Шағын инновациялық кәсіпорын қызметінің тиімділігін жоғарылату

 

 

290 

Ключевые  слова:

  роль  труда,  ценность  труда,  мотивы  труда,  трудовая  активность,  социальная 

заинтересованность, экономическая заинтересованность. 

         

В  послании  Президента  Республики  Казахстан  Нурсултана  Назарбаева  народу  Казахстана 

одним  из  приоритетов  достижения  экономического  роста  определён  ускоренный  экономический  и 

социальный прогресс: «Стратегия — это программа конкретных практических дел, которые день за 

днем, из года в год будут делать лучше страну и жизнь казахстанцев. Но каждый должен понимать и 

знать,  что  в  рыночных  условиях  не  надо  ждать  манны  небесной,  а  эффективно  трудиться», 

«Производительность труда надо увеличить в 5 раз…», «Нам надо в 4,5 раза увеличить показатель 

объёма  ВВП  на  душу  населения…»,  созданы  «главные  ценности,  которые  объединяют  всех 

казахстанцев  и составляют фундамент будущего нашей страны. Они взяты не из заоблачных теорий. 

Эти ценности — опыт Казахстанского Пути, выдержавший испытание временем. 

Во-первых, это Независимость Казахстана и Астана. Во-вторых, национальное единство, мир и 

согласие в нашем  обществе. В-третьих, это светское  общество и высокая духовность. В-четвертых, 

экономический  рост  на  основе  индустриализации и  инноваций.  В-пятых,  это  Общество  Всеобщего 

Труда. В-шестых, общность истории, культуры и языка. В-седьмых, это национальная безопасность и 

глобальное  участие  нашей  страны  в  решении  общемировых  и  региональных  проблем.  Благодаря 

этим  ценностям  мы  всегда  побеждали,  укрепляли  нашу  страну,  множили  наши  великие  успехи.  В 

этих  государствообразующих,  общенациональных  ценностях  заключается  идейная  основа  Нового 

Казахстанского Патриотизма.» [1] 

Для достижения этой цели необходимо  уделить большое внимание повышению роли труда в 

экономическом  прогрессе,  всемерной  активизации    человеческого  фактора,  который,  как  известно, 

создаёт  материальные  предпосылки  производства  и  обеспечивает  их  эффективное  

функционирование.  

Современное  состояние  экономической  действительности  состоит,  можно  сказать,  в  кризисе 

труда,  то  есть  труд  перестает  быть  основным  средством  удовлетворения  значимых  потребностей 

человека,  превратился  во  что-то  безликое,  рядовое,  сводясь  лишь  к  получению  своего  заработка  и 

средству  поддержания  жизни.  В  сфере  трудового  сознания  кризис  выражается  в  качественном 

изменении  структуры  трудовых  ценностей,  в  смене  смыслообразующих  мотивов  труда,  в  потере 

интереса к работе в общественном производстве, как основному источнику средств существования и 

способу  самореализации  и  самоутверждения  личности.  Кризис  труда  обусловлен,  на  наш  взгляд, 

следующими причинами: 

- монополией на рабочие места, ограничивающей работников в праве собственности на свою 

рабочую силу; 

-  монопольным  положением  работодателя,  позволяющим  ему  установить  предельно  низкую 

цену  рабочей  силы,  не  обеспечивающую  для  значительной  части  работников  даже  физического 

воспроизводства; 

- дешевизной рабочей силы, не обеспечивающей повышения качества трудовой жизни;  

-  недостаточность знаний и образования к предпринимательству и наличия к нему социально-

негативного отношения;   

-    фактическое  отсутствие  системы  стимулирования  трудовой  активности,  отсутствие  мер 

комплексного стимулирования; 

-  наличие  социального  иждивенчества,  которое  освобождает  от  необходимости  самому 

отвечать за свое благосостояние.  

Почти утеряно представление и о ценности труда. Хотя на самом деле цена труда представляет 

собой  цену  жизненного  уровня,  материального  благополучия  работника  и  его  семьи,  престижа, 

потребности индивида в самореализации. Благодаря трудовой деятельности развиваются способности 

и потребности человека. Именно в процессе трудовой деятельности люди организуются в коллектив, 

где  между  ними  возникают  общественные  отношения,  которые  формируют  социальную  природу 

человека. Характер этих общественных отношений определяет развитие общества в целом и каждого 

человека в отдельности.  

На  методологическое  значение  этого  процесса  указывал  К.  Маркс,  трудовое  учение  которого 

вошло  в  достояние  мировой  экономической  науки:  «…раз  люди  так  или  иначе  работают  друг  на 

друга, их труд получает тем самым общественную форму». [2]      

Реализация  отношения  человека  к  труду  как  источнику  общественного  богатства, 

необходимому  средству  обеспечения  себя  и  своей  семьи  материальными  и  духовными  благами 

происходит в профессионально-производственной активности.  

 

 

291 

Таким образом, трудовая деятельность в общем и трудовая активность, в частности, представляет 

собой  совокупность  таких  отношений,  как,  во-первых,  отношение  к  труду  как  необходимости  и,  во-

вторых, отношение к труду как потребности человеческой личности. Но заинтересованное отношение к 

труду,  в  котором  проявляется  потребность  в  самореализации,  пробуждении  творческих  способностей 

человека  само  по  себе  не  существует.  Такое  заинтересованное  отношение  на  современном  этапе 

определяет социально-экономическая престижность труда.  

Общим  проблемам  труда  и  трудовой  активности  посвящено  немало  научных  работ  и  статей. 

Однако новый характер и новые формы отношения к объективному назначению труда определяются тем, 

что  само  назначение  его  наполняется  новым  содержанием.  Труд  перестает  быть  только  средством 

поддержания  жизни,  он  становится  средством  утверждения  личности,  «критерием  человеческого 

достоинства». «Когда господствующим становится рабочий класс, потребность трудящихся классов не в 

каком-либо  одном,  а  во  всем  многообразии  видов  труда  становится  объективной  необходимостью  не 

только потому, что труд – источник благосостояния, но и потому, что ему возвращается его первозданное 

качество – быть поприщем утверждения человеческой личности» [3] 

Анализ  как  отечественной,  так  и  зарубежной  литературы  раскрывает  отдельные  стороны  и 

аспекты  трудовой  деятельности  и  повышения  трудовой  активности,  однако  комплексному 

исследованию этих аспектов и проблем в условиях рыночной экономики отводится небольшое место. 

Так,  к примеру, в отдельности рассматриваются характер, содержание, условия труда, материальное 

стимулирование, однако то, что все эти категории отражают и формируют в комплексе  социально-

экономическую престижность труда, - данной проблематике из работ посвящены единицы.  

Тем  более,  что  развитие  рыночных  отношений,  НТП,  автоматизация  и  компьютеризация 

производственных процессов предъявляют новые требования к состоянию характера, содержания и 

условий  труда.  В  связи  с  процессом  передачи  исполнительских  функций  от  человека  к  машине 

появляются  новые,  более  содержательные  функции,  которые  связаны  с  регулированием, 

проектированием,  конструированием  оборудования,  общим  управлением  производства  и  его 

совершенствованием.  Следовательно,  перемещаясь  из  сферы  функционирования  производительных 

сил в сферу их развития, трудовая деятельность все более превращается в инженерно-техническую и 

научную деятельность.  

Под трудовой активностью подразумевается особая форма экономического поведения работников 

или  производственных  коллективов,  связанная  с  реализацией  их  заинтересованности  в  достижении 

конечных  производственных  целей.  И  эта  заинтересованность  имеет  социально-экономическое 

содержание.  Социальная  заинтересованность  в  максимальном  раскрытии  и  использовании  своих 

способностей и возможностей у работников и производственных коллективов возникает и развивается не 

сама по себе. Необходимы реальные условия, активно способствующие этому развитию, быть полезным 

и нужным обществу, наиболее полной реализации своих способностей.  

Для поддержания высокой трудовой активности   работников и производственных коллективов 

необходимо, чтобы социальная заинтересованность дополнялась экономической заинтересованностью. Она 

формируется и развивается под влиянием финансово-экономических рычагов и стимулов.  

 

ЛИТЕРАТУРА 

1. Послание Президента Республики Казахстан  Нурсултана Назарбаева народу Казахстана  от 17 января 

2014 года «Казахстанский путь — 2050: Единая цель, единые интересы, единое будущее»   

2. Маркс К., Энгельс Ф. Соч., т. 23, с. 81 

3. А.И. Волгин «Социально-экономические факторы в укреплении дисциплины труда» - Иркутск, 1988 

 

Ельшибаев А.6 Әбдіқадырова Р.А 

Нарықтық жағдайдағы еңбектің белсенділігінің көтермелеуі 

Түйіндеме:  Мақалада  нарықтық  жағдайдағы  еңбектің  белсенділігінің  көтермелеуінің  мәселелері 

қарастырылады. Еңбектің дағдарысының себептері, рөлі мен еңбек қызметің бағалылығы, орны мен еңбектің 

белсенділігінің көтермелеуінің мағынасы  талданады. 

Негізгі сөздер: еңбектің рөлі, еңбектің бағалылығы, еңбектің себептері, еңбектің белсенділігі, әлеуметтік 

ынталылық, экономикалық ынталылық. 

 

Elshibayev A., Abdikadyrova R.A. 

Increase of labor activity in the conditions of the market 

Summary: In article problems of increase of labor activity in the conditions of the market are considered. The 

reasons of crisis of work, a role and work value, a place and value of increase of labor activity are analyzed. 

Keywords: work role, work value, motives of work, labor activity, social interest, economic interest. 

 

 

 

292 

Ә

ОЖ 338 

 

Есжанова Т. 

Қ.И.Сәтбаев атындағы Қазақ Ұлттық Техникалық Университеті,3 курс студенті, 

Алматы қ., Қазақстан Республикасы 

 

Бейсекова П.Д. 

Қ.И.Сәтбаев атындағы Қазақ Ұлттық Техникалық Университеті, 

Алматы қ., Қазақстан Республикасы 

Beisekova_76@mail.ru 

 

ТАУ-КЕН МЕТАЛЛУРГИЯ САЛАСЫНЫҢ  ЕҢБЕК РЕСУРСТАРЫМЕН 

ҚАМТАМАСЫЗДАНДЫРЫЛУЫ 

 

Аңдатпа. Мақалада тау-кен металлургия саласын дамытудағы мемлекеттік саясат ірі кәсіпорындардың 

негізгі  (базалық)  өндірісін  ынталандыру  мен  шағын  және  орта  бизнес  кәсіпорындарының  базалық  металдар 

негізінде жоғары қайта бөлудің түпкі өнімін жасауға бағытталатын шаралар көрсетілген. Тау-кен металлургия 

саласын дамытудың мемлекеттік мақсаттарын іске асыру, мемлекеттік активтерді шоғырландыру және тау-кен 

кеніш,  металлургия  салаларындағы  мемлекеттік  меншік  құнын  өсіру,  тау-кен  кеніш  активтерінің  және  жеке 

сектормен әріптестікте қатты пайдалы қазбаларды барлау, өндіру және қайта өңдеуге қатысу қарастырылған. 

Негізгі  сөздер:    тау-кен  металлургия  саласы,  экономика,  кәсіпорын,  нормативтік  көрсеткіш, 

экономикалық мәселе, қаржылық жағдай. 

 

Тау-кен  металлургия  саласы  ел  экономикасының  стратегиялық  саласын  білдіреді,  оның  рөлі 

жоғары  технологиялық  және  ғылымды  қажетсінетін  түпкілікті  өнім  (машина  жасау,  құрылыс 

индустриясы,  авиациялық,  ғарыш  және  қорғаныс  өнеркәсібі)  өндірісін  шикізатпен  қамтамасыз  ету 

болып  табылады.  Бүгінде  Қазақстанның  тау-кен  металлургия  саласы  шикізаттың  және  бастапқы 

металдар  экспортына  бағдарланған.  Алдағы  жылдары  саланы  дамытудың  негізгі  міндеті  жоғары 

технологиялық  өнім  өндірісінің  өсімі  мен  оның  сыртқы  нарықтарға  экспортын  ұлғайтуды  да,  ішкі 

нарық  қажеттілігін  қанағаттандыруды  да  қамтамасыз  ететін,  қосылған  құны  жоғары  өнімді 

шығарумен  байланысты  металлургия  өнеркәсібінің  жаңа  қайта  өңдеу  өндірістерін  кезең-кезеңмен 

құру болу тиіс. 

Елдің тау-кен металлургия саласын дамытудағы мемлекеттік саясат ірі кәсіпорындардың негізгі 

(базалық) өндірісін ынталандыру мен шағын және орта бизнес кәсіпорындарының базалық металдар 

негізінде жоғары қайта бөлудің түпкі өнімін жасауға бағытталатын болады. 

Қазақстан  Республикасында  әзірленіп  жатқан  тау-кен  металлургия  саласын  дамытудың  2010-

2014  жылдарға  арналған  бағдарламасы  Қазақстан  Республикасын  үдемелі  индустриялық-

инновациялық  дамыту  жөніндегі  2010  -  2014  жылдарға  арналған  мемлекеттік  бағдарламаға  сәйкес 

жүзеге асырылады. 

Тау-кен  металлургия  саласын  дамытудың  мемлекеттік  мақсаттарын  іске  асыру,  мемлекеттік 

активтерді  шоғырландыру  және  тау-кен  кеніш,  металлургия  салаларындағы  мемлекеттік  меншік 

құнын өсіру, тау-кен кеніш активтерінің және жеке сектормен әріптестікте қатты пайдалы қазбаларды 

барлау, өндіру және қайта өңдеуге қатысу арқылы Қазақстан Республикасының тау-кен металлургия 

саласы өнімінің бәсекеге қабілеттігін өсіруге жәрдемдесу үшін  «Тау-Кен Самұрық» ұлттық тау-кен 

компаниясы акционерлік қоғамымен ұйымдастырылған. 

Шетелдік  талдаушылар  Қазақстанның  тау-кен  металлургия  саласының  әлеуетін  жоғары 

бағалайды  және  таяудағы  5  жылға  оның  серпінді  дамуын  болжап  отыр.  Шетелдік  инвесторлар 

республикамен  кен  өндіру  және  кейіннен  өңдеу  саласында  ынтымақтасу  перспективаларын 

қарастыруда, түсті металдар өндіру және өңдеу аса қызығушылық тудырып отыр.  Business Monitor 

International жүргізген зерттеулеріне сәйкес «Әлемнің алаңы бойынша 10 ірі елдері ішінде Қазақстан 

Республикасы серпінді дамып келе жатқан тау-кен өндіру өнеркәсібі көшбасшысы болып табылады». 

Түсті  металдардың  29  түрінің,  қара  металдардың  үш  түрінің,  қымбат  бағалы  металдың  екі  түрінің 

үлкен қорлары әзірленіп, өндірілу үстінде. Тау-кен өндіру саласы елдің экспорттық пайдасының 30%-

ын  әкеледі  және  барлық  өнеркәсіп  өндірісінің  19  %-ы  үшін  жауап  береді.  Қазақстан  мысының 

ағымдағы  резервін  шетелдік  сарапшылар  36  млн.  тонна  деп  бағалап  отыр.  ВМІ  зерттеулерінде 

марганец кені қоры бойынша Қазақстан әлемде екінші орын алады (600 млн. тонна) деп атап өтіледі. 

Жаһандық  экономикалық  дағдарыс  әсерінен  металл  бағасының  құлдырауына  қарамастан  ВМІ 

талдаушылары Қазақстанның тау-кен өндіру  саласында айтарлықтай өсім болатынын болжап отыр. 

 

 

293 

2013 жылға қарай бұл нарық 2009 жылғы 2 775 млрд. теңге ($ 18,5 млрд.) салыстырғанда 4 725 млрд. 

теңге ($ 31,5 млрд.) сомасына бағаланатын болады. Бұдан өзге CRU Strategies Британ компаниясының 

бағалауы бойынша бағалардың өзгеру серпіні мынадай түрде болжанып отыр: мыс  бағасының өсуі 

жалғаса  береді,  ол  сым  мен  кәбілдің  тапшылығымен  және  оған  деген  сұраныстың  өсуімен 

байланысты  болып  отыр;  -  қорғасын  бағасы  Қытай  мен  Үндістандағы  автомобиль  өнеркәсібінің 

дамуына қарай орынды қарқынмен жоғарылауы тиіс; - алюминий бағасы барынша тұрақты күйінде 

қалмақ,  алюминий  саласын  талдау  Қазақстан  энергияға  арналған  тарифте  пайдалы  жағдайда 

тұрғанын көрсетіп отыр; - мырышқа деген сұраныс төмендеу үстінде, бұл металл артығымен болуына 

байланысты  баға  өсімі  ықтималдығы  шектеулі.  Сұрыпты  прокат  нарығын  талдау  тәуелсіз 

мемлекеттер достастығы елдері нарықтарының толықтығы кезінде (өндіріс тұтынудан жылына 41,5. 

млн.  тоннаға  артық)  Таяу  Шығыс  нарығындағы  сұраныстың  кемшілігін  (жылына  15.4  млн.  тонна, 

сондай-ақ жергілікті өндірушілермен бәсекелестік) айқындады және тек жеткілікті баға басымдығы 

кезіне ғана бәсекелестік үшін мүмкіндік тумақ. Марганец кені үшін әлемдік ауқымдағы перспектива 

қолайлы  болып  отыр,  CRU  сарапшылары  2007  жылы  болған  бағаның  күрт  көтерілуіне  әкелген 

олардың  тапшылығының  тағы  да  қайталануы  екіталай  деп  санайды.  Қазақстанның  ферроқорытпа 

өнімін,  атап  айтқанда  феррохромды  дамыту  бойынша  зор  әлеуеті  бар.  Шикізаттың  жоғары  сапасы 

мен айрықша төменгі шығынды өндіріс басымдық болып табылады және осыған орай олардың ең аз 

құны бағалардың кұлдырауына әкелмейтін болады. 

Сапаны  білікті  кадрлармен  қамтамасыз  ету.  Кәсіпорындардың  қажетті  еңбек  ресурстарымен 

жеткілікті қамсыздандырылуы, оларды тиімді пайдалану, еңбек өнімділігінің жоғары деңгейі өнімдер 

көлемінің  өсуі  мен  өндіріс  тиімділігінің  жоғарлауы  үшін  маңызы  зор.  Еңбек  ресурстары  өндірістің 

материалдық-заттай элементтерін  қозғалысқа салады, өнімді, құнды және табыс түріндегі қосымша 

өнімді қалыптастырады.  

Еңбек  ресурстарын  пайдалануды  жетілдіру  жолдары  кәсіпорынның  қызметкерлермен 

қамсыздандырылуының  талдауымен,  жұмыс  уақытының  қорын  пайдаланумен,  еңбек  өнімділігін 

талдаумен тікелей байланысты. Кәсіпорында еңбек ресурстарын пайдалануды жетілдіру мәселелерін 

зерттеу  сол  кәсіпорынның  табысты  қызмет  етуі  үшін  өте  маңызды,  бұнда    осы  мәселенің  ерекше 

өзектілігі жатыр.    Кәсіпорындағы еңбек ресурстарын тиімді пайдалану келесі жағдайларда жүзеге 

асырылады:  

1.  Шаруашылық  әрекет    нәтижелері–  өнімдерді  шығару  көлемінің,  өнімді  сатудан  келген 

түсімнің,    қызмет  көрсету  жұмыстарын  орындаудың,  табыстың  өсу  қарқыны  –  еңбек  ресурстарын 

пайдаланумен байланысты шығындардың өсу қарқынынан жоғары болуы тиіс.   

2.  Қызметкерлердің  орташа  жалақысының  өсу  қарқыны  еңбек  өнімділігінің    өсу  қарқынына 

сәйкес болуға тиісті.  

Зерттеулерге  сүйенетін  болсақ,  дамыған  елдердегі  алдыңғы  қатарлы  фирмалардың  табыстылығы 

негізінде  адамды  дамытудың  кешенді,  стратегиялық  тәсілі  қолданылатын  адам  ресурстарын  ұйым 

деңгейінде 

басқарудың 

тиімділігі 

жоғары 

механизмдерді 

құрумен 

байланысты.  

Тау-кен-металлургия саласының негізгі қызметкерлері 2008-20012 жылдар кезеңінде барлық металлургия 

саласының үлесіне 155-165 мың адам немесе өнеркәсіптегі негізгі қызмет персоналының жалпы санының 

26-27%-ы келеді. Оның ішінде қара Металлургияның үлесіне өнеркәсіптегі жалпы санның 8-9 %-ы (49-56 

мың  адам),  ал  түсті  металлургияға  тиісінше  17-18  %  (105-110  мың  адам)  келеді. 

      Қара металлургияда жұмыс істейтіндердің негізгі үлесі өнеркәсіптегі жалпы санның шамамен 5 

%-ы өңдеуші өнеркәсіпке келеді, түсті металлургияда жұмыс істейтіндердің көпшілігі тиісінше 10 % 

астам түсті металдарды өңдеуге және өндіруге шоғырланған. 

Талдау жасалған кезең ішінде қара металлургияда жұмыс істейтіндердің саны 2008 жылғы 51,9 

мың  адамнан  20011  жылы  55,6  мың  адамға  (өсім  7,1%)  және  дайын  метал  бұйымдары  өндірісінде 

тиісінше 10,8-ден 16,3 мың адамға дейін өсу байқалды (өсім 50,9 %). Мұндай өсім өндіруші секторда 

негізгі  персонал  санын  22,5-ден  19,4  мың  адамға  дейін  азайтуға  қарамастан  (13,8  %-ға  азайту) 

өңдеуші секторда жұмыс істейтіндердің санын 29,4-тен 36,2-ға дейін көбейту есебінен (23,1 %-ға өсу) 

қамтамасыз етілді. 

Түсті  металлургияда  қаралып  отырған  кезеңде  жұмыс  істейтіндердің  саны  110,4-нан  108,9-ге 

дейін азайды (1,4 %-ға азаю). Мұндай төмендеу өңдеуші секторда жұмыс істейтіндердің санын 66,5-

дан 63,9 мың адамға дейін азайтумен байланысты (3,9 %-ға төмендеу). 

Тұтас сала бойынша негізінен өндірісте жұмыс істейтіндердің 2003 жылғы 162,3 мың адамнан 

2012 жылы 164,5 мың адамға дейін артуы байқалады (1,4 %-ға арту). Еңбек ресурстарын басқару – 

өндірісті  басқарудың  құрамдас  бөлігі,  ол  еңбекке  жарамды  тұрғындарды  жұмыспен  қамтуға  және 

оның  салаларда  оңтайлы  үлестірілуіне,  экономиканың  білікті  кадрлардағы  қажеттілігін 

 

 

294 

қанағаттандыруға  бағытталған.    Еңбек  ресурстарын  басқару  тек  қана  экономиканы  дамыту 

мақсатында  ғана  емес,  сонымен  қатар  ел  экономикасы  дамуының  соңғы  мақсаты  ретіндегі 

тұрғындардың  жоғары  сапалы    өмір  сүрулері  арқылы  тұрақты  адамдардың  дамуы  мақсатында  бар 

еңбек ресурстарын барынша оңтайлы және тиімді пайдалануға бағытталуға тиісті өзара байланысты 

қосалқы жүйелер ретінде қарастырылуға тиісті.  

ҚР экономикасының тұрақты дамуы негізінен қоғамдық өндірістің ең маңызды элементі болып 

табылатын мемлекеттің еңбек ресурстарының сапасына байланысты. Еңбек ресурстарының айрықша 

құндылығын  тану  жоғары  дамыған  елдер  экономикасының  ілгері  басуының  негізгі  факторы  болып 

табылады.  

