндегі 

мемлекеттік емес бағалы қағаздардың үлесі, % 

 

 

 

469 

Енді  институционалды  инвесторлардың  портфеліндегі  келесі  құрал  акция  бағалы  қағаз 

өзгерісіне  тоқталатын  болсақ,  дағдарыс  кезінде  бағалы  қағаздар  нарығының  акция  секторы  басқа 

секторларға қарағанда үлкен өзгерістерге ұшырады, осы секторда инвесторлардың қаражаттарының 

көп бөлігін жоғалтқан. 

 

3-сурет. Институционалды инвесторлардың инвестициялық портфеліндегі қазақстандық акциялардың үлесі, % 

 

Корпоративті  бағалы  қағаздар  нарығында  институционалды  инвесторлардың  портфельдерін 

салыстырайық.  Бұл  жерде  салыстырылатын  құрал  ретінде  мемлекеттік  бағалы  қағаздарды  алдық, 

себебі қор нарығының дамуының негізі корпоративтік бағалы қағаздар болып табылады.  

2012  жылы  қазақстандық  акция  нарығы  100  млрд-тан  30-млрд  долларға  дейін  төмендеген. 

Яғни, дағдарыстан отандық нарықтың сомалық жоғалтулары 70 млрд долларға бағаланады. Сонымен 

қатар, нарықтың капиталдандырылуының зардабын жеке эмитенттер негізінде қарастыруға болады. 

Кейбір  жағдайларда  алып  эмитенттер  бойынша  да  10-даған  млрд  долларға  дейін  есептелінген. 

Мысалы, 2012 жылдың бас кезіндегі  бағалармен салыстырғанда Kazakhmys PLC компанияларының 

капиталдандырылуы  шамамен  11,5  млрд  долларға  азайған,  Казкоммерцбанк  пен  Халық  Банктің 

капиталдандырылуы шамамен 3,5 млрд долларға және т.с.с. 

Мұндай есептеулердің объективтілік маңыздылығы аз, өйткені нарықтың капиталдандырылуы 

көлеміндегі қатерлер эмитенттің шаруашылық қызметіне әсер етпейді деуге болады. Бұл эмитенттер 

акцияларды бірінші орналастырудан кейін оларға ешқандай қатыстары болмайды. Барлық қатерлерді 

бірінші  кезекте  екінші  ретті  бағалы  қағаздар  нарығында  акцияларға  қаражат  салған  инвесторларға 

келеді.  Сәйкесінше,  егер  қор  нарығындағы  негізгі  қатерлерді  қарастырсақ,  бірінші  кезекте 

дағдарыстан кейін күрделене түскен институционалды инвесторлардың жағдайына көңіл бөлу қажет. 

 

Ә

ДЕБИЕТТЕР 

1 

Үркүмбаева Ә.Р. Бағалы қағаздар нарығы. Алматы, 2009. 

2 

Тінәсілов М.Д. Банк менеджментін ұйымдастыру. Алматы, 2010. 

3 

Мақыш С.Б. Банк ісі: оқулық. -Алматы : Жеті жарғы, 2009  

4 

Кичигина М. Пенсионные фонды должны жить по – новому. // Финансы и кредит, 2008, № 2, с. 36-37. 

5 

Тулепбаев К. Мотивация выпуска специальных гособлигаций для пенсионных фондов. // Рынок ценных 

бумаг Казахстана, 2008, № 1 

6 

Алехин Б. И. Рынок ценных бумаг. // 2-ое изд., перераб. и доп. – М.: ЮНИТИ – ДАНА, 2007, с. 461.  

 

Бектемирова Н.Т., Еслямова М.Т. 

жүктеу/скачать 37,51 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: