«Ақпараттық талдау орталығы» АҚ: Астана, 2016 186 бет

 
142 
2.
ЖАРАТЫЛЫСТАНУ
 
 
2.1. Экожүйе
 
 
 S8_0145                                       
 
График белгілі бір уақыт аралығындағы 
белгілі жердегі ақбөкендер санын 
көрсетеді. Келесі факторлардың қайсысы 
1999 және 2000 жылдар аралығындағы 
популяцияның кенет өзгеруіне әкеліп соғуы мүмкін?
 
 
          
ғаламдық
 
жылу
 
 
          
жыртқыштардың болмауы
 
 
          
озон қабатының тозуы
 
                                                                                                                                                            
          
азық қорына нұқсан келтірген орман өрті
 
 
S8_0146 
 
Сайраштың құмырадағы өсімдігі бар. Ол судың өсімдік арқылы өтіп, 
ауаға таралатынын көрсету үшін тәжірибе жасамақшы.
 
 
Мұны келесі тәжірибелердің қайсысы арқылы көрсетуге болады?
 
құмыраның
 
астындағы табақшаға су құю; табақшадағы су жоқ болып 
кетеді
 
бұтақтарының бірін полиэтилен пакетпен орап, өсімдікті суару; 
пакетте су тамшылары  пайда болады   
 
                   
өсімдіктің
 
кесіп алынған бұтағын полиэтилен пакетке салу; 
пакетте су пайда болады
 
өсімдіктің
 
кесіп алынған бұтағын боялған суы быр ыдысқа салу; 
өсімдіктің жапырақтары түсін өзгертеді
 
 
a 
b 
c 
 
d 
a 
b 
c 
 
d 

 
143 
 
S8_0147 
 
Көлік  санының  көбеюіне  байланысты  үлкен  қаланың  ауасында 
көмірқышқыл  газының  мөлшері  артуда.  Қала  басшысы  көбірекағаш 
отырғыздырғысы келеді.
 
Сіз оның ұсынысымен келісеcіз бе?
 
Бір торкөзді белгілеңіз.
 
           
иә
        
           
жоқ
 
 
Өз
 
жауабыңызды түсіндіріңіз.
 
 
 
 
S8_0148 
 
Әлемде табиғат қорларын бірлесіп қолданатын 6 миллиард адам 
бар. Төменде берілген кестеде екі ойдан шығарылған мемлекеттер 
жайлы мәліметтер берілген (1 және 2).
 
 
1 
мемлекет
 
2 
мемлекет
 
Халық саны ( миллион)
 
200
 
500
 
Жыл сайынғы туу деңгейі (1000 адамға 
шаққанда)
 
 
10
 
 
40
 
Жыл сайынғы өлім деңгейі  (1000 
адамға шаққанда)
 
 
10
 
 
10
 
Шаршы километрдегі аудан
 
2 000 000
 
2 000 000
 
Астық өндірісі (бүкіл әлемдегі пайыздық 
қатынас)
 
 
40%
 
 
20%
 
Мұнайды тұтыну (бүкіл әлемдегі 
пайыздық қатынас)
 
20%
 
5%
 
 
А.
 
Кестеде берілген мәліметтерге сүйене отырып, келесі 10 жылда әр 
мемлекеттегі халық санының өсуіне болжам жасаңыз.   Әр 
қатардардағы   бір тор көзді белгілеңіз. 
 
 
 

 
144 
 
 
В.
 
Екі мемлекеттің келесі 10 жыл ішіндегі
 
халық санының қоршаған 
ортаның келесі факторларына ықпалын болжамдаңыз.
 
Жерді пайдалану:
 
Ластану
: 
 
2.2. 
Ағзалардың  сипаттамасы  және  олардың  тіршілік  ету 
процесстері
 
S8_0149 
 
Жомарт жаттығудың алдында тамыр соғысының
 
жиілігін тексерді. 
Оның тамыры минутына 70 рет соқты. Ол бір минут жаттығып, тамыр 
соғысының жиілігін қайта тексерді. Содан соң ол әр минут сайын 
бірнеше минуттан тексерді. Ол алған нәтижелерін көрсету үшін 
диаграмма сызды.
 
 
 
Оның нәтижелері бойынша қандай
 
қорытынды жасауға болады?
 