Еңбек ресурстарын пайдалану тиімділігінің негізгі көрсеткіші еңбек нарығы болып табылады. 

Еңбек нарығында еңбек құны және оны жүзеге асыру талаптарын анықтау барысында жұмыскер мен 

жұмыс  берушінің  мүдделері  тоғысып  қана  қоймай,  қоғамдағы  барлық  әлеуметтік-экономикалық 

құбылыстар көрініс табады.  

Ел  экономикасында  орын  алатын  институционалдық  процестер  еңбек  нарығының  қалыптасу 

және  оны  басқару  барысында  туындаған  мәселелерді  егжей-тегжейлі  талдау  және  терең  зерттеу 

қажеттілігін  анықтайды.  Еңбек  нарығының  қызмет  етуі  нарықтық  экономикасы  бар  кез  келген 

елдердегі  белгілі заңдылықтарға бағынады. Сол себептен еңбек нарығына және еңбек ресурстарын 

басқаруға қатысты барлық процестерді Қазақстандық және өңірлік ерекшеліктерді есепке ала отырып 

қарастыру қажет 

Еңбек  ресурстарын  тиімді  басқарудың  негізгі  көрсеткіштері  халықты  жұмыспен  қамтуды 

қамтамасыз  ету  болып  табылады.  Тиімді  жұмыспен  қамту  және  жаңа  жұмыс  орындарын  әзірлеу 

ә

рқашан экономикалық өсудің алғы шарттары және факторы болып қарастырылған болатын. 

Оны жүзеге асырудың негізгі күштері біліктіліктің әртүрлі деңгейлі кадрлардың және олардың 

өндірістік  процеске  интеграциясына  деген  өңірдің  мұқтаждықтарынан  шығатын,  экономика 

салаларының  даму  перспективалары,  ғылыми-техникалық  прогресс  есепке  алына  отырып  әзірленген 

бірыңғай  кәсіптер  тізілімінің  негізінде  кәсіби  кадрларды  дайындауға  қатысты  басым  бағыттарды  

қолдауды  қамтамасыз  етуге  бағытталуы  тиіс.  Қазіргі  кезде  кәсіби  білімнің  еңбек  нарығында  берік 

байланысы  жоқ  екені  ресми  түрде  танылды,  яғни  білім  беру  нарығы  мен  еңбек  нарығының 

қажеттіліктері арасында байланыс бұзылған. Басқару саласындағы қызметкерлердің біліктілігінің төмен 

болуы,  жұмыссыздарды  қайта  мамандандыру  жүйесі  тиісті  дәрежеде  дамымаған,  кәсіпкерліктің 

маңызды  түрлері  бойынша  білікті  мамандарды  даярлау  бойынша  кәсіби-техникалық  мектептердің 

болмауы аталған проблеманы зерттеуге себепші болды. Жоғарыда аталған проблемаларды шешу үшін 

еңбек ресурстарын басқарудың қолданыстағы механизмін жетілдіру қажет.  

Қызметкерлерді  пайдалану  тиімділігін  бағалаудың  міндетті  талабы  болып,  оның  нәтижелерін 

еңбек  өнімділігі  бағасымен  салғастыу  танылады. Еңбек  өнімділігіне  бірқатар  факторлар  әсер  етеді: 

техникалық, технологиялық, ұйымдастырушылық, экономикалық және әлеуметтік.  

Негізінде  нарықтық  экономисы  бар  елдерде  фирмалар  мен  кәсіпорындардың  басшылары  өзін 

сақтап қалу үшін авторитарлық қағидалардың негізінде қаланған дәстүрлі «жұмыстан бостау саясатынан» 

бас  тарту  және  «адам  ресурстарын  басқару  саясатына»,  адамға  бағытталған  жаңа  мәдениетке  көшу 

қажеттілігін  түсінеді.  Осыған  байланысты  кәсіпорындарда  қызметкерлерді  басқару  мүдделердің 

ортақтығы  философиясына  сүйену  қажет,  қызметкерлердің  орын  алған  проблемалардың  шешіміне 

қызығушылығын,  жұмысшылардың,  инженерлік-техникалық  жұмысшылардың,  қызметкерлердің 

арасындағы қатаң мәртебелік айырмашылықтарды жоюды немесе жеңілдетуді көздеуі тиіс. 

