Ангелы не спят

БӘЙТЕРЕК 
Жусан мен шағыр басы бүрісіп, көгі қашып, со-
яуы  көрініп  қалыпты.  Аспанда  бұлт  желіндемей 
қырық  күн  шілде  шыжғырған  соң  қайтсін,  ат 
тұяғына ілесіп шырт-шырт сынады. 
Құбыладан ескен майда леп шашаға жетпес ұлпа 
шаң көтереді. Күн еңкейіп, көлеңке басы ұзарған-
мен ауыл қарасы көрінер емес. Көлденең жатқан 
төрт-бес қырға тұяқ тіреп барып жеткізер. 
Сырым мен Қаратау алыс сапардан жолсоқты бо-
лып қажыды ма, әлде көз шарасына сиыр жерде 
шөл басып өтер бір қараша үйдің жоқтығына на-
зырқанды ма, әйтеуір әңгіме түбін қаққандай үн-
сіз қалған. 
Сол бие сауым уақыттан бері Қарекең кертөбел-
дің беліне қаршығадай болып қонып, жанындағы 
екі аттыдан торғай адым болса да ілгері келеді. 
Сырым  жымың  етіп,  есік  пен  төрдей  бурылдың 
тізгінін ірікті де, қамшылар жағында келе жатқан 
БАЙТЕРЕК 
Полынь и бурьян, потеряв зеленый цвет и съежив-
шись, торчали высохшими стеблями. Коль июль-
ское  солнце  пекло  нещадно  и  облака  уже  сорок 
дней, наполнив вымя, не выдаивались на землю 
дождём, конечно же,  они, попадая под копыта ко-
ней, ломались с треском.
Горячее  дуновение  сильного  восточного  ветра 
поднимало  ввысь  пушистую  пыль.  Хоть  солнце 
уже  садилось  и  наступали  сумерки,  но  аула  все 
еще не было видно. Наверное, его можно достичь, 
только преодолев пять-шесть пригорков, лежащих 
на пути всадников.   
Сырым и Каратау молчали, словно в русло разго-
воров вбили кол, то ли устав от трудностей дли-
тельного пути, то ли расстроившись от того, что 
на  расстоянии  водопоя  коров  не    встретили    ни 
одной лачуги. 
За время доения кобылиц Каратау, словно ястреб, 
взлетевший на мухортого коня с белой  звездоч-
кой на лбу, оторвался от спутника на расстояние 
перелета воробья. 
Сырым, улыбнувшись, и перебрав поводья сивого 
коня,  круп которого был высотой с дверь, обра-
Рахимжан Отарбаев • 
АНГЕЛЫ НЕ СПЯТ 
БАЙТЕРЕК
           
Рахымжан Отарбаев • 
ПЕРІШТЕЛЕР   ҰЙЫҚТАМАЙДЫ 
БӘЙТЕРЕК
          
388
389

тился к своему спутнику.
 
 
 
- Кареке, сегодня ваш конь, хотя бы на шею, опе-
режает  моего  скакуна.  Все  норовите  рысью  вы-
рваться вперед. Думаю, что ваш конь не в согласии 
с уздой, - сказал батыр, подровняв уши скакунов. 
 
- Светоч мой, черный ворон покажется белым ле-
бедем, если оглядеть его взкольз, старая жена по-
кажется молодой девушкой, если, соскучившись. 
возвращаешься с дальней дороги. 
Даже если стану умолять, разве ты уступишь мне 
свою молодую жену? Хоть и стара моя половина, 
горю желанием встретиться.
 
Услышавший  это  батыр,  расхохотался,  подняв 
шум на всю посеревшую степь. 
 
 
- Удивительный мой Кареке, умеете же Вы, снять 
сливки  с  простого  слова,  соскоблить  с  него  мо-
лочную накипь!  
 
Навстречу подул шумный вечерний ветер. Полу-
чивший отдых и освежившийся Сырым решил за-
дать бию* вопрос, давно волновавший его душу. 
 
Выехавшие до этого в полуденное время из дома 
Бекмагамбета, проехав две барханные сопки, они 
натянули поводья у огромного одинокого дерева, 
находившегося в голой степи. 
Наверное,  в  свое  время  оно  было  байтереком, 
простиравшим  свои  ветви  до  самого  неба,  ниж-
нюю часть ствола его невозможно было обхватить 
даже руками двух человек, до того  она была тол-
стой. 
Попадание молнии в него было заметно по обуг-
лившейся коре и ощетинившимся щепкам на ме-
сте слома от мощного удара. 
Каратау, опустившись на колени, прочитал молит-
ву, а затем, привязав белую тряпку к дереву, про-
говорив:
- Будь благословенен мой предок, ты еще здесь? 
Да возлежи и сохрани-сбереги своих потомков, – 
вытер покатившуюся слезу.
атқосшы жігітке сыбыр ете түсті.
– Қареке, – деді жүзіне шырай тепкен жас жігіт 
ат құлағын теңестіріп. – Бүгін батырдың атының 
мойны озатын күн еді. Бүлкілдеп алға түсіп кете 
бересіз. Шамасы, кертөбеліңіз ауыздығымен алы-
сып келеді-ау деймін!
– Шырағым, қара қарға шын ықыласың құлап ат-
саң қаздай көрінер, кәрі қатының алыс сапардан 
сағынып келе жатқанда қыздай көрінер. 
Сұрағанмен Сырым маған жас тоқалын бере ме? 
Кемпір де болса аңсап келем.
Мұны естіген батыр бозшулан даланы басына кө-
теріп күліп жіберді.
– Қара сөзден қаймақ алған, қаспақ қырған қайран 
Қарекем-ай!
Алдан аңқылдақ кешкі самал есті. Тыныс кеңіп, 
бойы  сергіген  Сырым  манадан  бері  көңіліне 
жабысқан  бір  сауалды  биден  білмекке  мойын 
бұрған…
Мана  Бекмағамбеттің  үйінен  түстеніп  аттаны-
сымен  екі  шағыл  асып  түскен  бұлар  айдалада 
тұрған жалғыз молақ ағашқа келіп тізгін тартқан. 
Заманында  аспанға  шапшыған  зәулім  бәйтерек 
болса  болған  шығар,  түбі  қарлы  кісінің  құшағы 
жетпес тым жуан. 
Найзағай түсіп өртенгені жұғыны қалған күйе мен 
жаңқаланып шорт сынғанынан-ақ көрініп тұр. 
Тізерлей кетіп дұғаны алыстан қайырған Қаратау 
ағашты айналып ақтық байлап жүріп:
– Садағаң кетейін, бабам-ай, бармысың? Кейінгі 
ұрпағыңды желеп-жебеп жатқайсың, – деп көзін 
кәдімгідей шылаған.
Рахимжан Отарбаев • 
АНГЕЛЫ НЕ СПЯТ 
БАЙТЕРЕК
           
Рахымжан Отарбаев • 
ПЕРІШТЕЛЕР   ҰЙЫҚТАМАЙДЫ 
БӘЙТЕРЕК
          
390
391

Батыр внутренне недоумевал. С какой стати бий 
мелом осыпается перед одиноким деревом в пу-
стыне? Другое дело, если бы здесь были могилы 
предков-аруахов*. Каким свойством обладает эта, 
почти иссохшая, пень? 
-  Наш  предок  Байтерек,  имя  которого  преврати-
лось в боевой клич рода Ысык, лежит под этим 
деревом, – перешел бий к своему рассказу напря-
мую.
- Что вы говорите, на самом деле так? – четырех-
гранная камча батыра, с рукоятью из таволги чуть 
не стегнула по крупу сивого. 
-  Клянусь  истиной.  Если  не  слышал  раньше,  то 
расскажу. 
Суть рассказов давно ушедших старцев, расплав-
ленным свинцом влитая в наши уши, в следую-
щем...
...На  зеленом  лугу,  собравшая  ряды  юрт  белым 
слитком  орда  контайши.*  В  одной  из  них,  уто-
пающей  в  бордовых  коврах  и  завораживающих 
глаз  разноцветных  китайских  шелках  с  момента 
прибытия поздним утром десятка казахов прошло 
уже немало времени. 
За это время, кроме заглядывающих иногда и ис-
чезающих  узкоглазых,  со  сморщенными  лицами 
простолюдинов, никого из живых душ не видно. 
У молодого красивого батыра, с ликом, будто вы-
резанным из березы, прибывшего во главе пред-
ставительства  казахов  для  согласительных  пере-
говоров, наблюдения за суетливыми движениями 
обслуживающей  трапезу  черни,  начали  вызвать 
тревогу и беспокойство. 
Да, ему известны тайные мысли джунгаров*, при-
бывших  и  обосновавшихся  здесь  с  вражескими 
намерениями. 
Хотя внутренне они и трясутся, но внешне напу-
скают  льстивый  лоск.  С  кем  только  из  батыров 
они, визжа и лая, не кололись, не обменивались 
кровной местью, за землю, за добытый честным 
трудом скот? 
Огрызаясь-борясь, обе стороны, в конце концов, 
обессилев, вроде бы, разделив зимовья и джайляу, 
успокоились. 
Батыр іштей мүдірді. Жапандағы жалғыз ағашқа 
бидің бордай үгілгені несі? Ескі аруақтар жатқан 
мола болса бір жөн. Діні берік жанның сақалына 
жас  қондыратындай  бұл  қу  қарағайда  не  қасиет 
бар?!
– Иісі Ысықтың ұранына айналған бәйтерек баба-
мыз сол ағаштың астында жатыр. – Би әңгіменің 
турасына көшті.
– Апырай, шын сөзіңіз бе? – Батырдың төрт өрме 
тобылғы  сап  қамшысы  бурылдың  сауырына  ба-
рып қалды.
– Алхамдулла, ақиқаты сол. Бұрын естімесең, ай-
тайын. Ілкі өткен шалдардан құлағымызға қорға-
сын боп құйылып қалған сырдың төркіні, міне…
…Көк  шалғында  ақ  жамбыдай  боп  қаз-қатар  ті-
гілген қонтайшының ордасы. Іші қалы кілем мен 
қытайдың көз арбаған патсайы жібегіне малынып 
тұрған соның біріне он шақты қазақ келіп түскелі 
сәскеден ауып барады. 
Ара-тұра есіктен басын көрсетіп жоғалатын бітік 
көз, домбық бет қарадан басқа жан баласы жоласа 
ше? 
Қазақ  жағынан  бітімгерлікті  бастап  келген,  жүзі 
ақ  қайыңнан  ойғандай  көрікті  жас  батыр  мына 
майлық-сулыққа  бірдей  қараның  сыпылдақ  қи-
мылынан секем ала бастады.
Иә,  жаулықпен  келіп  қоныстанған  жоңғардың 
сыры бұған мәлім. 
Іші  қалтырап  тұрса  да  сырты  жылтырап  дөңай-
баттан жазбайды. Жер деп, аузын үріп, аяғын сы-
пырған ақ-адал мал үшін деп дүрбіттің қай баты-
рымен найза салыспады, кек алыспады? 
Қажаса-қажаса  екі  жақ  та  титықтап,  ақыры  жаз 
жайлау, қыс қыстаудың аражігін бөліскендей боп 
тыншыған. 
Рахимжан Отарбаев • 
АНГЕЛЫ НЕ СПЯТ 
БАЙТЕРЕК
           
Рахымжан Отарбаев • 
ПЕРІШТЕЛЕР   ҰЙЫҚТАМАЙДЫ 
БӘЙТЕРЕК
          
392
393

Договор  оказался  лживым.  Собравши  силы  на 
обосновавшейся земле, снова жадно облизываясь, 
джунгарская сторона начала усиливать визг и лай. 
Угоняя хвостатых и гривастых на свою сторону, 
не признаваясь в угоне верблюдиц и кобылиц, вы-
брала снова раздор. 
Не говоря уже о том, что участились случаи изби-
ения одиноких и слабых, даже более того, – попы-
ток стирания с лица земли целых казахских аулов. 
Отношения обеих сторон, как и в минувший год 
мыши, обостряясь, стали накаливаться, возникла 
необходимость  переговоров,  поэтому  контайши 
вынужден  был  вызвать  людей  для  новых  согла-
шений и договоров.   
Пока эти, лежа в белой орде, размышляли о бу-
дущих  итогах  и  результатах  разрешений  проти-
воречий,  перед  контайши  появился  узкоглазый 
со сморщенным лицом простолюдин и рухнул на 
колени.
-  Так,  говори,  кто  во  главе  прибывших  казахов? 
–  спросил  жидкобородый,  с  реденькими  усами, 
возлежащий на железной кровати и утопающий в 
пуховой постели, контайши.
Стоящий на коленях человек из черни, будто над 
ним нависла дубина, подал, как обычно, мяукаю-
щий голос. 
 
 
 
 
- Мой господин, помните, это тот самый красивый 
казах, заставивший в последней схватке трех на-
ших батыров харкать кровью, это именно он!  
 
- Что ты сказал!? – контайши резко поднял голо-
ву с подушки. Жутко выпучился из глазницы его 
правый глаз, от бешенства пот с лица полился гра-
дом. 
У жены, сидящей у подножья кровати и спокойно 
взбалтывающей кумыс, затрепетало платье. Оно, 
встрепенувшись,  обнажило  под  подолом  стыдо-
бу. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Контайши, вытерев пот с лица, обрел дар речи.
-  Окажите  казахам  гостеприимство  по  традиции 
наших предков. Остальное услышишь потом. По-
шел прочь!    
Тут  же  с  шумом  группа  джунгаров  привели  на 
Алдамшы бәтуа боп шықты. Төрттағандап тұрып 
қалған жерінде әл жинап, әлекедей жаланып алы-
сымен жоңғар жағы қиқуды тағы да күшейтті. 
Қыл  құйрықтыны  құрық  көтере  қуып  ішке  асы-
рып жіберді де, түйе көрдің бе, жоқ, бие көрдің бе, 
жоқ, десіп мүлги қалады. 
Тіпті қазаққа дегенде көзінің қарасын жоғалтып, 
тек  аласын  көрсетіп  ыдырынып,  жалғыз-жарым 
кезіккеннің  күпісін  түтіп  сабап  жіберетінін  қай-
терсің?! 
Екі ара сонау тышқан жылғыдай қатайып, ушыға 
бастаған соң, сөз жүріп, қонтайшы ақыры бітімге 
кісі шақырған.
Бұлар  алдағы  арбасуы  мен  ығысуы  мол  тарты-
стың ау-жайын ойласып ақ ордада жатқанда, бітік 
көз, домбық бет қара қонтайшының алдына шөке-
лей жығылған.
–  Иә,  айт,  келген  қазақтарыңның  басшысы  кім? 
– деді, селдір сақал, сұйық мұрт қонтайшы темір 
кереуеттің үстінде, мамық төсекке көміліп жатқан 
қалпы.
Төбесінде шоқпар тұрғандай бүгжең қаққан бітік 
көз,  домбық  бет  қараның  мысы  басылып,  даусы 
әдеттегідей мияулап шықты.
– Мырзам, соңғы қырғында үш батырымызға бір-
дей  қан  құстырған  әлгі…  көрікті  қазақ  бар  ғой, 
әлгі… соның өзі!
– Не дейд?! – Селдір сақал, сұйық мұрт қонтай-
шы жастықта домалап жатқан басын оқыс жұлып 
алды.  Оң  жақ  көзі  ұясынан  шатынай  шығып, 
құтырынып, бет терісі жыбыр қақты. 
Кереуеттің  аяқ  жағында  жайма-шуақ  қымыз  са-
пырып  отырған  бәлекейінің  өзінен  бұрын  үстін-
дегі көйлегі үріккендей етегі рабайсыз желпілдеп 
жатты.
Қонтайшы  бет  терісінің  жыбырын  басып  барып 
тілге келді.
–  Қазақтарға  ата  салтымызбен  сый  көрсетіңдер. 
Өзгесін сосын естисің. Жөнел!
Іле-шала  бір  топ  жігіт  қауқылдасып  жетегіндегі 
Рахимжан Отарбаев • 
АНГЕЛЫ НЕ СПЯТ 
БАЙТЕРЕК
           
Рахымжан Отарбаев • 
ПЕРІШТЕЛЕР   ҰЙЫҚТАМАЙДЫ 
БӘЙТЕРЕК
          
394
395

привязи стригунка к юрте, где остановились каза-
хи. 
 
 
 
 
 
- Ну, гости, дайте благословение! Давайте...
Не успели ладони коснуться лиц, как джунгары, 
разделившись надвое и накинув волосяной аркан 
на шею черного стригунка, стали натягивать его с 
двух сторон. 
Лоснящаяся  от  жира  лошадь,  на  крупе  которой 
поскользнулась бы даже вошь, задыхаясь, тут же 
попыталась встать на дыбы. 
Волосяной аркан, утончившись, впился в шею. У 
сопротивлявшегося  и  издавшего  пронзительное 
ржание  животного  вырвался  из  ноздрей  фонтан 
крови. Резко упав, оно затихло. 
 
Казахи, не выдержавшие такого варварства, с дро-
жью отвернулись от этого зрелища. 
 
 
 
 
- С полного казана не стали пробовать ни кусочка. 
Они, сказали, что не едят мяса падали, мой госпо-
дин.  
Мяукающий голос у порога приподнял настрое-
ние контайши. Громко рассмеялся, широкие ноз-
дри закрыли половину лица.
Смотри-ка,  как  несчастные  казахи,  способные 
только на шапкозакидательство, раздули свою гор-
дыню. Тогда на завтра готовьте барана! Прочь!   
 
 
К переговорщикам, поднявшимся с постели с тя-
желыми мыслями, джунгары снова с шумом при-
тащили белоголового холощеного барана, курдюк 
которого был с большую деревянную чашу. 
 
 
 
- Ну, гости, дайте благословение. Ну... Снова ла-
дони  не  успели  коснуться  лиц,  как  один,  распо-
ров подмышку ножом, запустил руку между ребер 
кротко стоящего барана. 
Как бы у вырывающегося животного мечущееся в 
предсмертной агонии сердце ни давалось в руки, 
разве могло оно улететь из узкой груди, – в конце 
концов, попало в безжалостную ладонь. 
Небольшой бьющийся кусок мяса, оказалось, не 
так уж сложно сжать в руке. Белоголовый, издав 
предсмертное блеяние, тут же скончался.
- И на этот раз они не притронулись к полному 
казану  мяса.  Как  только  они  узнали,  что  вы  не 
жалғыз  қара  тайды  қазақтар  түскен  ақ  орданың 
алдына әкеп байлаған.
– Қонақтар, бата беріңдер! Кәне…
Бет  сипатып  үлгерген  жоқ,  жоңғарлар  екі  жа-
рылып,  қара  тайдың  мойнындағы  қыл  арқанды 
табан тіресіп шірей тартып жіберді. 
Сауырынан  бит  домалардай  боп  семіріп,  жылт-
жылт  еткен  жануар  оқыс  тұншығып  шатқаяқтап 
туласын. 
Қыл арқан жіңішкеріп, талма мойынды сығып ба-
рады. Бұлқына шыңғырып еді, танауынан қызыл 
қан  дірдектей  шапшыды.  Омақаса  құлап,  тыныс 
үзді.
Мына тағылыққа жүзі шыдамаған қазақтар денесі 
құсеттеніп сырт айнала берген…
–  Астау  толы  еттен  бір  жапырақ  та  ауыз  тиген 
жоқ. Арам өлгенді жемейміз десті, мырзам.
Аяқ жағынан мияулап шыққан дауыс қонтайшы-
ның  көңіліне  желік  бітірді.  Кеңкілдеп  күліп  еді, 
жалпақ мұрны беттің жартысын алып кетті.
– Бөрік алып қашқандай ғана шабысы бар жаман 
қазақтың бұтқа толуын көрдің бе? Ендеше, ертең 
қой сойыңдар! Бар!
Алакүлік оймен төсегінен тұрған бітімшілер ал-
дына  тағы  бір  жоңғар  қауқылдасып  жүріп  құй-
рығы тегенедей ақсарбас ісекті жеткізді.
– Қонақтар, бата беріңдер! Кәне…
Тағы да бет сипатып үлгерген жоқ, бірі момақан 
тұрған ісектің қолтығын қанжармен сөгіп жіберіп, 
екі қабырғаның арасынан қолды салды дейсің. 
Жұлқынған ісектің жүрегі ұстатпай жанталасқан-
мен тар кеудеден ұшып қайда барсын, ақыры аяу-
сыз алақанға ілінген. 
Үлпіл қаққан бір шөкім етті сығып-сығып жіберуі 
мұң екен, ақсарбас бір маңырап тырапай асты.
– Астау толы еттен бұ жолы да бір жапырақ ауыз 
тиген  жоқ.  Әзірге  сіздің  қош  алмайтыныңызды 
Рахимжан Отарбаев • 
АНГЕЛЫ НЕ СПЯТ 
БАЙТЕРЕК
           
Рахымжан Отарбаев • 
ПЕРІШТЕЛЕР   ҰЙЫҚТАМАЙДЫ 
БӘЙТЕРЕК
          
396
397

окажете им приема, тут же, быстро сев на коней, 
двинулись обратно. 
Этот  мяукающий  голос,  обычно  съеживающий 
кожу на голове, на этот раз, показался контайши, 
приятным. 
- Вызови сотника!
У великана с толстой шеей перешагивание через 
порог правой ногой было боязливым. 
Контайши воскликнул: 
 
 
- Эй, те уходят. Кровь за кровь! Раздавите ответ-
чиков, словно личинок вшей... 
 
 
  
- Джунгар! Джунгар! 
Скачут,  словно  комариный  рой!  Убедившиеся  в 
том, что бегством уже не спастись, десяток каза-
хов, выставив свои копья навстречу сотне воинов, 
словно зубцы граблей, встали единым фронтом. 
Перемешавший все вокруг густой вихрь пролетел 
в дуновение ока. Из свистящих и сеющих смерть 
стрел, только одна, впившись в подмышку баты-
ра, вот-вот готова была повалить его, вцепивше-
гося в гриву коня. Остальные седоки остались на 
своих седлах. 
 
Лежащий и несомый на выложенных в ряд копьях 
батыр, с ликом, будто вырезанным из березы, сто-
нал  в  бессознательном  состоянии.  То  ли  громко 
ржет задушенный черный стригун... То ли блеет 
белоголовый баран, с вырванным сердцем... 
 
 
 
-  Похороните  здесь  же,  где  сомкну  свои  очи... 
Сровняйте могилу с землей... Враги могут осквер-
нить кости... – выговорил, придя в сознание. 
– Говорил же, надо было отправить к джунгарам 
не меня, а бия. 
 
 
 
-А как потом найдем, Боже мой! – вскричал рядом 
кто-то скорый на язык.  
 
 
 
 
 
- Не разжимайте правый кулак... Возможно, про-
бьется росток, станет байтереком... Потом... 
 
 
 
Но  договорить  не  успел.  В  наступивших  сумер-
ках, исполняя волю покойного батыра, его сорат-
естісімен суыт аттанып кетті, мырзам!
Әншейінде  бас  терісін  қаралай  құрыстыратын 
мияулаған дауыс бұ сапар қонтайшының құлағы-
на сондай сүйкімді боп естілген.
– Шақыр жүзбасыны!
Шойжелке  дәудің  табалдырыққа  оң  аяғын  сала 
беруі мұң екен, қонтайшы саңқ етсін:
– Әй, аналар кетіп барады. Қанға қан! Құныкерді 
сірке сыққандай ғып тастаңдар!
– Жоңғар!
Сары масадай самсап келеді! Қашса құтылмасын 
білген  он  шақты  қазақ  тырнауыштың  тісіндей 
шүлдіреп жүз қаралы әскерге қарсы найза тіктеп 
тұра-тұра қалысты.
Айналаны сапырған ала құйын қас пен көздің ара-
сында өтті де кетті. Ысқырып, үрей шашып келген 
садақ оғы тар қолтығынан қадалған батыр ғана ат 
жалынан ауып бара жатты. Өзгесі ер үстінде.
Қаз-қатар  қойылған  шашақты  найзаның  үстінде 
келе  жатып  жүзі  ақ  қайыңнан  ойғандай  көрікті 
ер дембіл-дембіл талықси берген. Буынып өлген 
қара тай шыңғырып кісіней ме… Жүрегін жұлды-
рған ақсарбас ісек маңырай ма…
–  Баһи  кешкен  тұсқа  жерлеңдер…  Моламды  те-
гістеп кетіңдер… Дұшпан сүйегімді қорлайды… 
– деді есін бір жиып.
 – Жоңғарға мені емес, биді жұмса деп едім…
– Кейін қалай табамыз, ойбай?! – деп жанындағы 
аузы жылдам біреу бажылдап жіберді.
–  Оң  уысымды  жазбаңдар…  Тал  өсер,  бәйтерек 
болар… Содан…
Қайтып  тілі  кәлимаға  келмеді.  Ақшам  жамырай 
батырдың аманатын орындаған үзеңгілестер жас 
Рахимжан Отарбаев • 
АНГЕЛЫ НЕ СПЯТ 
БАЙТЕРЕК
           
Рахымжан Отарбаев • 
ПЕРІШТЕЛЕР   ҰЙЫҚТАМАЙДЫ 
БӘЙТЕРЕК
          
398
399

ники,  выравнивая  ребрами  ладоней  свежевыры-
тую землю, маскировали ее перекати-полем. 
 
 
- Через три года родственники, разыскав могилу, 
на самом деле увидели пробившийся росток дере-
ва. Каратау-бий, осекая сам себя, углубив морщи-
ны на лбу, перевел внимание на Сырыма. 
 
 
– Затем вырос могучим байтереком. Да и он, ви-
дать, отжил свой век. Осталось только напомина-
ние.  
 
- Вот это да, Кареке, какая прискорбная история и 
как жаль того горемычного батыра! А, кстати, как 
его звали?  
 
 
 
-  Оно  уже  забыто.  Только,  названный  «Байтере-
ком»,  остался  он  нашим  родовым  кличем.  Под 
этим  именем  и  существует  он  в  памяти  до  сих 
пор.  Соперничая  с  вечерним  закатом,  впереди 
показались покровы серо-белых юрт.
топырақты алақан қырымен тегістеп, үстіне қаң-
бақ аунатып жатты…
-  Араға  үш  жыл  салып  ағайындар  іздеп  барған 
екен, айтқандай жас шыбық бой түзепті. Қаратау 
би өз-өзінен шөгіп, маңдай әжімі батып Сырымға 
назар тіккен.
– Кейін алып бәйтерек боп ержетті. Ол да қартая-
ды екен. Жұқанасы тұр.
– Апыр-ай, Қарекем-ай, есіл ердің азан шақырып 
қойған ныспысы кім болды? 
– Ол ұмытылған. Тек «Бәйтерек» атанып, ұраны-
мызға айналды. Сол қалпында жасасып келеді… 
Кешкі  қызыл  араймен  таласып  алдан  ақбоз  үй-
лердің төбесі көрінген.
Рахимжан Отарбаев • 
АНГЕЛЫ НЕ СПЯТ 
БАЙТЕРЕК
           
Рахымжан Отарбаев • 
ПЕРІШТЕЛЕР   ҰЙЫҚТАМАЙДЫ 
БӘЙТЕРЕК
          
400
401

СОҒЫСТЫҢ 
СОҢҒЫ БОМБАСЫ 
Сіздерде қандай екені қайдам, біздің ауылда жел 
тұрмай шөп басы қимылдайды. 
Олай дейтінім, Жазыл өлерден екі күн бұрын көр-
ші  жеңгесі  Орынша  “Жайрағыр  Жазылау,  саған 
дегенде  құдайдың  тамағы  тоқ,  жаудың  көзі  оң. 
Бірақ осы қарау пейіліңе, сен енді көп кешікпес-
сің” депті дейді ел сыбырлап. 
Көршісінің тайлағы қаймалы інгенін бұза берген 
соң Жазыл бір ожау қайнаған суды сауырына құй-
ып жіберсе керек. Жынын шашып айдалаға без-
ген тайлақ та әлденені айтып бара жатты дейді өз 
тілінде.
Кешқұрым  қой  қоралағанда  қоймен  бірге  кірген 
қозысын айтпағанына наразы бір жас келін “осы 
қайнағаға бірдеңе көрінер, тіпті табалдырығынан 
сескене аттаймын” депті дейді жел сыбырлап.
ПОСЛЕДНЯЯ 
БОМБА ВОЙНЫ 
Не знаю, как у вас, но в нашем ауле слухи опе-
режают события подобно колыханию трав ещё до 
дуновений ветров. 
Я это говорю к тому, что за два дня до гибели Жа-
зыла  его  соседка  и  тётка  Орынша  сказала,  мол, 
как молвят шёпотом в народе, следующее: «Быть 
тебе убитым, Жазыл, тобой и Бог сыт, и враг до-
гляд. Однако, чёрный твой нрав, теперь ты недол-
го задержишься». 
Поскольку  соседский  годовалый  верблюжонок 
всё пытался покрыть его готовую к спариванию 
верблюдицу, Жазыл взял, выходит, да и опрокинул 
ушат кипятка на его круп. И ускакавший в степь 
верблюжонок вместе с болью осыпал его, говорят, 
на своём языке этими же проклятьями.
Да  и  молодая  невестка,  недовольная,  что  он  не 
предупредил её о том, что вечером вместе с ов-
цами загнал в овчарню и ягнят, роптала, говорят: 
«Наверное,  ему  что-то  предвидится,  даже  пере-
ступая порог, я опасаюсь чего-то», - прошептав, 
как будто, ветер.

жүктеу/скачать 16,06 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: