31-сурет.  Қара металдарды өндіру және өңдеу орталығы 76

1. Картадан ҚР-дағы ең ірі темір кен орнын көрсетіңіз.
2. Бұл кен түрлерін өндіруде қандай тәсіл қолданылады?
3. Бұл ресурстарды өңдеу қай жерлерде жүргізіледі деп ойлайсыз?
Қара металлургия кәсіпорындарының түрі 
(32-сурет)
:
1. Толық циклді металлургиялық зауыттар (өңдеудің барлық кезеңі);
2. Толық емес циклді кәсіпорындар (КБК);
3. Қайта өңдеу зауыттары (металл сынықтарымен жұмыс жасайды). 
Металлургиялық өндіріс кезеңдері
Қайта өңдеу зауыты
(металл сынықтарымен жұмыс жасайды)
Карьерлерде 
кен 
өндіру
Кенді 
байыту
Темірлік 
цех – шойын 
балқыту
Болат құю 
цехы – 
болат
балқыту
Металл про-
кат цехы – 
дайын өнім 
шығару
Толық емес циклді
зауыт (КБК)
32-сурет. 
Толық циклді металлургиялық зауыт (Теміртау)
Минералды ресурстарды өңдеу жұмыстары жүргізілетін толық 
емес циклді кәсіпорындар – 
кен-байыту комбинаты
(КБК) деп ата-
лады. Карьерлерде өндіріс жұмыстары жүргізілгеннен кейін Соколов-
Сарыбай, Лисаков, Әйет, Қашар, Атасу және Жәйрем КБК-карьерлерде 
өндірілген кенді ұнтақтап, су құяды және металмен реакцияға ен-
ген реагенттер (спирт, май, т.б.) отқа төзімді кеуекті минерал – көбік 
түзіледі. Көбік жиналып кебеді және нәтижесінде таза темір кенді кон-
центрат шығады. Бұл концентраттар Теміртауға жөнелтіледі. Бұл про-
цесс 
балқыту тәсілі арқылы кенді байыту
деп аталады. Теміртау-
да толық циклді металлургия және қайта өңдеу зауыттары жұмыс 
істейді. Олар Қостанай облысынан және жергілікті кен орындарының 
темір концентранттарын, Қарағанды бассейнінің көмірін пайдалана-
ды. Шойын домна пештерінде балқытылады, әрі қарай болат құятын 
цехта болат балқытылады, ал металл прокаты цехында дайын өнімді 
жасап шығарады 
(33-сурет)
. 
Ферроқорытпа өндірісі хромит шикізаттары, феррохром (Ақтөбе) 
және арзан электр қуаты ферросилиций (Ақсу) өндіруге бағытталған. 
Байытылған кендер мен ферроқорытпаның бір бөлігі Орал (Ресей) 
кәсіпорындарына сатылады.
77
Ал
ма
ты
к
i
та
п
ба
сп
ас
ы

Қазақстанда түсті металдардың үлкен қоры бар. Түсті металдар 
мәшине жасау, радиоэлектроника, жоғары технология және тұрмыс-
тық байланыс саласында кең қолданылады. Физикалық ерекшелігі-
не қарай түсті металдар ауыр, жеңіл, бағалы және сирек кездесетін
болып бөлінеді 
(34-сурет)
. Бұл металл топтарының сипаттарына 
тоқталатын болсақ: ыстыққа берік, электрөткізгіш, қышқылға төзімді, 
тоттануға қарсы, т.б.
33-сурет.

жүктеу/скачать 50,27 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: