Қазақ әдебиетіндегі тұрақты теңеулердің рөлі Бағыты
Тұрақты теңеулердің лексика-грамматикалық топтары
жүктеу/скачать 4,66 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Теория
- Етістік тұрақты теңеулер
- 1) Көзге қамшы тигендей
- Қайратым қара тастай қайда кетті
Тұрақты теңеулер – тіл ғылымындағы фразеологияның бір саласы.
Тұрақты теңеулердің лексика-грамматикалық топтарыЕсім тұрақты теңеулерЕсім тұрақты теңеулердің образдары зат есімнен, -дай/-дей жұрнақты сын есімнен және –дай/-дей, -ша/-ше жұрнақты үстеулерден болады да, өз маңайына тұрақты белгілерді үйіріп тұрады.ТеорияМысалдары:1) Бір кезде өзінің ата-бабасы жайлаған таудың ұңғыл-шұңғыл, бұта қарағанын бес саусағындай білетін ол, көк тайыншаның қарасы көрінбеген сайын, күдерін үзе бастады. [Оралхан Бөкей «Көк тайынша» 7-бет] (түгел,толық) 2) Ортада отыр Зарлық хан, Аш арыстандай ыңыранып. [«Мұңлық-Зарлық»] (долдану) Етістік тұрақты теңеулерЕтістікті тұрақты теңеулердің барлығы да есім тұрақты теңеулер сияқты тілдік штампқа айналып кеткен тұрақты тіркестер болып табылады.Бірақ бұлар басқа тұрақты тіркестерден өздерінің теңеулік мағыналарымен ерекшеленеді. себепті де бұлардың бейнелілігі, эмоционалды-экспрессивті басқа тұрақты тіркестерден анағұрлым артық.1) Көзге қамшы тигендей,Шыр айналды артқы жас. [Абай Құнанбайұлы «Әбдірахман өліміне»] (соққы көрді)2) Атына міне сала, жерден жеті қоян тапқандай шауып барады. [Ғабиден Мұстафин «Дауылдан кейін»] «қатты қуану»ТеорияМысалдары:Жартылай тұрақты теңеулер Тұрақты теңеулердің құрылымдық тобы Толық тұрақты теңеулер Мысалы:1) Егіліп қайыршақтай жұмсардым ба,Қайратым қара тастай қайда кетті? [Ілияс Жансүгіров. «Күйші»] (мықты)Толық тұрақты теңеу болу үшін үш мүшелі теңеулік конструкцияның кем дегенде екі мүшесінің бір-біріне қатынасы тұрақты тіркестің қатынасындай болуы керек.Мұндай тұрақты қатынас міндетті түрде теңеудің образы мен белгісінің арасында орнауы қажет. жүктеу/скачать 4,66 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|