Пайдаланылған әдебиеттер тізімі

55 
ҤШТІЛДІЛІК БІЛІМ БЕРУДІ ЖҤЗЕГЕ АСЫРУ ШАРТТАРЫ 
 
Козбагарова К.С. 
«№10 жалпы орта білім беретін мектеп» ММ 
Қазақстандағы тәуелсіз жолындағы күресі қазақ тілінің қоғамдағы 
лайықты орнын талап етуден басталған болатын. Қазақ тіліне мемлекет 
мәртебесіне әперу оңай болған емес. Осы жолда қаншама тар жол, тайғақ 
кешулерден ӛтті. Сӛйтіп, елім, тілім деп күрес майданына шыққан 
кӛптеген асыл азаматтардың зор қажыр-қайратының арқасында туған 
тіліміз ӛз тұғырына қонды. Бұл істердің қай-қайсысының болсын басы-
қасында Қазақстанның Тұңғыш Президенті Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев 
болғанын тағы жақсы білесіздер. Тәуелсіздік жылдары мемлекеттік 
тілімізде оймен бірге жетіліп, қолданыс аясын кеңейте түсті. Оның әрбір 
сатысынан Мемлекет басшысының қолтаңбасын кӛруге болады. Елбасы 
дәстүрге айналған жыл сайынғы Жолдауларында да, Қазақстан халқы 
Ассамблеясының сессияларында да мемлекеттік тіліміздің тірегі ретінде 
қазақ тілінің ӛрісін кеңейту, ел халқының мемлекеттік тіл аясына ұйысуын 
қадағалап, осыны ұдайы айтып келеді. Президент Нұрсұлтан Әбішұлы 
Назарбаевтың Қазақстан Халқы Ассамблеясын құрғандағы мақсаты да ел 
халқын тұтастандыру болатын. Ол, әрине, мемлекеттік тіл арқылы іске 
асады. Сондықтан Қазақстан Халқы Ассамблеясы мемлекеттік тілге 
қатысты жұмыстарын бұрынғыдан да қарқынды жүргізіп, ӛзге ұлт 
ӛкілдерінің мемлекеттік тіл аясында топтасуына ұйытқы болғандары жӛн 
дегім келеді. 
«Елбасының «Үш тұғырлы тіл» жобасы ел болашағын баянды етуден 
туған, алысты кӛздеген мақсат. Осы жобаны түсіндіруде және іске асыруда 
түрлі жансақтықтарға жол беріп алып жатамыз. «Үш тұғырлы тіл» — 
қазақ, орыс, ағылшын тілдерін қатар қойып, жарыстыру емес. Керісінше, 
бұл әр тілді ӛзіне лайықты орнымен қажетіне қарай лайықты пайдалану 
деген сӛз. Мұнда мемлекеттік тілдің орны тіпті бӛлек. Оған ешкімнің 
таласы жоқ. Үш тұғырлы тілді желеу етіп, мемлекеттік тілді ығыстыру 
мүлде дұрыс емес» — дейді. 
Қазақстанды бүкіл әлем халқы үш тілді бірдей пайдаланатын жоғары 
білімді мемлекет ретінде тануы керек. Олар: қазақ тілі – мемлекеттік тіл, 
орыс тілі – ұлтаралық қарым-қатынас тілі және ағылшын тілі – жаһандық 
экономиканы ойдағыдай түсіну тілі. Дәлірек айтқанда, үштұғырлы тіл 
идеясын мынадай әрі қарапайым, әрі түсінікті формуламен кӛрсетуге 
болады: мемлекеттік тілді дамытамыз, орыс тілін қолдаймыз және 
ағылшын тілін үйренеміз. Үштұғырлы тіл идеясын дамыту үшін мемлекет 
тарапынан еліміздің әр азаматына кӛптеген жағдайлар жасалынған. 

56 
Елбасының дәстүрлі Жолдауынан кейін тіл саясатында да біраз тың 
ӛзгерістер орын алды. Атап айтқанда, ұлттық терминологияны дамыту, 
мемлекеттік тілдің бәсекеге қабілеттілігін арттыру тұжырымдамасын 
әзірлеу, ағылшын тілін үйретудің курстарын ашу, мемлекеттік қызметке 
қабылданатын 
үміткерлерге 
мемлекеттік 
тілден 
тест 
тапсыру, 
қолданыстағы тіл туралы заңнамаларға ―Тілдердің үштұғырлығы‖, дәлірек 
айтқанда – үш тілдің бірлігі бойынша ӛзгерістер енгізу және тағы басқалар. 
―Үш тілдің бірлігі‖ мәдени жобасы – үш тілді, қазақ, орыс және 
ағылшын 
тілдерін 
Қазақстан 
азаматтарының 
бірдей 
меңгеруін 
меңзегенімен, бұның түпкі негізі, кӛздеген мақсаты – мемлекеттік қазақ 
тілінің халықаралық қолданыстағы орыс, ағылшын тілдерімен терезесін 
теңестіріп, әлемдік деңгейге кӛтеріп, жаһан тілдерімен тең қолданылатын 
биікке жеткізу. 
Қандай мемлекет болмасын оның, ең әуелі мән беріп, ұлықтайтын 
тілі, әрине, мемлекеттік тілі. Ӛйткені, мемлекеттік тіл әлемдік 
қауымдастықтағы мемлекеттердің сипатты белгілерінің бірі, ұлттық 
саясатының кӛрсеткіші. Міне, осы бағытта еліміз, ең әуелі, мемлекеттік 
тіліміздің мәртебесін арттыруға күш салып отыр. Бұл мәселе тек қана қазақ 
халқының ғана емес, елімізде тұратын ӛзге ұлт ӛкілдерінің де алдында 
тұрған міндет. 
Еліміздегі ең жоғарғы лауазым – Президенттікке үміткер тұлғаға 
қойылатын талаптың бірі – мемлекеттік тілді еркін меңгергендігін 
тексеретін сынақтан ӛту. Осындай қатаң талап неге мемлекеттік құры-
лымның басқа да лауазымды тұлғаларының алдына қойылмайды?! 
Мемлекеттік тілге деген шынайы құрмет жоғарыдан бастау алып, 
қарапайым халыққа үлгі болса, қазақ тілінің тұғыры беки түсер еді. 
Әрбір маманның, қызметкердің ӛз қызметі шегінде, ӛзінің кәсіби 
біліктілігінің аясында мемлекеттік тілді меңгеру межесі нақты 
айқындалып, жаңа міндеттер жүктелуі тиіс.Осы арада айрықша тоқталатын 
мәселе, тілдің тағдырын тек заңмен, басқа да міндеттеу шараларымен, 
шешу мүмкін емес. Тілге қажеттілік тудыру керек. 
Білім берудің мектепке дейінгіден бастап жоғары білімге дейінгі 
барлық деңгейлерін түбегейлі жаңғыртуға бағытталған білім беруді 
дамытудың мемлекеттік бағдарламасы іске асырылып, сондай-ақ жалпы 
барлық жеткіншек ұрпақтың функционалдық сауаттылығына да зор кӛңіл 
бӛлініп жатқаны жасырын емес. 
Елбасы Қазақстан-2050 Стратегиясында жаңа қазақстандық 
патриотизм туралы ой қозғайды. Болашаққа деген сенім болмаса, 
толыққанды мемлекет құруға болмайды. «Мемлекет пен азаматтың 
мақсаттары барлық бағыттар бойынша сәйкес келуі ӛмірлік тұрғыдан 
маңызды. Сондықтан да ӛз бойымызда және балаларымыздың бойында 
жаңа қазақстандық патриотизмді тәрбиелеуіміз керек.» Осы мақсатта 
«Қазақстан тарихы» және жаңадан енгізілген «Қазіргі әлемдегі Қазақстан» 

57 
пәндері — оқушылардың белсенді азаматтық ұстанымын қалыптастыру, 
жаңа қазақстандық патриотизмді дамыту, сонымен қатар қазақ халқының 
ғасырлар бойы жинақталған моральдық – адами құндылықтарын меңгеруге 
ұмтылысын тәрбиелеуге бағытталған. Бұл мәселе 1997 жылғы Президент 
Н. Ә. Назарбаевтың «Қазақстан — 2030» даму стратегиясының ӛзінде 
ұсынылған болатын. Шынымен де қазіргі қоғаммен оның ӛткенін 
байланыстырушы 
тарихи 
сана 
қалыптаспайынша 
патриотизмді 
қалыптастыру мүмкін емес. Сондықтан да тарихты объективті оқыту және 
оны насихаттау бүгінгі күннің ӛзекті мәселесі болып табылады. 
Қазіргі 
таңда 
оқушыларға 
компьютермен, 
интернетпен, 
интербелсенді тақтамен сабақ ӛткізу толығымен жолға қойылып отыр. 
Кӛптеген мұғалімдер осы уақытқа дейін техникалық құралдармен сабақ 
ӛтіп, оның қаншалықты тиімді екенін дәлелдеді. 
Компьютермен сабақ ӛткізу арқылы оның қолданылуын үйрене 
отырып телесабақтарды тың, жаңа деңгейде ӛткізуге, оқытушы мен 
оқушының қарым-қатынасының педагогикалық және методикалық тұрғыдан 
сараланып алынған алуан түрлі қызмет түрлерінің қолданылуы жүзеге асады. 
Қазіргі кезде адамның кәсіби шеберлігіне, білім ӛрісіне, зиялылық және 
танымдылық деңгейіне ӛмірдің ӛзі биік талаптар қойып отыр. 
Елбасы 2006 жылдың қазанында ӛткен Қазақстан халқы 
ассамблеясының XII құрылтайында «Үш тұғырлы тіл» туралы идеяны 
жария етті. Ал 2007 Жолдауында ―Тілдердің үш тұғырлылығы‖ атты 
мәдени жобаны кезең-кезеңмен іске асыруды ұсынды. Бұл идеяның негізі 
мынадай: Қазақстанды бүкіл әлем халқы үш тілді бірдей пайдаланатын 
жоғары білімді мемлекет ретінде тануы керек. Олар: қазақ тілі – 
мемлекеттік тіл, орыс тілі – ұлтаралық қарым-қатынас тілі және ағылшын 
тілі – жаһандық экономикаға ойдағыдай кірігу тілі. Яғни мемлекеттік тілді 
дамытамыз, орыс тілін қолдаймыз және ағылшын тілін үйренеміз. 
Қорыта айтатын болсақ, кӛптілді білім беру бағдарламасы аясында 
үштілді меңгеру тәжірибесін жинақтап, әлемдік деңгейде кӛтерілуіміз 
керек. Бұл оқушылардың халықаралық жобаларға қатысуын кеңейту, 
шетелдік әріптестермен ғылыми байланыстарын нығайтуға, шетел 
тілдеріндегі ақпарат кӛздеріне қол жеткізуіне мүмкіндік береді. Елдің 
ертеңі ӛресі биік, дүниетанымы кең, кемел ойлы азаматтарын ӛсіру үшін 
бүгінгі ұрпаққа ұлттық рухани қазынаны әлемдік озық ой-пікірімен 
ұштастырған сапалы білім мен тәрбие берілуі қажет. 

жүктеу/скачать 1,64 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: