Қазақ және түрік тілдеріндегі жаңа қолданыстардың лингво-когнитивтік даму жүйесі



Pdf көрінісі
бет100/100
Дата14.10.2023
өлшемі2,66 Mb.
#114878
түріДиссертация
1   ...   92   93   94   95   96   97   98   99   100
Байланысты:
Бисенгали диссертация

 
-Ұ- 
312.
ұжым – topluluk 
313.
ұжымдық шарт – toplu sözleşme 
314.
ұлтжанды – vatansever 
315.
ұлттық ой-сана – milli bilinç 
316.
ұлықтау – açılış
317.
ұстаным – tutum 
318.
ұшақ – uçak 
319.
ұялы байланыс – cep telefonu bağlantısı 
 
-Ү- 
320.
үдеріс – süreç 
321.
үйелмен – aile 
322.
үйқамақ – ev hapsi 
323.
үй тұтқыны – ev hapsi 
324.
үлескер – hissedar 
325.
үміткер – aday 
326.
үндеухат – duyuru 
327.
үнемші – iktisatçı
328.
үнқағаз – gazete 
329.
үнпарақ – gazete 
330.
үрдіс – eğilim 
331.
үстемақы – zam 


175 
-Х- 
332.
халық қалаулысы – milletvekili 
333.
хаттама – tutanak 
334.
хатшы – sekreter 
 
-Ш- 
335.
шабарман – kurye 
336.
шағынаудан – küçük mahalle 
337.
шаптырма – çeşme 
338.
шаруа қожалығы – çiftlik 
339.
шаршы алаң – boks ringi
340.
шаршытоп – hedef kitle 
341.
шәкіртақы – burs 
342.
шепбұзар жоба – atılım proje 
-Ы- 
343.
ықпалдастық – bütünleşme 
344.
ықпалшара – yaptırım 
345.
ықшамаудан – küçük mahalle 
346.
ыстық нүктелер – sıcak noktalar 
-І- 
347.
ілеспе аударма – eşzamanlı çeviri 
348.
ілмектер – etiketler 
349.
іскер – işadamı 
350.
іскі – şırınga 
351.
іссапар –iş gezisi, iş seyahati 
 
 
 
 
 
 
 
 


176 
ҚОСЫМША Ә 
ТҮРІКШЕ-ҚАЗАҚША СӨЗТІЗБЕ 
-А- 
1.
açı – бұрыш
2.
açılış töreni – ұлықтау 
3.
açıortay – биссектриса
4.
aday – үміткер 
5.
akaryakıt – жанармай 
6.
akıllı ev – ақылды үй 
7.
akım – тоқ 
8.
alan – аймақ, сала, кеңістік 
9.
albay – полковник 
10.
alındı – түбіртек 
11.
alışveriş merkezi – сауда орталығы 
12.
ana cadde – негізгі көше 
13.
anaokulu – балабақша 
14.
anayasa – Атазаң 
15.
anayol – көлік желісі, торап 
16.
arabulucu – бітімгер 
17.
arı – пәк 
18.
arıtım – тазарту 
19.
arıtma – тазарту 
20.
arka plan – фон 
21.
artı – қосу белгісі 
22.
asansör – жеделсаты 
23.
asteğmen – кіші лейтенант 
24.
astsubay – унтер-офицер 
25.
aşama – кезең 
26.
ayaktopu – футбол 
27.
ayaktopu kılığı – футбол формасы 
28.
aydın – зиялы 
29.
ayraç – жақша 
-B- 
30.
bağış – жәрдем, құрмалдық 
31.
bağlam – мәнмәтін 
32.
bakanlık – министрлік 
33.
bankalararası piyasa – банкаралық нарық 
34.
basımevi – баспахана 
35.
basınç – қысым 
36.
basın toplantısı – баспасөз конференциясы 
37.
baskı – басылым 


177 
38.
başbakan – премьер-министр 
39.
başbayan – президент жұбайы 
40.
başhekim – бас дәрігер 
41.
başkan – төраға 
42.
başkanvekili – төраға орынбасары 
43.
başkent – астана 
44.
başrol – басты рөл 
45.
bay – мырза 
46.
bayan – ханым 
47.
belgegeçer – факс 
48.
belirteç – көрсеткіш 
49.
belirti – белгі, симптом 
50.
belirtke – эмблема 
51.
bellek – жад 
52.
belleten – бюллетень 
53.
benzeşme – аналогия, ұқсастық 
54.
beşgen – бес бұрыш 
55.
beyaz yaka – ақ жағалылар 
56.
beyinakım – утечка мозгов 
57.
beyin göçü – утечка мозгов 
58.
biçem – стиль 
59.
bilgisayar – компьютер 
60.
bilinçaltı – бейсана 
61.
bilirkişi – сарапшы 
62.
binbaşı – майор 
63.
birey – жеке тұлға 
64.
birikim – жинау, қорландыру 
65.
birlik – федерация 
66.
biyokütle –
биомасса 
67.
biyoyakıt – био отын 
68.
boyut – мөлшер 
69.
bölge – аймақ 
70.
bölü – қиғаш сызық 
71.
buzdolabı – тоңазытқыш 
 
