Атты халықаралық ғылыми-практикалық конференцияның материалдары 26 қазан 2019 ж
Hal hatır sorma, vedalaşma ve ileriye dönük sözleşme içeren kalıplar
жүктеу/скачать 1,94 Mb. Pdf көрінісі
|
A Кекилбаев (1)
- Бұл бет үшін навигация:
- 6. Kişilere yönelik hitap ifadeleri
| 5. Hal hatır sorma, vedalaşma ve ileriye dönük sözleşme içeren kalıplar
Günlük ilişkilerde önemli bir yer tutan hal hatır sorma ile ilgili ifadelerde Rusçanın etkisi hissedilmektedir. Rusça ile Tatar Türkçesi ifadeler karşılaştırıldığında, bu if- adelerin Rusçadan Tatar Türkçesine kavram tercümesi olarak geçtiği görülür. Rus. Kak jizn?, Tat. T. Tormışlar niçėk? (RTR, 7) (Hayatlar nasıl?/Durumunuz nasıl?). Rus. Kakiye novosti?, Tat. T. Nindi yañalıklar bar? (Süz.) (Ne gibi yenilikler var?/Ne var ne yok?). Rus. Kak doma?, Tat. T. Öyde ni xel? (Süz.) (Evde ne hal?/Evde durumlar nasıl?). Rus. Kak v şkole?, Tat. T. Mektepte niçėk? (Süz.) (Okulda nasıl?/Okulda ne var ne yok?). 148 Rus. Kak pojivayite?, Tat. T. Niçėk yeşisėz? (TRİS, 3) (Nasıl yaşıyorsunuz?/ Nasılsınız?). Kişilerin birbirlerinden ayrılırken vedalaşmak için kullandıkları kalıp ifadelerde de Rusçanın etkisi açıkça görülür. Özellikle Rusça “do” (kadar) edatı bu tür ifadel- erde zaman bakımından bir sınırlama belirtir ve bu edat Tatar Türkçesinde kader (kadar) ve xetlė (kadar) edatıyla veya yönelme ekiyle karşılanarak aynı şekilde bir sınırlama yapar. Rus. Ostavaysya do zavtra, Tat. T. İrtegege xetlė kal (RTR, 276) (Yarına kadar kal/Yarına kadar hoşça kal). Rus. Do skoroy vstreçi!, Tat. T. Tizden oçraşkanga kader! (RTR1, 39) (Tezden görüşünceye kadar!/Kısa zamanda görüşmek ümidiyle!). Rus. Do vstreçi! Do svidaniya, Tat. T. Oçraşkanga kader! Sav bulıgız (RTR, 6) (Görüşünceye kadar! Hoşça kalınız!/Görüşmek üzere! Hoşça kalınız!). Rus. Sçastlivogo puti!, Tat. T. Xeyėrlė yul! (RTR, 178) (Hayırlı yol!/İyi yolcu- luklar!). 6. Kişilere yönelik hitap ifadeleri Türkçede yaşça büyük veya statüce farklı kişilere yapılan hitaplar unvan grubu şeklinde kurulur. Hitap ifadelerinde bir şahıs ismiyle, bir unvan veya akrabalık ismi kullanılır: 15 Mehmet Bey, Ayşe hanım, Ali amca... gibi. Rusçada Türkçenin söz dizimine aykırı olarak kullanılan, önce unvanın ardından da ismin geldiği unvan grupları kavram tercümesi olarak Tatar Türkçesinde görülmektedir. Rus. Tovarişç Bariyev!, Tat. T. İpteş Bariyev! (RTR, 4) (Arkadaş Bariyev!). Rus. Tovarişç Axatov!, Tat. T. İpteş Exetov! (KRTS, 68) (Arkadaş Exetov!). Rus. Zdravstvuyte, tovarişç Karimov!, Tat. T. İsenmėsėz, ipteş Kerimov! (RTR, 13) (Merhaba, Arkadaş Kerimov!). жүктеу/скачать 1,94 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|