Қазақ және түрік тілдеріндегі жаңа қолданыстардың лингво-когнитивтік даму жүйесі

144 
10.12.2015). 
Şu ayrımı anlamak lazım: Dert 
köken
değil, dert terör
(Hürriyet, 
25.09.2015).
Кейінірек 
köken 
сөзінен 
köken bilimi 
(этимология) термині жасалды. 
Мысалы: 
Berlin merkezde bulunan Humbold Üniversitesi’nin “Avrupa Etimoloji 
(köken bilimi) Araştırmaları Enstitüsü”nde Alman akademisyenlerle buluştuk
(Hürriyet, 15.10.2015). 
Сондай-ақ соңғы кездерде бұл сөзден 
köken belgesi
 
(
шығу сертификаты) 
термині жасалды.
Мысалы: 
Eski eserlerin dolaşımını dünyada bir önkoşulla yapabilirsiniz, eserin 
köken belgesi
 olması gerekir
(Hürriyet, 28.02.2012.) 
Yoğun 
сөзі «қалың», «ірі», «тығыз», «қою» деген мағынада Анатолияда 
кеңінен қолданылған [299]. Қазір бұл сөз дәл осы мағынада және «көлеміне 
қарағанда салмағы ауыр, қою, тығыз» дегенді білдіретін физикалық термин 
ретінде де қабылданды.
Кейінірек бұл сөзден 
yoğunluk
(тығыздық, қоюлық), 
yoğunlaşma
(шоғырлану, көбею), 
yoğunlukölçer 
(пикнометр) терминдері жасалды.
Мысалы: 
Yine bu dönemde kapkaç olayları arttı, banka soygunları da 
yoğunlaştı 
(Vatan, 14.11.2002).
Kemik dansimetresinin (
yoğunlukölçer
) devamlılığını 
sağlar
(Vatan, 08.11.2013). 
Gelir Testi için son günün yarın olması nedeniyle 
merkezlere akın eden vatandaşlar 
yoğunluk
 oluşturdu
(Sabah, 29.09.2015). 
Көне Анатолия тілінен алынған, көне түркі тілінен өрбіп, түркі тілдеріне 
тараған тағы бір сөз – «таза», «пәк», «саф» мағыналарында қолданылып жүрген 
arı 
сөзі [299]. Ел аузында ауызша түрде де, фольклорда да бұл сөз жиі кездесетін.
Кейінірек осы түбір арқылы 
arıt 
етістігі, одан кейін 
arıtım 
(тазарту) деген 
термин жасалды [56, Б. 175-180].
Мысалы: 
Burada birçok 
arıtım
aşamasından geçirilerek, memba suyu 
kalitesinde şehir şebeke hatlarına veriliyor
(Hürriyet, 30.12.2013). 
Araştırmacılar bu 
mucize maddenin su 
arıtım
tesislerinde ya da petrol sızıntılarını temizlemede de 
kullanılabileceğini belirtiyor 
(Vatan, 23.06.2014).
Son 5 yılda atık su 
arıtımı
için 
harcanan para 180 milyon TL.’dir
(Milliyet, 21.03.2015). 
Бара-бара 
arıt 
етістігіне 
–ma
сөз тудырушы аффиксі жалғанып, 
arıtım
сөзінің басқаша бір нұсқасы 
arıtma
(тазарту) деген термин жасалды. Бұл 
терминнің екі нұсқасы да түрік баспасөзінде бірдей қолданылуда.
Мысалы: 
Ülkemizdeki turistik tesislerin yüzde 81’inde 
arıtma
tesisi yok!
(Milliyet, 12.04.2007). 
Türk İşbirliği ve Koordinasyon Ajansı Başkanlığı (TİKA), 
Gazze'de su 

жүктеу/скачать 2,66 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: