Ақтөбе облыстық білім басқармасы
IVХимиялық есептерді шығаруда физикалық математикалық білімдерді пайдалану
жүктеу/скачать 0,65 Mb.
|
À?ò?áå îáëûñòû? á³ë³ì áàñ?àðìàñû À?ò?áå îáëûñòû? ?ûëûìè -ò?æ³ðèá
- Бұл бет үшін навигация:
- Шаманың аталуы Белгіленуі оқылуы Өлшем бірлігі
- V Типтік есептерді шешу үлгілері
- VI Химия сабағында сандық есептерді жаттығуларды пайдалану әдістемесі
| IVХимиялық есептерді шығаруда физикалық математикалық білімдерді пайдалану
Оқушылар химияны оқуға кіріскенде оларда біршама математика мен физикадан алған білімдері болады және есеп шығарғанда сол білімдерін пайдаланады.Оқыту процесінде оқушыларға физикалық шаманы, өлшем бірліктерін пайдалануды үйрету керек. Есеп шығарғанда қолданатын физикалық шамалардың шартты белгілері , аты , өлшем бірліктері
Есеп шығаруда әр типті есептің алгоритімдік жүйесін сақтаған жөн. Сонда оқушылар іс – әрекеттерін бір бағытта жұмсайды. Есептің шартын дұрыс жаза білу есепті шығарудағы ең негізгі болып есептелінеді. Есептегі физикалық шамаларды, оның таңбасын, өлшем бірліктерін дұрыс пайдалана білуге оқушыларды үйрету керек. V Типтік есептерді шешу үлгілері Химиялық есептерді шығаруда мұғалім оқушылардың психологиялық жас ерекшелігін, білім деңгейлерін ескеру қажет. Егер оқушылардың кейбір есеп шығарудың білім деңгейі жоғары болса, кейбір есеп шығарудың әдістемелік бөлімдерін ескермей бірден жазылады. Мысалы 2Al+3H2SO4=Al2(SO4)3+3H2 Формулаларын пайдаланып алюминий мен күкірт қышқылының массасын сутектің көлемін (қ.ж.)есептеу керек. 6
M(Al)=27г/моль m(Al)=M×V=27г/моль2 моль=54 г Mr(H2SO4)=1×2+32+(16×4)=98 M(H2SO4)=98г/моль m(H2SO4)= 98г/моль×3 моль=294 г V = Vm× V(H2)=22,4 л/моль×3 моль=67,2л Осы әрекеттерден кейде ескермей бірден жазуға болады, оқушы түсініп, ойы жүйрік болса 2 Al +3H2SO4=Al2(SO4)3+3H2 54г 294 г 67,2л Есепті шығару алгоритмі Есептің қысқаша шартын жазу; Реакция теңдеуін құру; Формуланың үстіне берілгенін жазу; Қажетті шаманы тауып формула астына жазу; Зат массасын табу; Берілгені 16 г хг SO2 m(SO2)=16г Na2SO3+ H2SO4= Na2SO4+ H2SO3 64г т/к m(Na2SO3) - ? 126г H2O Mr(SO2)=32+(16×2)=64 M(SO2)=64г/моль m(SO2)= 64г/моль×1 моль=64 г Mr(Na2SO3 )=(23×2)+32+(16×3)=126 M(Na2SO3 )=126г/моль m(Na2SO3 )=126г/моль×1 моль=126г = x= = 31,5 г Жауабы: 16г SO2 алу үшін 31,5 г Na2SO3 керек 7
Сандық есептерді, және жаттығуларды Жаңа сабақты түсіндіру кезінде, сабақты бекітуде, үйге тапсырма бергенде, күнделікті білімді тексеруге болады. Қайталау, қорытынды сабақта, өзіндік жұмыстарда, бақылау жұмысында, таңдау, факультативтіктің курсында пайдаланады. Химия пәнінен 8 – 11 класс типтік оқу бағдарламасы бойынша сандық есептер шығаруға 8класта – 10 сағат, 9 класта – 11 сағат, 10 класта – 12 сағат, 11класта – 7сағат берілген. 8 класс Химиялық формула бойынша қосылыстағы элементтің массалық үлесін есептеу. 1 – есеп Күкірт қышқылы H2SO4 құрамындағы элементтердің массалық үлестерін есептеңдер. Есепті 2 тәсілмен шығаруға болады. Дайын формула бойынша Пропорция арқылы. 1 тәсіл Берілгені Массалық үлесін табу формуласы (1) H2SO4 W(э) = ×100% W(э) – элементтің массалық үлесі т/к W(H)-? (э)-элементтің атом саны W(S) -? W(O) -? 