Алматы энергетика
жүктеу/скачать 0,94 Mb. Pdf көрінісі
|
|
8.2 Техника-экономикалық есептеулердің мақсаттары. Салыстырылатын нұсқалардың салыстырылымдық шарттары Энергетикада техника-экономикалық есептеулердің мақсаты болып табылады: 1) мүмкін нұсқаларды салыстыра қарау жолымен қойылған энергетикалық тапсырманы шешудің экономикалық тиімді шешімін табу; 2) сол не басқа энергетикалық объектінің экономикалық көрсеткіштерін бағалау. Бұл тапсырмалар электр стансаларын, электр тарату желілерін және басқа да нысандарды жобалау кезінде, сондай-ақ, энергожүйелерді, электр желілерін және электр шаруашылығының өзге де элементтерін дамыту және қайта құру жоспарлары мен сұлбаларын салыстыру кезінде шешіледі. Энергоқұрылыстың нұсқаларын салыстыру кезінде экономикалық салыстырымдылық шарттарын бұлжытпай сақтау керек: ⎼ энергетикаға қатысты барлық шығындарды, соның ішінде негізгі қорларға салынатын капиталдық салымдарды және нормаланатын айналым қаржатын, сондай-ақ, өндірістің жыл сайынғы шығындарын есепке алу; ⎼ материалдарды есептеудегі барлық қолданылатын тең дәлділікті сақтау (бағалардың бірдей деңгейін, құнның дәлдік дәрежесі бойынша бірдей меншікті көрсеткіштерін және т.б.); ⎼ капиталдық салымдардың біркелкілігі кезінде уақыт факторын ескеру; ⎼ нұсқалардың әртүрлі сенімділік деңгейі жағдайындағы залалдарды есепке алу; ⎼ шығындардың кешенді сипатын ескеру; ⎼ еңбек және тұрмыстың бірдей санитарлық-гигиеналық шарттарын қамтамасыз ету. 50 8.3 Капиталдық салымдардың экономикалық тиімділігін есептеу әдістері Капиталдық салымдардың тиімділігі алынған нәтижені және өндірілген шығындарды салыстыру жолымен анықталады. Әрбір нұсқаның сандық және сапалық сипаттамалары құндық көріністе бағалануы тиіс. Капиталдық салымдардың экономикалық тиімділігінің екі түрін ажыратады: жалпы (абсолюттік) және салыстырмалы. Жалпы (абсолюттік) экономикалық тиімділік ұлттық табыс түіндегі нәтиженің таза табысқа немесе капиталдық салымдардың барлық сомасының пайдасына қатынасын сипаттайды. Бір нұсқаның басқасынан қаншадықты тиімдірек екендігін көрсететін алыстырмалы экономикалық тиімділік әрбір нұсқа бойынша келтірілген шығындар түрінде немесе осы салымдармен өндірістің жылдық шығындарын үнемдеу түріндегі қосымша капиталдық салымдардың нәтижеге қатынасы түрінде көрсетілуі мүмкін. Абсолюттік және салыстырмалы экономикалық тиімділікті анықтау кезінде келесі бағалық не құндық көрсеткіштер пайдаланылады: - капиталдық салымдар; - өндірістік жыл сайынғы шығындары; - пайда. Бұл көрсеткіштер шешуші ретінде бағаланады. Жаңа кәсіпорынның, нысанның құрылысы кезіндегі капиталдық салымдардың жалпы (абсолюттік) экономикалық тиімділіктері: П/К, = Э)/К - (Д = Е а (8.1) мұндағы Д – негізгі қызметтен түсетін табыс; Э – эксплуатациялық немесе пайдалану шығындары; П – таза табыс. Кәсіпорынды қайта құру кезінде: )/К П - (П = Е 1 2 р , (8.2) мұндағы П 2 – капиталдық шығындарды өткізгеннен кейінгі таза табыс; П 1 – капиталдық шығындарды өткізгенге дейінгі таза табыс. Капиталдық салымдардың өтелімдік уақыты – қаражаттың қайтарылу уақыты, жалпы (абсолюттік) тиімділікке кері көрсеткіш болып табылады: . 1/Е = Т а (8.3) 51 Егер салыстырмалы тиімділік бағалау талап етілсе, онда жаңа техниканың капиталдық салымдарының салыстырмалы экономикалық тиімділігі есептеледі. Бағалаудың өлшемі (критерий) ең аз келтірілген шығындар болып табылады. Әрбір і-ші нұсқа бойынша келтірілген шығындар салыстырмалы тиімділіктің нормативті коэффициенті Е н сәйкес жылдық мөлшерлілікпен келтірілген өзіндік құн С і мен үлестік капиталдық салымдардың К мен.і қосындысына тең. Бұл ретте жылдық шығындар И және экономикалық тиімділіктің нормативті коэффициенті Е н -не көбейткен кездегі капиталдық салымдардың К қосындысы ең аз блатын инвестициялау нұсқасы үнемдірек болып саналады: min ·К E + C = 3 мен.i н і i . (8.4) Қосымша инвестициялардың өтелу мерзімі: ) И - )/(И К - (К = Т 2 1 1 2 . (8.5) Салыстырмалы уақыт өтелімдігі деп аталатын Т ф көрсеткіші қосымша капиталдық салымдар қамтамасыз ететін пайдалану шығындарын үнемдеу есебінен капиталды онша қажет етпейтін нұсқамен салыстырғанда инвестициялаудың күрделі қаржыны қажет ететін нұсқасында қосымша капиталдық салымдар қанша уақыт мерзімінде өтеледі деген сұраққа жауап береді. Егер бұл мерзім нормативтік өтелу мерзімі Т н шамасынан аз болса, онда қосмша капиталдық салымдарға көшу қажет; егер көп болса – қажет емес, бұл жағдайда аз капиталды шығындары бар нұсқаны таңдаған жөн. Салыстырмалы тиімділік коэффициенті: ) К - )/(К И - (И = Е 1 2 2 1 . (8.6) Экономикалық тиімділік коэффициенті инвестицияланатын қаржының әрбір қосымша салынған теңгесін беретін пайдалану шығындарын (өндіріс шығындарын) үнемдеу шамасын көрсетеді. Нұсқалардың тиімділік шарты: , Е Е , Т Т н р н р (8.7) мұндағы Т р – есептік өтелу мерзімі; Т н – 6,7 жылға тең нормативтік өтелу мерзімі; Е р және Е н – есептік және нормативтік тиімділік коэффициенттері (Е н =0,15). жүктеу/скачать 0,94 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|