Еңбек  ресурстарының  мемлекеттің  экономикасы  үшін  маңызы  зор.  Әсіресе,  Тау-кен 

металлургия  кешенінде  еңбек  ресурстарын  тиімді  пайдалануға  қатысты  жалпы  қолдаған  тәсілді 

анықтаған жоқ, өйткені еңбек ресурстарының мәні және оларды тиімді пайдалану механизмі туралы 

ортақ пікір жоқ. 

Экономиканың  және  ғылыми-техникалық  прогрестің  дамуына  байланысты  еңбек 

потенциалының  сапалы  мінездемесіне,  әсіресе  оның  кәсіби-біліктілік  деңгейіне  қарасты  халықтың 

еңбекке қабілеттілік сипаттамасына қойылатын талаптар да артады.  

                         

Ә

ДЕБИЕТТЕР 

1. Трудовой кодекс РК от 15 мая 2007 года  №251-III (с изменениями и дополнениями по состоянию на 

22.07.2011г.) статья 2; 

2. Трудовой кодекс РК от 15 мая 2007 года  №251-III (с изменениями и дополнениями по состоянию на 

22.07.2011г.) статья 3; 

3. Программа «Дорожная карта бизнеса 2020» от 20 февраля 2010 года; 

4. «Программа занятости  2020» от 31 марта 2011 года; 

 

 

295 

5.  Послание народу Казахстана «Построим будущее вместе!» от 28 января 2011 года; 

6.  Данные агентства статистики Республики Казахстан за 2012 год;  

7.  Данные отчета комитета по статистике и анализу РК 2007 года; 

8.  Данные годовой отчетности статистики Компании «Газпром нефть» за 2011 год; 

9.  Ж.М.  Мауленкулов,  М.Р.  Сергазиева,  Трудовые  ресурсы  как  основа  повышения  конкуренто-

способности экономики РК: учебник / Ж.М. Мауленкулов, М.Р. Сергазиева. – Алматы.: Білім,  2007. – 541 с.; 

10. У. Эдвард-Деминг, Новая экономика: учебник / У. Эдвард-Деминг. -  М.: ЭКСМО, 2006. – 245 с; 

11.  А.Я. Кибанова, Управление персоналом организации: учебник, 3-е издание /  А.Я. Кибанова.  - М.: 

ИНФРА-М, 2006. – 225 с.;  

 

REFERENCES 

1. Labor Code of the Republic of Kazakhstan on May 15, 2007 № 251-III (with amendments as of 22.07.2011g.) 

Article 2; 

2. Labor Code of the Republic of Kazakhstan on May 15, 2007 № 251-III (with amendments as of 22.07.2011g.) 

Article 3; 

3. The program "Business Road Map 2020" on February 20, 2010; 

4. "Employment Program 2020" from March 31, 2011; 

5. Message to the people of Kazakhstan "Let's build the future together!" Dated January 28, 2011; 

6. Data Statistics Agency of the Republic of Kazakhstan for 2012; 

7. Report Data Committee for Statistics and Analysis RK 2007; 

8. These annual statistics reporting company "Gazprom Neft" in 2011; 

9.  JM Maulenku  fishing,  MR Sergazieva,  Manpower  as  a  basis  for  improving  the  competitiveness  of  the 

economy of Kazakhstan: the textbook / JM Maulenkulov, MR Sergazieva. - Almaty.: B i l i m, 2007. - 541p.; 

10. W. Edward Deming,, the New Economy: the textbook / W. Edward Deming-. - M.: Penguin Books, 2006. - 245; 

11. AY Kibanova, Human Resources Organization: textbook, third edition / AY Kibanova. - Moscow: INFRA-

M, 2006. - 225 p; 

жүктеу/скачать 37,51 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: