«Ақпараттық талдау орталығы» АҚ: Астана, 2016 186 бет

 
S8_052 
X сұйықтығы заттың тығыздығына қатысты түсіндірме беріледі.
 
Мысалы: 
 
X сұйықтығы
 - 
Y сұйықтығының тығыздығына қарағанда, заттың 
тығыздығы төмен, сондықтан ол Y сұйықтығында қалқуы мүмкін.
 
X сұйықтығы
 - 
Зат қалқу үшін, оның тығыздығы сұйықтыққа қарағанда аз 
болуы керек.
 
X сұйықтығы
 - 
Өйткені тығыздығы төмен [яғни зат білдіреді].
 
S8_053 
D 
S8_054 
C 
S8_055 
B 
S8_056 
Жанартаудың атқылауынан пайда болған ластанулар (газдардың 
бөлінуі, түтіннің, күлдің, және т.б.) қоршаған ортаға кері әсер тигізетіні 
туралы айтылған және де мекендейтін ортанын немесе өсімдіктер 
әлемінің, жануарлар әлемінің жойылуы (лаваның ағуынан, жануынан 
немесе соған ұқсас).
 
Мысалы:
 
Өсімдіктердің табиғи әлемі жанады.
 

 
171 
Лава топырақты жойып, барлығын өртеп өтеді.
 
Зиянды газдар бөлінеді.
 
Барлығы күлмен жабылады.
 
Бұл оның жолындағы барлық затты жояды. [ ‘оның жолындағы’ лаваның 
ағылуы дегенді білдіреді.]
 
Жанартаудың атқылауы күл шығарады және ол қоршаған ортаны 
ластайды.
 
Ол парник әсерін туғызатын атмосферага көмірқышқыл газын бөліп 
шығарады
 
Қара түтіннің үлкен көлемі ауаны ластайды.
 
Күкірт қышқылының газдары қышқылды жаңбырдың жаууына себеп 
болады.
 
Қоршаған ортаға, құнарлану, жаңа мекендейтін ортаның пайда болуы 
және әр түрлі өмірлік түрлердің басталуы сияқты оң әсер тигізетіні 
туралы айтылған.
 
Мысалы:
 
Бұл жанартаудың айналасындағы жерді аса құнарландыруы мүмкін
 
Бұл кейбір отырғызылған өсімдіктерді жоюы мүмкін, бірақ басқа 
өсімдіктердің өсуіне мүмкіндік береді.
 
S8_057 
B 
S8_058 
B 
 
S8_059 
D 
S8_060 
D 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

 
172 
 
«ҚОЛДАНУ»
 
БӨЛІМІ
 
МАТЕМАТИКА
  
М8_0
61 
D 
М8_0
62 
A 
М8_0
63 
350 
M8_064 
16 
M8_065 
A 
М8_0
66 
A 
М8_0
67 
120 −
 x2   
M8_068 
C 
M8_069 
B 
M8_070 
54 
M8_071 
 
 
15 және 4x + 8 = 40
 
немесе
 
басқа да дұрыс алгебралық шешу жолы 
көрсетілген
 
15 
арифметикалық шешу жолы көрсетілген (алгебралық емес)
 
 
М8_072
 
D 
М8_073
 
C 
М8_074
 
C 
M8_075 
0,75   
M8_076 
40 
M8_077 
Үшбұрыш дұрыс бейнеленген
 (
кез
-
келген бағытта
) 

 
173 
 
M8_078 
В
 
М8_
079 
A 
M8_080 
10 
М8_
081 
B 
M8_082 
D 
M8_083 
D 
M8_084 
D 
M8_085 
C 
M8_086 
C 
M8_087 
B 
M8_088 
Хоккей
 
8
1
, Футбол
 
8
3
,
 
Теннис
 
және
 
Баскетбол
 
екеуі 
4
1
 
                    
            
                                                     
M8_089 
B 
M8_090 
Дөңгелек диаграмма дұрыс бөліктерге бөлініп, белгіленген (1бөлік 
-
университет;
 
2 бөлік –
 
политехникалық колледж; 2 бөлік –
 
жұмысшылар; 3 
бөлік бизнес колледж)
 
 
M8_091 
А.
 10:00 
В.
 50 
С.
 13:00  
және 
14:00 
 
 

 
174 
ЖАРАТЫЛЫСТАНУ
 
S8_092 
ЕКЕУ бүйректі алдырту тұқымқуалаушылықтың белгісі емес деген 
түсініктемеге негізделген (немесе ұқсас).
 
Мысалдар:
 
Бүйректі алдырту оның генінде жоқ, сондықтан ол беріле алмайды.
 
Ол тұқымқуалаушылық болып есептелмейді.
 
Тек қана әкесінің бүйрегі алынғындықтан, ұлының гені өзгермейді.
 
Бұл жерде генетикалық әсер жоқ.
 
ЕКЕУ (әдеттегі) адамдарда туылғанда екі бүйрек болады (Код 11) дегенге 
түсініктемеге негізделеген (немесе ұқсас). [Тұқымқуалаушылықты нақты 
еске салмаған.]
 
Мысалдар:
 
Олардың ауру болғандарына қарамастан барлығының туылғанда екі 
бүйрегі болады.
 
Оның ұлында қалыпты саны болады, яғни 2. 
 
Сізде туылғанда әрқашан екі бүйрек болады.
 
Әкесінің ауруы жұқпалы ауруға жатпайды. 
 
Адамның денесінде екі бүйрек болады.
 
Оның бір бүйрегінің қалуы, оның ұлында да бір бүйрек болады дегенді 
білдірмейді.
 
Оның буйрегі алынған, бірақ оның ұлында емес.
 
Көп адамдарда саны
 
осындай.
 
Бұл оның баласына тікелей қатысты емес
. 
S8_093 
C 
 
S8_094 
Жоқ олар өздерінің ұрпақтарына құйрықтарының болмауын, өздеріне 
ғана тән ерекшеліктеріне (ген, ДНҚ) сүйене отырып беріледі деген 
түсіндірмемен 
 
Мысалы:
 
Егер олардың біреуіндеде ұзын құйрық болмаса, онда бұл ерекшелік 
марғауларға да берілмейді.
 
Өйткені құйрықтарының қысқы болуы олардың гендерінде бар.
 
Бұл мысықтарда ұзын құйрық болмағандықтан, олар марғауларына ұзын 
құйрыққа жауап беретін генді бере алмайды. 
 
Бұл мысықтардың ДНҚ
-
ларында: «Құйрығы болмайды» деп жазылған, 
сондықтан олардың марғаулырында құйрығы болатыны екіталай.
 
S8_095 
ЕКІ жасырынуға да қатысты берілген түсіндірмелер (қоршаған ортамен 
араласу немесе соған ұқсас) ЖӘНЕ құстардан, жыртқыштардан, 

 
175 
жаулардан және т.б қорғану
. 
Мысалдар:
 
Орманда мекендейтін ұлулардың қабыршақтары қара болады және ол 
орманның қара түстерінде оларды жасырып тұрады. Орманда 
мекендейтін өзге түрлер ақшыл түстерде жасырынады. Екі жағдайда да 
жыртқаштарға оларды табу қиынға түседі.
 
Орманда мекендейтін ұлулардың қабыршақтары қара, сондықтан құстар 
оларды байқап, жеп қоя алмайды. 
 
Ұлулардың қабыршақтары оларды оңай байқап қалмау үшін оларға 
мекендейтін ортада араласып кетуіне көмектеседі.
 
Қараңғы орманда мекендейтін қара қабыршақтары бар ұлулар түстерін
 
өздерін адамдардан қорғау үшін қолданады.
 
Жаудан жасырыну үшін.
 
S8_096 
A 
S8_097 
B 
S8_098 
ЖАРЫҚ көрсетіледі және  қай сурет жарықтың төменгі
\
жоғарғы деңгейіне 
қатысты екені анықталады.
 
1 Сурет =  көмескі жарық, төменгі жарық  деңгейі, қараңғылық, немесе 
осыларға ұқсас 
 
2 Сурет =  жап
-
жарық, жоғарғы жарық деңгейі,  немесе осыларға ұқсас 
 
Мысалдар: 
 
1 Суретте жарық аз. Жарықты көп өткізу үшін көз қарашығы үлкейіп 
кеткен.
 
1 Суретте қараңғы,
 
ал 2 Суретте жарық.
 
S8_099 
Ресурстарға деген бәсекелестік туралы айтылады (пайдалы заттар, су, 
күннің жарық).
 
Мысалы: 
 
Олар басқа өсімдіктермен орын, су және күннің жарығы үшін 
бәсекелеседі.
 
Арам шөптер өсінділермен су мен қоректік заттарға бәсекелеседі.
 
Арам шөптер өсінділермен пайдалы заттарға бәсекелеседі.
 
Орынға  бәсекелестіктің  және/немесе  арам  шөптердің  тез 
жаңартылуы (өсу) туралы айтылған.
 
Мысалы:
 
Арам  шөптердің  тамырлары  барлық  топыраққа  жайылып, 
егіннің  өсуіне  қиын  келтіреді  және  арам  шөптер  орын 
алып, егінді өсірмеуі мүмкін.   
 
Олар тез өсіп, егістікте жайылады.
 

 
176 
Олар тез жаңартылады.
 
Олар егінді басып қалады.
 
S8_0100 
А. 
1983 
–
 1985 
В. Популяциялардың арасындағы өзгерістердің байланысын көрсетеді 
және қояндарды (жемтік) жейтін түлкілерге (жыртқыштар) 
сілтемелейді.
 
Мысалы:
 
Қояндардың популяциясы көп болған сайын, түлкілердің де саны өседі, 
өйткені олар көбірек қояндарды жей алады. 
 
Егер қояндардың
 
популяциясы төмендесе, онда түлкілердің де 
популяциясы да төмендейді, өйткені олар жей алатын қояндардың саны 
төмендеп, олар аштықтан өледі.
 
Жыртқышқа /жемтікке қатысты емес түлкілердің популяциясы мен 
қояндардың популяциясының графигі сәйкестендіріледі.
 
Мысалы:
 
Қояндардың популяциясы өскенде, түлкілердің де популяциясы өседі 
және қояндардың популяциясы төмендегенде, түлкілердің де 
популяциясы төмендейді.
 
Түлкілер көп болғанда, қояндар аз, ал түлкілер аз болғанда, қояндар көп.
 
Қояндардың саны көп болған сайын, түлкілердің де саны көп болады.
 
S8_0101 
C 
 
S8_0102 
Көмірқышқылгаздың (химиялық реакцияның нәтижесі ретінде) бөлінуі 
туралы айтылады. 
 
Мысалы:
 
Химиялық реакцияның кезінде бөлінетін көмірқышқылгазымен шар 
үрленеді.
 
Олар араласса көмірқышқылгазы бөлінеді, соның нәтижесәнде шар 
үрленеді.
 
Гидрокарбонат натриі сірке қышқылымен реакцияға түскенде 
көмірқышқылгазы бөлінеді.
 
S8_0103 
Жылу немесе температураның көтерілуіне сілтемелейді (немесе соған 
ұқсас).
 
Мысалы:
 
Жылу бөлінді.
 
Температура көтерілді.
 
Химикаттар жылыды, бұл олардың энергия бөлгенін көрсетеді.
 
Жарылыс немесе дауыстың естілгеніне сілтемелейді (немесе соған 
ұқсас).
 

 
177 
Мысалы:
 
Ол жарылуы мүмкін..
 
“бух” деген дауыс естілуі мүмкін.
 
Жарықтың пайда болуына немесе оттың байқалуына сілтемелейді 
(немесе соған ұқсас).
 
Мысалы:
 
Сен жарық көріп, дауыс естисің.
 
Ол жарқылдайды.
 
Сен от көресің.
 
S8_0104 
C 
S8_0105 
D 
S8_0106 
B
, А, А, В
 
S8_0107 
С
 
S8_0108 
В
 
S8_0109 
А
 
S8_0110 
В
 
S8_0111 
С
 
S8_0112 
D 
S8_0113 
D 
S8_0114 
Дыбыстың біртіндеп өзгеруіне сілтемелейді ЖӘНЕ оның өтуіне кеңістік 
қажет екендігіне қатысты түсіндірме береді (немесе ұқсас).
 
Мысалы:
 
Ол жақта ауа жоқ және дыбыс ауыспайды, сондықтан дыбыс жоғалады.
 
Дыбыс біртіндеп жоғалады. Дыбыс толқындары таралуы үшін кеңістік 
қажет.
 
Дыбыс ауа арқылы өтеді. Дыбысты ауыстыратын ештеңе 
болмағандықтан, ол жоғалады.
 
S8_0115 
Конденсация процесі, құмыраның сыртқы салқын бетімен 
конденсацияланатын су буы (ауадағы) арқылы сипатталады.
 
Мысалы:
 

 
178 
Олар су буының конденсациясынан салқын шыны құмыраның бетінде 
пайда болады.
 
Су тамшылары ауадағы су буларынан пайда болып, суық бетпен 
араласқанда сұйық суға конденсацияланады.
 
Құмыраның беті салқын өйткені ол жылуды мұздай салқын суға 
айналдырады.
 
S8_0116 
D 
S8_0117 
Төменде көрсетілген мүмкін жауаптарда, сатылау әдісін қолданудың бір 
артықшылығы жазылған
 
•
 
Ауыл шаруашылығын (көбірек жерді қолдану) бөктерде жүргізуге 
мүмкіндік береді.
 
•
 
Жердің бетін шайып кетуінен баяулатады (егінді шайып кетуінен 
сақтайды).
 
•
 
Топырақтың эрозияға ұшырауынан сақтайды (көшкін, жер 
жынастарының бұзылуы).
 
•
 
Әр түрлі егіндердің өсуіне мүмкіндік береді.
 
•
 
Егін бай болатындай/көп суаруды қажет етпейтіндей суды ұстап 
тұрады
 
Мысалы: 
 
Сіз ауылшаруашылығымен ылдиланған жерде айналыса аласыз.
 
Төбеден егіннің шайылып кетуінен
 
көмектеседі.
 
Топырақтың эрозия ұшырауын төмендетеді.
 
Әр түрлі деңгейлерде әр түрлі егіннің өсуіне мүмкіндік береді.
 
S8_0118 
А.
 
С
 
В.
 
А
 
С.
 
Судың температурасы жоғары (ол жерде жоғарғы таулы тек, магма) 
болатыны және ол Жердің астынан келетіні туралы түсіндіріледі.
 
Мысалы:
 
Су жер астынан көтеріледі, ал ол жақта суды қатты ысытатын жоғары 
температура бар.
 
Себебі тау жыныстарының қабаттарының астында қайнаған магма бар. 
Ол суды беткі қабатқа көтерілмей тұрып ысытады.
 
Ол ыстық, өйткені жер асты тау жыныстары ыстық болады.
 
S8_0119 
А.    Х тау, төбе, шың, төбесі, ең биік нүкте, жанартау немесе ұқсас 
ретінде анықталып көрсетілген.
 

 
179 
В.
    
 
S8_0120 
2, 5, 1, 3, 4 
S8_0121 
Температураның төмендеуі көрсетіледі  (немесе соған ұқсас).
 
Мысалдар: 
 
Температура төмен болады. [Заттар көп]
 
Оттегінің аз болатындығы (ауа) немесе атмосфералық қысымның төмен 
болатындығы (немесе соған ұқсас ) көрсетіледі.
 
Мысалдар: 
 
Сиретілген ауа болады. [Оттегілік маска.]
 
Атмосфералық қысым азаяды. [Ауамен толтырылған баллон алу.]
 
Тыныс алу қиындайды. [Ауамен толтырылған баллон керек.]
 
Ауа
- 
райының құбылмалылығы (қар,жаңбыр) немесе бұлттану (немесе 
соған ұқсас) көлемінің
  
артуы  айтылады.
 
Мысалдар: 
 
Тайғанақ болады.[Табанында тікені бар бәтеңке алу.]
 
Жаңбыр көлемінің артуы. [Жаңбырлы ауа
-
райына арналған киім керек 
болады.]
 
S8_0122 
D 
 
«
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

 
180 
ОЙЛАУ»
 
БӨЛІМІ
 
МАТЕМАТИКА
 
ЖАУАПТАРЫ
 
 
М8_0123
 
D 
М8_0124
 
D 
М8_0125
 
3 
−
(
−
1) = 4 
немесе 
3 + 1 = 4 
M8_0126 
Фигура
 6 
×
 6: 20, 36 
Фигура
 7 
×
 7: 24, 49 
M8_0127 
A. 
36 
қызыл
 
және
 28 
қара
 
B. 
32 
C. 
100 
М8_0128
 
Қызыл тақтайшалар саны: 4(n –
 1); 4n 
–
 
4; немесе жазбаша берілген 
дұрыс жауап
; 
Барлық тақтайшалар: n
2
; n х n; немесе “санды квадраттау” немесе“өзіне 
өзін көбейту” сияқты жазбаша берілген дұрыс жауап.
 
М8_0129
 
24 
M8_0130 
C 
M8_0131 
540 градус, шешу жолы көрсетілген
 
Мысалы
: 
3 (
үшбұрыштар
) 
× 180
o = 540o 
6 (
тіктөртбұрыштар
) 
× 90
o = 540o 
M8_0132 
45 
M8_0133 
50 
 
М8_
0134 
16 
М8_
0135 
D 
М8_
0136 
A 
M8_0137 

 
181 
B 
M8_0138 
D 
M8_0139 
12 
M8_0140 
A 
М8_
0141 
B 
M8_0142 
C 
М8_
0143 
7 сыныптың жолы 8 сыныптың жолынан екі есе ұзын немесе оның 
баламасы 
 
НЕМЕСЕ
 
Басы 0 басталмайды
 
НЕМЕСЕ
 
Диаграммада масштаб ескерілмеген
 
M8_0144 
А.  У Мемлекетіне қарағанда, Х Мемлекетінде «балалары бар» немесе 
«балалы болуға ниеттері бар» санатындағы адамдардың пайызы көбірек
. 
Ескертпе: Х мемлекеті туралы сілтеме анық болуы тиіс. Y Мемлекетімен 
салыстырғанда деген көрсетілмесе де болады
 
Сонымен қатар “адамдардың көбін”, “пропорционалды көбірек” деп, ал 
“балалары бар” немесе «балалы болуға ниеттері бар» орнына “жас 
немесе жасырық” берілген сөйлемдерді қабылдаңыз.
 
Мысалға:
 
Х мемлекетінде Y мемлекетіне қарағанда балалары бар немесе балалы 
болуға ниеттері бар адамдардың саны көбірек
 
Х мемлекетінде балалы болуға ниеттері бар адамдардың саны көбірек
 
Х мемлекетінде жастар көбірек
 
Y мемлекетіне қарағанда балалары бар адамдардың саны көбірек
 
В.
 
Y мемлекетінде, салыстырмалы қарағанда қарттардың (“Тағы балалы 
болуға ниеттері жоқ.”) саны жастардың санынан көбірек
.  
Ескертпе: Жас пен қария адамдардың арасындағы салыстыру міндетті 
болу керек немесе жобалау тиіс
 
Х мемлекеті және Y мемлекеті аталмауы қажет
 
Мысалға:
 
Қарт адамдар жастарға қарағанда көбірек
 
Қарт адамдар көп, ал жастардың саны өте аз
 
Қарт адамдарға қамқорлық жасау үшін жастадың саны жеткіліксіз
 
Халық санын бір деңгейде ұстап тұру үшін “балалары бар” адамдардың 

 
182 
аз болуы
 
Егде тартқан адамдар, жастардың аздығы, жұмыс күшінің аздығы
 
 
 
ЖАРАТЫЛЫСТАНУ
 
S8_0145 
D 
S8_0146 
B 
S8_0147 
Ия ағаштар (фотосинтез процесі кезінде) көмірқышқыл газын жұтады 
деген түсіндірмемен.
 
Мысалы:
 
Ия
-
Ағаштарда фотосинтез жүргенде, олар көмірқышқыл газын жұтып, 
оттегіні шығарады.
 
Ия
-
Ағаштар көмірқышқыл газын жұтады.
 
Жоқ және көмірқышқыл газының бөлінуінің төмендеуіне байланысты 
берілген ұқсас түсіндірме.
 
Мысалы: 
 
Жоқ
-
Қаланың басшысы көмірқышқыл газының көлемін төмендету үшін 
басқа амалдар ұсынуы керек, мысалға тұрғындар жаяу жүрсін немесе 
велосипедпен жүрсін деген сияқты.
 
Жоқ
-
Мен қала басшысымен келіспеймін, ағаштардың көп көлемде 
отырғызуы жолдардағы көліктердің көлемін төмендету сияқты 
проблеманы шешпейді.
 
S8_0148 
А. 1 мемлекет: Халық санының өсуі сол қалыпта қалады.
 
     
2 мемлекет: Халық саны өседі.
 
    
В.
  
ЖЕРДІ ПАЙДАЛАНУ. 2 мемлекетте жерді пайдаланудың арту  
ықтималдығын (халық санының өсетіндігінен) болжайды.
 
Мысалдар:
 
Бұл  1 мемлекетке қатысты емес, бірақ 2 мемлекетке көп адам саны үшін 
көп жер керек.
 
2 мемлекетке 1 мемлекеттен гөрі көбірек жер керек.
 
ЛАСТАНУ
.  
Мысалдар
: 
2 мемлекетте  халық санының өскендігінен, ластану артуы мүмкін.
 
1 мемлекет көп ластанған, өйткені ол 2 мемлекетке қарағанда мұнайды 
көп пайдаланады
. 
S8_0149 
D 
S8_0150 

 
183 
A.   
•
  - 
Натрий гидроксиді көмірқышқыл газын (немесе көміртек (II) оксиді) 
(ауадан) сіңіріп алады.
 
•
  - 
Әкті су ауадағы көмірқышқыл газының қалмағанын және/немесе 4
-
сынауықта тексеру үшін қолданылып жатқанын көрсетеді.
 
Мысалы:
 
Сынауық 1
- 
Натрий гидроксиді ауадағы бар көмірқышқыл газын сіңіріп 
алады.
 
Сынауық 2
-
Әкті су натрий гидроксидінен өткен ауада көмірқышқыл 
газының қалмағанына көз жеткізеді. 
 
Сынауық 1
- 
Көмірқышқыл газын сіңіреді.
 
Сынауық 2
- 
Қоңыздарға баратын ауада көмірқышқыл газының қандай 
да бір мөлшерінің қалғанын не қалмағанын көрсетеді.
 
Сынауық 1
- 
Көмірқышқыл газын сынауықтағы әкті су бұлдыр болып 
кетпеуі үшін, сіңіреді.
 
Сынауық 2
-
Барлық зерттеуді қадағалау үшін қажет.
 
Сынауық 1
- 
Көмірқышқыл газын сіңіреді.
 
Сынауық 2
- 
Көмірқышқыл газының қалғанын не қалмағанын көрсетеді, 
өйткені көмірқышқыл газы бар болатын болса, әкті су бұлдырлана 
бастайды 
 
Сынауық 1
- 
Көмірқышқыл газын сіңіреді.
 
Сынауық 2–
 
Көмірқышқыл газының қалғанын не қалмағанын көру үшін 
қажет.
 
 
В.
    
Бұл зат
- 
көмірқышқыл газы және ол қоңыздардан (жасушаның 
тыныс алу үрдісі кезінде) бөлінгені туралы айтылады .
 
Мысалы:
 
Көмірқышқыл газы әкті суды бұлдыратты. 
 
Оны ауа жұтып, газ бөлген қоңыздар шығарды.
 
Қоңыздар, көмірқышқыл газын, жасушаның тыныс алу үрдісі кезінде 
бөліп шығарды.
 
Көмірқышқыл газы. Қоңыздардың тыныс алғандары үшін.
 
Қоңыздар
 
көмірқышқыл газын бөлді, сондықтан әкті су бұлдырланып 
кетті.
 
S8_0151 
С
 
S8_0152 
A 
және 
C 
заттары көрсетіледі
 
S8_0153 

 
184 
А
 
S8_0154 
Жауап  жалпы металлдардың өлшеуге болатын  ерекше қасиетіне 
негізделген(мысалы, жылуөткізгіштік, электрөткізгіштік, термиялық ұлғаю, 
тығыздық, магниттік қасиеттер, балқу нүктесі).
 
Мысалдар: 
 
Ол қыздырғанда ұлғаю деңгейін тексере алады немесе тығыздықты 
тексере алады.
 
Ол электр өткізетіндігін тексере алады.
 
Нысананы магниттің жанына қоя алады.Егер ол магнитті болса, демек 
бұл металл болуы мүмкін.
 
Балқу нүктесін тексере алады. Металлдардың балқу нүктесі жоғары.
 
Физикалық құбылысқа немесе пішініне негізделген жауап(мысалы, 
жылтыраған қүұбылыс, қаттылық, майысқыш
\
созылғыш)
 
Мысалдар: 
 
Металл майысқыш және созылғыш.Оны  бөліп алмай майыстыруға 
болады.
 
Егер оның сырты жылтыр болса (жарқырау).
 
Ол жылтыр, берік және оны қырнауға болады.
 
Металлдар  химиялық реактивке негізделген жауап (мысалы, тотығу 
үрдісі, қышқылдармен реакция).
 
Мысалдар: 
 
Оны қышқылға салып, түсінің өзгеретіндігін қарау. 
 
Егер ол ауада тотықса, демек бұл металл (темір).
 
Аздап қышқыл қосып, сосын көпіршік пайда болуын қарау, өйткені 
металлдар қышқылмен реакцияға түсе алады.
 
S8_0155 
ЖОҒАРЫ (1) жылытылғандағы  ауаның ұлғаюы, немесе көлемнің  
немесе қысымның артуы (немесе соған ұқсас) туралы дұрыс 
түсініктемемен.
 
Мысалдар: 
 
Шыны шарды жылытқанда, ауа ұлғаяды және колбадағы суды жоғары 
көтереді.
 
Қысымның әсерінен су көтеріледі.
 
Көлем қоршалған ауамен артады, осылайша шыны шардағы  су деңгейі 
төмен түседі.  Бұл колбадағы су деңгейін жоғарылатады.
 
Ауа ұлғаяды және кеңістік қажеттілігі  көбейеді.
 
S8_0156 
Сурет С және С сұйықтығының тығыздығы төмен (А сұйықтығының 
тығыздығына қарағанда) болғандықтан Х заты төменірек қалқиды деген 
түсіндірме берілген.
 
НЕМЕСЕ
 

 
185 
Сурет С және неге Сурет В
-
да
 
қате жорамал көрсетілгеніне негізделіп 
берліген түсіндірмемен.
 
Мысалы:
 
Сурет С 
- 
Себебі тығыздығы төмен болған сайын, затта төмен қалқиды.
 
Сондықтан Х заты көбірек «суға батырылған». 
 
Сурет С –Тығыздығы төмен.
 
Сурет С
-
С сұйықтығына қарағанда, В сұйықтығының тығыздығы 
жоғарырақ. Зат өте төмен тұр, ол әлдеқайда жоғарырақ болуы керек.
 
S8_0157 
С
 
S8_0158 
Металдар бір
-
бірінен тебіледі дегенге сілтелінеді. Тартылыс туралы 
айтылуы немесе айтылмауы мүмкін
 
Мысалы:
 
1-
ші металдың бір ұшын 
2-
ші металдың екі ұшына қою керек. Егер 
металдар тебілсе, 2
-
ші металл магнит екенін білдіреді.
 
Егер 2
-
ші металға кез
-
келген ұшының біреуін жақындататын болса, онда 
ол тебіледі.
 
1-
ші металды 2
-
ші металға қарама
-
қарсы қою керек. Егер 2
-
ші метал 
магнит болатын болса, ол тебіліп, 1
-
ші металды өзіне тартады.
 
S8_0159 
А
 
S8_0160 
Бірдей тасқа айналған (жер) ағзалардың (жүзе, ұша алмайтындар) екі 
континентте де табыла алатындығы түсіндіріледі.
 
Мысалы: 
 
Екі континентте жойылған бірдей жануарлардың түрлері табылған
. 
Егер екі континентте жойылған бірдей жануарлардың түрлері табылған 
болса.
 
Екі жерде де жойылған бірдей түрлер бар.
 
Жойылған бірдей жануарлар.
 
 
 
 
 
 
 
 
 

 
186