-C- 
72.
cankurtaran – құтқарушы 
73.
ceza sahası – айып алаңы 
-Ç- 
74.
çağrı merkezi – байланыс орталығы 
75.
çalgın – сал ауру 


178 
76.
çalıştırıcı – бапкер 
77.
çap – диаметр 
78.
çapulcu – тонаушы, бүлікшіл адам 
79.
çarpı – көбейту белгісі 
80.
çekim – суретке түсіру 
81.
çekül – тіктеуіш 
82.
çember – шеңбер 
83.
çevre – қоршаған орта 
84.
çevrebilimi – экология 
85.
çeyrek final – ширек финал 
86.
çıktı – распечатка 
87.
çift vuruş – айып соққысы 
88.
çok satan – бестселлер 
 
-D- 
89.
dalga – физикалық толқын 
90.
dalgıç – сүңгуір 
91.
danışman – кеңесші 
92.
danıştay – мемлекеттік кеңес 
93.
deneme – сынау 
94.
denetçi – аудитор, тексеруші, бақылаушы 
95.
denetim – бақылау 
96.
denetmen – инспектор 
97.
deneyim – тәжірибе
98.
denizaltı – сүңгуір қайық 
99.
dergi – журнал
100.
derin düşünme – медитация 
101.
dışalım – импорт 
102.
dışsatım – экспорт 
103.
dış ters açı – сыртқы бұрыш 
104.
dikey – тік 
105.
dilekçe – петиция 
106.
dizi – телехикая 
107.
dizüstü bilgisayar – ноутбук 
108.
doğal gaz – табиғи газ 
109.
doğumevi – перзентхана 
110.
dorba – пакет 
111.
dörtgen – төртбұрыш 
112.
duyarga – антенна 
113.
duyuru – хабарландыру 
114.
düdüklü – скороварка 
115.
düşey – тік 
116.
düzey – деңгей 


179 
-E- 
117.
eğik – көлбеу 
118.
eğilim – тренд 
119.
eklenti – қосымша 
120.
eksi – алу, шегеру 
121.
el ilanı – үндеухат 
122.
en uygun – оңтайлы 
123.
eşgüdüm – үйлестіру 
124.
eşit – тең 
125.
eşkenar – тең қабырғалы 
126.
etken – фактор 
127.
etkinlik – қызмет 
128.
evrensel – ғаламдық 
 
-G- 
129.
gelir – табыс 
130.
gelir dağılımı – табысты бөлу 
131.
genel ağ – ғаламтор 
132.
genelge – меморандум
133.
gerekçe – дәйектеме 
134.
gezegen – ғаламшар 
135.
gider – шығын 
136.
girişimci – кәсіпкер 
137.
göç – көші-қон 
138.
göçmenler – босқындар 
139.
gökdelen – көп қабатты үй 
140.
gökkuşağı – кемпірқосақ 
141.
göktaşı – метеорит 
142.
görkem – сән-салтанат 
143.
gösteri adamı – шоумен 
144.
gözetim – бақылау 
145.
gözlemci – бақылаушы 
146.
gümrük birliği
– кедендік одақ 
147.
güncel – өзекті 
148.
gündem – күн тәртібі 
149.
güneşlik – жалюзи 
150.
güvence – кепілдік 
151.
güvenoyu – сенім кепілдігі 
152.
güzel a – айқұлақ 
-H- 
153.
hakem – төреші 


180 
154.
halk oylaması – референдум 
155.
harekat – операция 
156.
havai fişek gösterisi – отшашу 
157.
havayolları – әуежолдары 
158.
hayran – жанкүйер 
159.
hazır yiyecek – фастфуд 
160.
hedef kitle –
мақсатты аудитория 
161.
huzurevi – қарттар үйі 
 