1.H2SO4 – салыстырмалы молекулалық массасын табамыз Mr (H2SO4) = (1×2)+32+(16×4) =98 2.Формула(1) бойынша сутектің, күкірттің оттектің массалық үлесін табамыз. W(H)=×100%=0,02×100%=2% W(S)= ×100%=0,327×100%=32,7% W(O)= ×100%=0,653×100%=65,3% Тексеру: 2+32,7+65,3=100% 8 2 – тәсіл Заттың салыстырмалы молекулалық массасы 100% ке сәйкес деп алып пропорция арқылы элементтердің массалық үлесін табамыз cутектің массалық үлесін табу 98———100% x=2% 32——— x % күкірттің массалық үлесін табу 98———100% у= =327,5% 32———у% оттектің массалық үлесін табу 98———100% ==65,3% 64——— % Жауабы:W(H)=2% W(S)=32,7% W(O)= 65,3% Элементтердің массалық үлестері бойынша заттың қарапайым формуласын табу 2 – есеп Құрамында элементтердің массалық үлестері мынадай: Na – 42,1 % , P – 18,9 % , O – 39% Осы қосылыстың қарапайым формуласын табыңдар Қосылыстағы натрий атомының санын – х, фосфор атомының санын – у , оттек атомының санын – Z деп белгілейміз, қосылыс формуласын 9
x :y :z = ÷÷=1,83÷0,61÷2,44 2) Зат формуласында атом сандарының қатынасы бүтін сандар болу керек. Сондықтан ең кіші санды бірлік ретінде алып, соған бөлеміз. х:y:z = ÷÷=3÷1÷4 Белгісіз заттың формуласы Na3PO4 Жауабы: Na3PO4 натрий фосфатының формуласы 3 – есеп Заттың құрамында 80% көміртегі, 20% сутегі бар, оның сутегі бойынша тығыздығы 15 – ке тең. Осы заттың формуласын табыңд Берілгені: W (C) – 80% x:y = ÷=6,6÷20=1÷3 W( H) =20% C H3 D( H2)=15 Mr (Cx Hy)= Mr(H2) ×D(H2) т/к: Cx Hy - ? Mr (Cx Hy)=2×15=30 Mr (C H3)=12+(1×3)=15 n = =2 (2еселеу) ( C H3)2 C2 H6 этан заттың формуласы 4 – есеп Қаныққан көмірcутектің малекулалық массасы 86 ға тең. Заттың формуласын табыңдар. Қаныққан көміртектің жалпы формуласы Cn H2n+2 10 Mr (Cn H2n+2)=86 12n+2n+2=86 14n=86-2 14n=84 = 84/14 = 6 C6H2×6+2 ------- C6 H14 гексан Жауабы: Заттың формуласы C6 H14 Жаңа өнімдерінің массасы бойынша заттың малекулалық формуласын табу. Есеп: 2,3 грамм зат жанғанда 4,4 грамм көміртегі (ІV)оксиді және 2,7 грамм су түзілді. Бұл заттың сутек бойынша тығыздығы 23 ке тең . Осы заттың формуласын табыңдар. Белгісіз заттың малекулалық массасы Mr(зат) = D (H2) × M (H2)=23×2=46 CO2 құрамындағы көміртегінің массасын анықтау Mr (CO2)= 12+(16×2)=44 44г CO2———12г C х==1,2г(С) г CO2———xг C H2O құрамындағы сутегі массасын анықтау Mr (H2O) = (1×2)+16=18 18 г H2O———2 г H х==0,3г(Н) 2,7 г H2O———x г H Белгісіз зат құрамындағы оттегінің массасын анықтау. m (зат)= 1,2г+0,3г= 1,5г m(О)= 2,3г-1,5г= 0,8г(О) 11
2,3 г зат——— 1,2 гС х ==24г(С) 46г зат ———хг С 2,3 г зат——— 0,3гН у==6г(Н) 46г зат ———у г Н 2,3 г зат———0,3гН z==16г(O) 46г зат——— z г О х:y:z==2:6:1 СхНуО z С2Н6О немесе бес амалды былай орындауға болады х:y:z = =0,1:0,3:0,05 х:y:z==2:6:1 С2Н6О этил спирті немесе диметил эфирі СН3 - О – СН3 Mr (С2Н6О) = (12×2)+(1×6)+16 =46 Теорияның мүмкіндікпен салыстырғандағы реакция өнімінің шығымына байланысты есептеулер а) Бастапқы затпен реакция өнімі бойынша теориялық шығымды есептеу Есеп: 10кг натрий гидроксидін кремнийдің оксидімен қосып балқытқанда 12,2кг натрий силикаты алынды. Натрий силикатының теориялық шығымын есептеңдер. Берілгені: 10кг xкг m(NaOH)=10кг 2 NaOH+ SiO2= Na2SiO3+ H2O m(Na2SiO3)=12,2кг 80кг 122кг т/к () Mr(NaOH)=23+16+1=40 M(NaOH)=40кг/моль m(NaOH)= 40кг/моль×2моль=80кг 12
M(Na2SiO3)=122кг/моль m(Na2SiO3)= 122кг/моль×1 моль=122кг = x==15,25кг 15,25кг———100% х==80% 12,2кг———х% Жауабы: (Na2SiO3)=80% б) Теориялық шығымы 80% болса, массасы 31 кг кальций фосфатына күкірт қышқылымен әсер еткенде алынатын фосфор қышқылының массасын есептеңдер Берілгені: 31кг x m(Ca3(PO4)2)=31кг Ca3(PO4)2+3 H2SO4= 3CaSO4+ 2H3 PO4 (H3PO4)=80% 310кг 98кг т/к m(H3PO4)= х= =19,6кг 19,6кг———100% х==15,6кг х кг———80% Жауабы: m(H3PO4)=15,68кг әрекеттесуші заттардың біреуі артық мөлшерде берілгенде реакция теңдеуі бойынша реакция өнімін есептеу Есеп: 20кг магний оксиді 94,5 г азот қыщқылымен әрекеттескенде түзілген тұздың массасын есептеңдер 13
m(MgO)=20г MgO+2HNO3= Mg(NO3 )2+ H2 O m(HNO3)=94,5г Бастапқы заттардың әрқайсысының молярлық массасын, зат мөлшерін, зат т/к m(Mg(NO3)2-? мөлшерін табамыз Mr(MgO)=40 Mr(НNO3)=63 M(MgO)=40г/моль M(HNO3)=63г/моль (MgO)==0,5моль (HNO3)=1,5моль(артық) сондықтанесептеуді MgO бойынша жүргіземіз Mr(Mg(NO3)2=148 M(Mg(NO3)2=148 г/моль Формула бойынша m=M× есептеу M(Mg(NO3)2=148 г/моль×0,5 моль=74г немесе пропорция арқылы есептеуге болады. = х= =74г Жауабы: m Mg(NO3 )2 =74г Құрамында қоспасы бар заттардан алынған өнімнің массасын табу Өндіріске байланысты есептерде көбінесе берілген шикізаттың құрамында қоспасы болып келетін мәліметтер болады. Бұл қоспалар өндірістік үрдіс кезінде тиісті өнімге айнала алмайды. Сондықтан да тиісті өнімге айналатын таза заттың массасын анықтау қажет болады.Оны формула арқылы анықтайды. W(таза заттың)=m(таза зат/ m(қоспа) m(таза зат/= m(қоспа)×W(таза зат) Есеп: Құрамында 35% қоспасы бар 50 m фосфорит заводқа әкелінді Таза кальций фосфатының массасын табыңдар. Рудадағы таза кальций фосфатының мөлшерін табу. 14
W(қоспа)=35% немесе 0,35 W Ca3(PO4)2 =65% немесе 0,65 m Ca3(PO4)2 =50m×0,65=32,5m m(қоспа)=50 m×0,35=17,5m m(Ca3(PO4)2)=50m-17,5m=32,5m Жауабы: mCa3 (PO4)2=32,5m Ерітіндіге байланысты есептеулер Ерітіндідегі заттың массалық үлесін есептеуге арналған формулалар 1.Еріген заттың массалық үлесін есептеу W(еріген)=100% 2.Еріген заттың массасын есептеу m(ер зат)=W(ер.зат)×m(ерітінді) 3.Ерітіндінің массасын табу m(ерітінді)= немесе m(ерітінді)= немесе m(ерітінді)=m(ер.зат)+m(еріткіш) 5.Еріткіштің массасын табу m(еріткіш)= m(ерітінді)- m(ер зат) 6.Еріткіштің массалық үлесін табу W(еріткіш)=100%- W(ер зат) 15
W(KMnO4)=0,2% m(ері)=800г табу керек m(H2 O)-? m(KMnO4)-? 100г ерітінді ———0,2г KMnO4 800г ер-і ———хг KMnO4 х==1,6г m(KMnO4)=1,6г m(H2 O)=800-1,6=798,4г (мл) судың тығыздығы 1 г/мл болғандықтан m(H2 O) = V (H2 O) × m(H2 O)=798,4г(мл)× 1 г/мл= 798,4 мл Жауабы: m(H2 O)=798,4г(мл) m(KMnO4)=1,6г Есеп: Массасы 20г тұзды 180г суда еріткенде түзілген ерітіндідегі тұздың массалық үлесін есептеңдер 1.Ерітінді массасын табамыз. m(ер-і)=180г+20г=200г 2.Тұздың массалық үлесін табамыз. W(тұз)=10% Жауабы: W(тұз)=10% 16
жүктеу/скачать 0,65 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|