 
оның тамыр соғысының жиілігі минутына 50 ретке дейін 
жоғарылады
 
 
оның тамыр соғысының жиілігі көбеюіне қарағанда, азаюына аз 
уақыт кетті
 
 
оның тамыр соғысының жиілігі төрт  минут өткен соң минутына 
80 рет болды
 
                                                                                                                                                                            
оның тамыр соғысының жиілігі 6 минуттан аз уақытта қалпына 
келді
 
 
a 
b 
c 
 
d 

 
145 
1.4. 
Заттек қасиеті
 
S8_0151 
Бауыржан температураның қанттың судағы еруіне әсерін зерттеу 
үшін 1 литр суда қантты әр түрлі температурада еріту арқылы 
эксперимент жасады. Содан соң ол өзінің қорытындыларын 
графикке түсірді. 
 
Төмендегі графиктің
 
қайсысы Бауыржанның қорытындыларын 
дұрыс көрсетеді?
 
 
                
                                
                                 
 
                 
                                   
 
S8_0150 
Болат жасушалық тыныс алу кезінде көмірқышқыл газы 
бөлінетінін, не бөлінбейтінін білгісі келеді. Төменде осы тәжірибе 
үшін қажетті құрылғы көрсетілген.
 
Ауа құрылғыға бағдаршамен  көрсетілген бағытта айдалады.
 
 
 
 
А.
  
Натрий гидроксиді көмірқышқыл газын сіңіреді. Тұнық әкті таза 
су көмірқышқыл газы болған жағдайда лайланады.
 
 
Құрылғыға
 1-
ші және 2
-
ші Сынауықтары не үшін жалғанған?  
 
 
В.  
 4-
ші Сынауықтағы әкті су лайланды.
 
 
Бұған қандай зат себеп болды және ол зат қайдан пайда болды?
 
 
a 
b 
c 
 
d 

 
146 
 
S8_0152 
 
Кестеде әртүрлі бес заттың негізгі физикалық қасиеттері (A, B, C, D 
және E) берілген. Осы заттардың екеуі металл болып табылады.
 
 
 
Зат
 
 
А
 
Зат
 
В
 
Зат
 
С
 
Зат
 
D 
Зат
 
Е
 
Бөлме 
температу
ра
- 
сындағы 
физикалық 
күйі (20°C)
 
Қатты
 
зат
 
Қатты
 
зат
 
Сұйықтық
 
Сұйықтық
 
Газ
 
Сыртқы 
көрінісі/ 
Түсі
 
Жылтыр 
сұр
 
Ақ
 
Жылтыр 
сұр
 
Түссіз
 
Түссіз
 
Электр 
тогын 
өткізеді
 
Иә
 
Жоқ
 
Иә
 
Иә
 
Жоқ
 
 
Қандай
 
екі зат (A, B, C, D және E) металл екенін көрсетіңіз.
 
 
 
 
S8_0153 
 
Ғалымдардың
 
пікірінше суретте бейнеленген тастар бұрын тұтас 
бір тас болған.
 
 
Тастың екі бөлікке бөлініп кетуіне судың қандай қасиеті көбірек 
әсер етті?
 
 
           
қатты күйге
 
айналу кезінде су кеңейеді
 
 
           
су 100
0
 
С
-
да қайнайды
 
 
           
судың тығыздығы тастың тығыздығына қарағанда төмен
 
                                                                                                                                                                            
           
су көптеген заттарды ерітеді
 
 
a 
b 
c 
 
d 

 
147 
 
 
S8_0154 
 
Дамирға белгісіз қатты заттың үлгісін
 
берді. Ол заттың металл
 
екендігін білгісі келеді. Бұл заттың  анықтамаға сәйкес металл
 
екендігін дәлелдейтін бір қасиетін жазыңыз.
 
 
 
     2.4. 
Энергия көздері және
 
жылу құбылыстары
 
 
S8_0155 
 
Суретте бір шетінен ашық және екінші шетінен шыны шарға 
жалғанған  шыны колба көрсетілген. Суретте көрсетілгендей 
қондырғы шыны шардағы судың үстінде ауа болатындай  
жартылай сумен толтырылған. Колбадағы су Х деңгейіне жетеді.
 
 
 
 
 
Шыны шардағы ауа фенмен жылытылды. Шарды жылытқаннан 
кейін ашық шыны колбадағы судың деңгейі қандай болады? 
Төмендегі 1, 2 немесе 3
-
суретті айналдыра сызып қоршаңыз.
 
 
 
 
 
Өз
 
жауабыңызды түсіндіріңіз.
 
 
 

 
148 
2.5. 
Күш
 
және
 
қозғалыс
 
 
S8_0156 
 
Х заты А сұйықтығында қалқып жүр. Суретте көрсетілгендей, ол
 
сұйықтыққа жартылай батып тұр.
 
 
 
B және C суреттері, Х заты, A Сұйықтығы мен B Сұйықтығында 
қалқып жүргенін көрсетіп тұр.
 
 
 
 
 
 
Қай
 
сурет дұрыс?
 
 
Бір торкөзді белгілеңіз.
 
 
           
сурет
 
В
 
 
 
           
сурет
 
С
 
 
Өз
 
жауабыңызды түсіндіріңіз.
 
    
 
 
 
 

 
149 
 
S8_0157 
 
Суретте көрсетілгеніндей, Х Заты мен Ү Заты бірдей шөлмектерге 
ернеуіне дейін толтырылған.
 
 
 
 
Шөлмектердің ішіндегісін көлемі үлкенірек бірдей шөлмектерге 
ауыстырды. Х Заты шөлмектің пішінін алғанымен, оны толтырған 
жоқ. Ү Заты шөлмектің пішінін алды және оны толтырды.
 
 
 
 
Х және Ү заттары туралы пайымдаулардың қайсысы дұрыс?
 
 
 
         
Х затының бөлшектері Ү затының бөлшектеріне қарағанда ірі.
 
 
         
Y затының бөлшектері X затының бөлшектеріне қарағанда ірі.
 
 
      
Ү затының бөлшектеріне қарағанда Х затының бөлшектері
 
бір
-
біріне жақынырақ орналасқан.
 
                                                                                                                                                                            
          
X затының бөлшектеріне қарағанда Y затының бөлшектері 
  
          
бір
-
біріне жақынырақ орналасқан.
 
 
 
 
 
 
 
 
 
a 
b 
c 
 
d 

 
150 
2.6. 
Электрлік
 
және
 
магниттік
 
құбылыстар
 
                                          1-
ші металл пластинкасы
 
                                           2-
ші металл пластинкасы
 
S8_0158 
 
Райымбекте екі металл пластинка бар. Ол 1
-
ші металл пластинканың 
магнит екенін біледі.
 
Ол  2
- 
ші металл пластинканың магнит екендігін білу үшін 1
-
ші 
металл пластинканы қалай қолдана алады?
 
Егер 2
-
ші металл пластинка магнит болса, ол нені байқаған болар 
еді?
 
 
2.7. 
Жер бетіндегі
 
үрдістер
 
 
S8_0159 
 
 
Жоғарыдағы суретте басыңқы желдің бағыты, жауын
-
шашынның 
түсуі және таудың екі жағындағы әр түрлі атмосферадағы  ауаның 
орташа температурасы көрсетілген. Қай позицияда джунглиді көре 
аламыз?
 
 
          1 
деңгей
                         
3 деңгей
 
 
          
2 деңгей
                         
4 деңгей
                                                                                                                                                       
 
 
S8_0160 
 
Екі материктің арасы сумен бөлінген. Геологтар осы екі материктің 
бір кездері бірігіп жатқанына
 
дәлелдер іздеуде.
 
Қазба
 
қалдықтарына 
байланысты қандай фактілер осы болжамды дәлелдейді?        
 
 
a 
b 
c 
 
d 

 
151 
ЖАУАПТАР
 
4 СЫНЫП
 
«БІЛІМ», МАТЕМАТИКА
 
 
М
4_01 
125 
М
4_02 
437 
М
4_03 
С
 
M4_04 
5917 
M4_05 
4277 
М
4_06 
D 
М
4_07 
5 пен 6 арасындағы кез
-
келген ондық бөлшек
 
5 пен
 
6 арасындағы бөлшек ретінде берілген кез
-
келген сан, сөзбен 
берілген жауаптарды қоса
 
M4_08 
3/4 
M4_09 
A 
M4_010 
7 
M4_011 
D 
 
М
4_012 
D 
М
4_013 
А: Үшбұрыш
, 
В: Тікбұрыш немесе
 
ұзынша
 
келген фигура немесе басқа да 
параллеограм, тіктөртбұрыш, тең қабырғалы тіктөртбұрыш немесе басқа 
да фигураның жалпы дұрыс атаулары. С. Шеңбер (цилиндр немесе 
дөңгелек секлді жауаптар қабылданады)
. 
М
4_014 
В
 
M4_015 
B 
M4_016 
A 
M4_017 

 
152 
D 
M4_018 
D 
М
4_019 
А
 
M4_020 
C 
М
4_021 
В
 
M4_022 
12 
M4_023 
D 
M4_024 
D 
ЖАРАТЫЛЫСТАНУ
 
 
S4_025 
Жауапта жарықты алу туралы айтылады 
 
Мысалы:
 
Үстел
 
шамын электр энергиясымен қамтамасыз етеді.
 
Жарық 
, 
Лампа
 
Жылу өндіру туралы айтылады 
 
Мысалы:
 
Ломды қыздыру үшін
, 
Жылу
 
Үйдегі
 
тұрмыстық электр құралдары туралы айтылады  
 
Мысалы:
 
Теледидар, радио, тоңазытқыш,
 
компьютер, телефон, 
желдеткіш, кір жуатын машина, фен, ток шәйнек, электр плитасы, тостер 
және т.б.
 
Көлік туралы айтылады.
 
Мысалы:
 
Электр машиналары, автобустар, пойыздар және т.б.
 
S4_026 
C 
S4_027 
Призма немесе соған ұқсас жауап көрсетілген. 
 
Мысалы:
 
Жарық  сынған шыныға түседі. 
 
Фонардың жарығы кристалл бөлігіне  түседі
. 
Менің көзілдірігіме күн сәулесі түскенде, ол әртүрлі түспен жарқырайды.
 
Мен күнге призманы қоямын, сол кезде кемпірқосақ пайда болады.
 
Кемпірқосақ туралы айтылады
. 
Таң сәрісі немесе күн батқаны туралы.
 
Мысалы: Күн батқанда.
 
Күн батқанда және күн шыққанда.
 
Күн батқанда аспан қызыл түске боялады.
 

 
153 
Басқа да дұрыс жауап
. 
Мысалы:
 
Сабын көпіршіктері.
 
Май дағы.
 
S4_028 
Иә –
 
күміс алқа
 
және
 
темір кілт
, 
басқалары
 
–
 
жоқ.
 
S4_029 
B 
S4_030 
Гравитация  
 
Мысалдар
: 
Гравитация
, 
Жердің тартылыс күші
, 
Жер тартады
 
S4_031 
B 
S4_032 
А
 
S4_033 
А
 
S4_034 
Ағаш
 
және
 
бензин 
(
басқа заттар белгіленбеген
). 
S4_035 
B 
S4_036 
Дұрыс әрі толық толтырылған кесте.
 
Қызметі
 
Дене мүшесі
 
Денені демеп тұрады
  
Скелет
 
Дене арқылы қан айдайды
 
Жүрек
 
Ойлау үшін қолданылады
 
Ми
 
 
S4_037 
 
Тірі табиғат
 
Өлі
 
табиғат
 
балық
 
бақа
 
тасбақа
  
шегіртке
 (
жәндік
, 
көбелек
, 
маса
) 
тұңғиық (су астында 
өсетін ақ гүлді өсімдік)
 
ағаш
 
шөп
 
моллюскілер
 (
ұлулар
) 
күн
  
бұлттар
 
су
 
тастар
  
жұмыр тас
  
құм
 
жер
 (
батпақ
, 
қыртыс
)  
саз
 
ауа
 
Жауапта бірінші бағанда көрсетілген кем дегенде тірі табиғатқа жататын 

 
154 
үш
 
объекті
, 
ал екінші бағанда өлі табиғатқа жататын үш объекті берілген
 
(
жоғарыда көрсетілген тізімге қараңыз
). 
S4_038 
Өсімдік
 
мүшелерінің  4
-
еуі  дұрыс  анықталған  және  әрбір  мүшелерінің
 
міндеті дұрыс көрсетілген.
 
1:  Гүл  (гүлшанақ(бутон)
-
тұқымның  пайда  болуына  қатысады  (тұқымы 
болады, жеміс пайда болады, тозаңданады, өсімдікке бунақденелілердің 
назарын аударады )
 
1: Тұқым –
 
өне бастағанда жаңа өсімдік пайда болады.
 
1:  Гүл  күлтелері  –
 
тозаңдандыратын  бунақденелілердің  назарын 
аударады.
 