-İ- 
162.
iç ters açı – ішкі бұрыш 
163.
ikizkenar – теңбүйірлі 
164.
il – аудан, провинция 
165.
ilçe – аудан 
166.
iletki – транспортир 
167.
imge – бейне 
168.
incelik – нюанс 
169.
indirim – жеңілдік 
170.
inşa – құрылыс 
171.
isim hakkı – франшиза 
172.
işlem – үдеріс, рәсім 
173.
işlev – қызмет 
174.
işveren – жұмыс беруші 
175.
iye – иегер 
176.
iyimser – оптимист 
 
-K- 
177.
kaldırım çiçeği – түнгі көбелек 
178.
kaleci – қақпашы 
179.
kanat – қаптал, қанат 
180.
Kara Cuma – қара жұма 
181.
karşılaşma – матч 
182.
katma değer vergisi – қосылған құн салығы 
183.
kesit – қима, тілік 
184.
kitapçık – кітапша, брошюра
185.
kitle iletişim aracı – бұқаралық ақпарат құралы 
186.
konum – қалып 
187.
köken – шығу тегі, тамыр, бастау 
188.
köken belgesi – шығу сертификаты 
189.
köken bilimi – этимология 
190.
köprüyol – виадук 
191.
köşe atışı – бұрыштама соққы 


181 
192.
köşegen – диагональ, қиғаш 
193.
kulaklık – құлаққап 
194.
kura çekimi – жеребе суыру 
195.
kurgulama – құрылымдау
196.
kurum – мекеме 
197.
kuyruklu a – айқұлақ 
198.
kuzey – солтүстік 
199.
küreselleşme – жаһандану 
 
-M- 
200.
mavi yaka – көк жағалылар 
201.
menkul değerler – бағалы қағаздар 
202.
milletvekili – халық қалаулысы 
203.
milli irade – ұлт тілегі 
204.
molasız – тоқтаусыз 
-N- 
205.
nesnel – объективті 
 
-O- 
206.
okutman – оқытушы 
207.
olgu – факт 
208.
onay – бекіту, мақұлдау 
209.
oran – сәйкестік, пропорция 
210.
orantı – ара қатынас 
211.
oy vermek – дауыс беру 
-Ö- 
212.
ödenek – жәрдемақы 
213.
ödül – жүлде
214.
önder – көшбасшы 
215.
önerge – ұсыныс 
216.
önermek – ұсыну 
217.
önsezi – алдын ала сезу 
218.
örgüt – ұйым 
219.
özçekim – селфи 
220.
özelleştirme – жекешелендіру 
-P- 
221.
parmaklık – темір тор 
222.
pastahane – кондитерлік дүкен 


182 
223.
pazarlama – маркетинг 
224.
pekişmek – нығаю 
 
-R- 
225.
rahmini kiraya vermek – жатырын жалға беру
226.
rakip – қарсылас 
 
-S- 
227.
sağcı – оңшыл 
228.
sağlamak – қамтамасыз ету 
229.
sağlıklı yaşam tarzı – салауатты өмір салты 
230.
saldırmak – шабуылдау 
231.
savcı – прокурор 
232.
savunucu – қорғаушы 
233.
sayman – қазынашы 
234.
seçal – өзін-өзі күту 
235.
seçim – сайлау 
236.
seçmen – сайлаушы 
237.
seki – сәкі, терраса
238.
sergen – витрина 
239.
sıla özlemi – аңсау, ностальгия 
240.
simge – таңба
241.
solcu – солшыл 
242.
sorun – мәселе 
243.
sosyal ağ – әлеуметтік желі 
244.
sözcü – баспасөз хатшысы 
245.
söz güreşi – пікірталас 
246.
subay – офицер 
247.
suçüstü – қылмыс үстінде 
248.
süre – кезең 
249.
süreç – үдеріс 
250.
sürücü – драйвер 
- Ş- 
251.
şırınga - шприц 
 
-T- 
252.
taban – табан 
253.
tabanca – тапанша 


183 
254.
takım – команда 
255.
tam gün – толық күн 
256.
tanık – куәгер 
257.
tanım – анықтама 
258.
tapulamak – иелік қағазын алу 
259.
taraftar – жанкүйер 
260.
tarayıcı – сканер 
261.
tasarım – дизайн 
262.
taşıyıcı anne – суррогат ана 
263.
teğet – тангенс 
264.
teğmen – лейтенант 
265.
tekelci – алпауыт 
266.
telsiz – рация 
267.
tepki – реакция 
268.
ticaret ağı – сауда желісі 
269.
ticaret odası – сауда палатасы 
270.
tinselcilik – спиритизм 
271.
toplam – қосынды 
272.
toplumbilim – қоғамтану
273.
trafik canavarı – жол тәртібін бұзушы 
274.
tugay – бригада 
275.
tutar – сома 
276.
tüpbebek – ЭКО 
277.
türev – туынды 
278.
tüzük – жарғы 
 
-U- 
279.
uçak – ұшақ 
280.
uğraşman – кәсіпқой 
281.
utku – жеңіс 
282.
uydu – Жер серігі 
283.
uyurgezer – айкезбе 
284.
uzam – кеңістік 
285.
uzay – ғарыш 
286.
uzgöreç – теледидар 
287.
uzman – маман 
288.
uzyazdırım – телеграф 
 
-Ü- 
289.
üçgen – үшбұрыш 
290.
ülkü – идеал 
 


184 
-V- 
291.
valilik – губернаторлық 
292.
varsayı – болжам 
293.
veritabanı – дерекқор 
 
-Y- 
294.
yamuk – трапеция 
295.
yan etki – жанама әсер 
296.
yanıt – жауап 
297.
yapay zeka – жасанды интеллект 
298.
yapım – өндіру, жасау 
299.
yarbay – подполковник 
300.
yargıtay – Жоғарғы cот 
301.
yatay – көлденең 
302.
yatırım – инвестиция 
303.
yazıcı – принтер 
304.
yerçekimi – жердің тартылыс күші
305.
yerleşke – кампус 
306.
yeşil koridor – жасыл коридор 
307.
yetik – ғалым 
308.
yıldız – жұлдыз 
309.
yıldönüm – мерейтой 
310.
yoğun – қалың, ірі, тығыз, қою 
311.
yoğun bakım – қарқынды терапия 
312.
yoğun teker – компакт-диск 
313.
yoğunluk – тығыздық, қоюлық 
314.
yoğunlaşma – шоғырлану, көбею 
315.
yoğunlukölçer – пикнометр 
316.
yonga – чип 
317.
yorumcu – комментатор 
318.
yöndeş – параллель 
319.
yöndeşlik – саяси партия 
320.
yönerge – директива, нұсқау 
321.
yönetici – бастық 
322.
yönetim kurulu – басқарма, әкімшілік 
323.
yönetmen – режиссер 
324.
yönetmen-yazar – режиссер 
325.
yöntem – әдіс, тәсіл 
326.
yöntembilim – әдістеме, методология 
327.
yörünge – орбита 
328.
yurt – отан, жатақхана 
329.
yüklem – баяндауыш 
330.
yürüyen merdiven – эскалатор 


185 
331.
yüzbaşı – капитан 
332.
yüzölçüm – аудан 
333.
yüzyıl – ғасыр 
 
-Z- 
334.
zirve – басқосу 
335.
zorlayıcı sebep – форс-мажор 
336.
zorlayıcı neden – форс-мажор 
337.
zorunlu neden – форс-мажор 

Document Outline

  • Дегенмен соңғы кездері түрік баспасөзінде осы сөздің mücbir sebep, zorlayıcı sebep және zorunlu neden жарыспалы баламалары ұсынылып, баспасөзде қатар қолданылып жүр.
  • Мысалы: Ayrıca aynı yasanın 6. maddesi, "kesinleşen sınırlar zorunlu nedenler olmadıkça beş yıl süre ile değiştirilemez" hükmü getirmiştir (Hürriyet, 22.10.2012). Kolçak, değişikliğin yasal bir sebep ya da mücbir sebep ile yapılmış olması durumunda is...
  • Алдағы тарауларда көрсетілгендей, қазақ тілінің мемлекеттік қызметін жандандырып, кеңейту барысында, тілімізде жаңа атаулармен, жаңа қолданыстармен қатар жаңару өрісі жағынан әлеуетті (потенциалды) сөздер мен тосын (окказионалдық) сөздердің қатары арт...
  • Тәуелсіздік кезеңінің алғашқы онжылдығында бір зат, ұғым немесе құбылыс атауын білдіретін қатарға жарыспалылық сипат беріп, тілдік тәжірибеде көптеген өзара бәсекелес жаңа қолданыстардың туындауын көбінесе газет прагматикасына қатысты түсіндіруге бол...
  • Осыған байланысты: «Мәселен, күнделікті қолданыстағы айлық (зарплата) сөзінің орнына сол номинативті (атауыштық) қызметінде жұмсалатын еңбекақы, жалақы және окказионалдық айлықпұл; «календарь» сөзінің орнына – күнтізбе және күнпарақ; «командировка» сө...


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   92   93   94   95   96   97   98   99   100




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет