Үй шошқасы (лат. Sus scrofa domesticus) - жұптұяқтылардың ең ірі түрі, Жабайы шошқа түршесі. Адам шошқаларды 7000 жыл бұрын қолға үйреткен деген болжам бар (кейбір зерттеулерге сәйкес - әлдеқайда бұры
Үй шошқасы (лат. Sus scrofa domesticus) - жұптұяқтылардың ең ірі түрі, Жабайы шошқа түршесі. Адам шошқаларды 7000 жыл бұрын қолға үйреткен деген болжам бар (кейбір зерттеулерге сәйкес - әлдеқайда бұрын).
Таралуы
Үй шошқасы Батыс елдерінде, Шығыс Азия және Океанияда кең таратылады. Солтүстік Америка, Австралия және Жаңа Зеландияда үй шошқаның жабайыланған түрі - рейзорбектер кездеседі.
Биологиялық сипаттамасы Олардың дене тұрқы 0,9-1,8 метрге дейін болады, ересек дарасының салмағы 50-150 кг-ға жетеді. Басқа ой елегінен тұяқты, жиі қоректілер болып табылады, оның бабамыз ретінде талғамсыз тамақтанады отандық шошқа, жабайы қабан салыстырғанда.
Шошқа, ең алдымен, ет өндірісі үшін өсіріледі. 2005 жылы шошқа еті әлемдік өндірісі 97,2 миллион тоннаны (АҚШ Ауыл шаруашылығы департаментінің деректері бойынша) құрады.
Соңғы кезде шошқаның декоративті түрі - бойы кішкентай шошқа (minipigi) үйдің жануарлары ретінде қолда ұсталатын болған. Францияда, арнайы оқытылған шошқа трюфели іздеді.
3. Жануарлардың мінұез-құлығы туралы ілім Жануарлардың жеке-дара және топтық мінез-қылығын, тіршілік қалпын зерттеу, балық өсіру, құс, аң, мал шаруашылықтарын дамыту, құстардың жылы жаққа қайту кезінде әуеде ұшақтармен қақтығысып қалуын болдырмау сияқты аса маңызды шараларды сауатты түрде іске асыруға мүмкіндік береді. Мысалы, жылына 2 рет орын ауыстырып ұшатын жыл құстары ұшақтар ұшатын әуе жолдарына шығып, елеулі қауіп туғызады.
Қазір 35 елде авиациялық-орнитологиялық қызметпен шұғылданатын комитеттер, басқа да ұйымдар бар. Олардың қолында топтасып тіршілік ететін немесе топтасып ұшатын құстардың мінез-қылығын зерттеп, соған сәйкес жасалған радиолокатор сияқты қуатты техника бар. Осындай техниканың көмегімен әуе жолындағы құстардың топтарын тауып, оларды үркіту арқылы ұшақтың әуе жолын тазартады.
Құстардың топтасып ұшу кезіндегі ұшу бағыттарын бағдарлай тын сезім мүшелерін, олардың бағдарды анықтаудағы рөлін зерттеп, нысандарын жасанды түрде өзгерту арқылы да құстардың ұшу бағытын өзгертеді. Мысалы, қараторғай, ұзақ, шағала сияқты құстардың қауіп-қатерді сезген кездегі шығаратын шартты дыбысын арнайы аспап арқылы қайталап, үркітумен бау-бақшаны, егістікті, балық шаруашылығын, саябақты қорғайды... Дегенмен бұл жұмыс нағыз ғылыми негізде дұрыс жолға қойылған деу қиын. Жыл сайын әуе жолдарында 4000-ға жуық ұшақ құстармен соқтығысады екен. Көп жағдайда құс ұшақтың моторына түседі де, оны істен шығарады. Ұшақ кейде ебін тауып қонғанымен, жаңағы моторды жөндеу құны миллиондаған теңге шығын әкеледі.
Сол сияқты балықтардың, құстардың, сүтқоректілердің түрлерін жаппай құртып алмау үшін адам олардың аулау мерзімін жақсы білуі керек. Мысалы, теңізден тұщы суларға қарай өрістеп келе жатқан бекіре балығын аулауға тыйым салынады. Ұя салып балапан шығару үшін туған жеріне топ-топ болып қайтатын жыл құстарын дәл осы мерзімде ауламайды.
Ал арқар, марал, тау ешкісі, түлкі және осылар сияқты аңдарды буаз кезінде аулауды біздің халық «үлкен күнә» деп есептеген. Бұған заңмен де тыйым салынған.
Әрине жануарлардың топтық мінез-қылығының әлі де толық зерттелмеген, ашылмаған сыры көп. Мысалы, жұмыртқаны тауық мекиені басатынын жақсы білеміз. Ал кейбір жабайы құстардың қораздары ұя салумен, жұмыртқа басып, балапан шығарумен, балапандарды өргізіп, оларға қамқорлық жасайтынын көпшілік біле бермейді. Мысалы, жұмыртқаны түйеқұстың (эму) қоразы 2 айдай басады. Бұл кезде ол қоректенбейді.