2: Сабақ –
 
су мен қоректік,  азықтық заттарды тасымалдайды (өсімдіктің 
мүшелерін  жалғастырып  тұратын  орталық  тірек  ,  ол  арқылы  басқа 
мүшелеріне  қоректік  және  минералдық  заттар  барады,  қоректік  және 
азықтық заттарды жинақтайды.)
 
3: Жапырақ
- 
өсімдік үшін қажетті қоректік және азықтық заттарды өндіреді 
(оларда  фотосинтез  жүреді,  олар    күн  сәулелерін  жұтады,  ауа  жұтады, 
көмірқышқыл  газын  жұтады,  оттегі  бөліп  шығарады,  жасушадағы  артық 
суды буландырады)
 
4:  Тамыр  –
 
суды  өсімдікке  тасымалдайды  (топырақтан  қоректік  және 
минералдық заттарды сіңіреді, су сіңіреді, өсімдікті ұстап тұрады, қоректік 
және азықтық заттарды жинақтайды.)
 
S4_039 
С
 
S4_040 
B 
S4_041 
B 
S4_042 
Сүйектердің қатаюына кальцидің қажеттілігі туралы айтылады. 
 
Мысалы:
 
Оның сүйектері үшін кальций қажет.
 
Оның сүйектері өсіп келе жатыр сондықтан, оған кальций қажет.
 
Құрамында
 
кальциі бар тамақтар, оның сүйектерінің қатаюына көмегін 
тигізеді. 
 
Сүйектері үшін.
 
Сүйектер.
 
S4_043 
С
 
S4_044 
B 
S4_045 
D 
S4_046 

 
155 
D 
S4_047 
С
 
S4_048 
Жауапта су тартқыш шүмекті ашық қалдыруға болмайтыны ( немесе 
осыған ұқсасты) туралы айтылады.
 
Мысалы:
 
Шүмекті ашық қалдыруға болмайды.
 
Егер суды пайдаланбасаң өшіріп жүр.
 
Бұзылған шүмектен су ағатын болса тоқтату керек.
 
Суды тазарту, қайта өңдеу және қайта пайдалану туралы айтылады.
 
Мысалы:
 
Судың жарамды болуы үшін тазарту қажет.
 
Ваннадағы жуынған суды төкпей, бұл суды өсімдіктерді суару үшін 
пайдалануға болады.
 
Пайдаланған суды сақта, ол саған қажет болуы мүмкін.
 
Суды іше алу үшін, өзендердегі суды ластамау керек
. 
Мысалы:күрішті жуған суды еден жууға пайдалануға болады
 
Тәжірибе жүзінде суды сақтау мен үнемдеп пайдалану туралы айтылады
 
Мысалы:
 
Душқа ұзақ түспе, суды көп төкпе.      
 
Су шашатынмен ойнама 
 
Машинаны айына бір рет жуу
 
Суды өзіңнің жеке бассейніңді толтыру үшін пайдаланба.
 
Көгал алаңын
 
(газон) суаруға тыйым салу.
 
Өз бақшаңды түнде суару.
 
Қол жуғанда суды үнемдеу.
 
Дәретханада суды үнемдеп пайдалану.
 
S4_049 
А
 
S4_050 
Ауаның (оттегі) тыныс алу үшін қажеттілігі туралы  айтылады. 
 
Мысалы:
 
Адамдар ауамен тыныс алады.
 
Оның құрамында оттегі бар.
 
Отты жандыру үшін  ауаның  (оттегі) қажеттілігі туралы айтылады .
 
Мысалы:
 
От жандыру үшін  ауаны қолданады. Ағаштарды өртеу
 
үшін.
 
Ауаны кейбір заттарды (мысалы: шарды, допты, дөңгелекті, сабын 
көпіршіктерін)үрлеу үшін қолданатыны туралы айтылады 
 
Мысалы:
 
Шарларды үрлеуге.
 
Шинаны үрлеуге.
 
Басқа да заттарды 
үрлеуге.
 
Ауаның қозғалысы немесе қысымның әсері туралы  айтылады. 
 
Мысалы:
 
Ауа  ұшақтардың ұшуы үшін қажет.
 
Жел диірмені үшін қажет.
 
Салқын  ауа желпуішпен желпіну үшін қажет.
 
S4_051 

 
156 
D 

жүктеу/скачать 4,15 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: