Қазақ және түрік тілдеріндегі жаңа қолданыстардың лингво-когнитивтік даму жүйесі

 
-Ұ- 
312.
ұжым – topluluk 
313.
ұжымдық шарт – toplu sözleşme 
314.
ұлтжанды – vatansever 
315.
ұлттық ой-сана – milli bilinç 
316.
ұлықтау – açılış
317.
ұстаным – tutum 
318.
ұшақ – uçak 
319.
ұялы байланыс – cep telefonu bağlantısı 
 
-Ү- 
320.
үдеріс – süreç 
321.
үйелмен – aile 
322.
үйқамақ – ev hapsi 
323.
үй тұтқыны – ev hapsi 
324.
үлескер – hissedar 
325.
үміткер – aday 
326.
үндеухат – duyuru 
327.
үнемші – iktisatçı
328.
үнқағаз – gazete 
329.
үнпарақ – gazete 
330.
үрдіс – eğilim 
331.
үстемақы – zam 

175 
-Х- 
332.
халық қалаулысы – milletvekili 
333.
хаттама – tutanak 
334.
хатшы – sekreter 
 
-Ш- 
335.
шабарман – kurye 
336.
шағынаудан – küçük mahalle 
337.
шаптырма – çeşme 
338.
шаруа қожалығы – çiftlik 
339.
шаршы алаң – boks ringi
340.
шаршытоп – hedef kitle 
341.
шәкіртақы – burs 
342.
шепбұзар жоба – atılım proje 
-Ы- 
343.
ықпалдастық – bütünleşme 
344.
ықпалшара – yaptırım 
345.
ықшамаудан – küçük mahalle 
346.
ыстық нүктелер – sıcak noktalar 
-І- 
347.
ілеспе аударма – eşzamanlı çeviri 
348.
ілмектер – etiketler 
349.
іскер – işadamı 
350.
іскі – şırınga 
351.
іссапар –iş gezisi, iş seyahati 
 
 
 
 
 
 
 
 

176 
ҚОСЫМША Ә 
ТҮРІКШЕ-ҚАЗАҚША СӨЗТІЗБЕ 
-А- 
1.
açı – бұрыш
2.
açılış töreni – ұлықтау 
3.
açıortay – биссектриса
4.
aday – үміткер 
5.
akaryakıt – жанармай 
6.
akıllı ev – ақылды үй 
7.
akım – тоқ 
8.
alan – аймақ, сала, кеңістік 
9.
albay – полковник 
10.
alındı – түбіртек 
11.
alışveriş merkezi – сауда орталығы 
12.
ana cadde – негізгі көше 
13.
anaokulu – балабақша 
14.
anayasa – Атазаң 
15.
anayol – көлік желісі, торап 
16.
arabulucu – бітімгер 
17.
arı – пәк 
18.
arıtım – тазарту 
19.
arıtma – тазарту 
20.
arka plan – фон 
21.
artı – қосу белгісі 
22.
asansör – жеделсаты 
23.
asteğmen – кіші лейтенант 
24.
astsubay – унтер-офицер 
25.
aşama – кезең 
26.
ayaktopu – футбол 
27.
ayaktopu kılığı – футбол формасы 
28.
aydın – зиялы 
29.
ayraç – жақша 
-B- 
30.
bağış – жәрдем, құрмалдық 
31.
bağlam – мәнмәтін 
32.
bakanlık – министрлік 
33.
bankalararası piyasa – банкаралық нарық 
34.
basımevi – баспахана 
35.
basınç – қысым 
36.
basın toplantısı – баспасөз конференциясы 
37.
baskı – басылым 

177 
38.
başbakan – премьер-министр 
39.
başbayan – президент жұбайы 
40.
başhekim – бас дәрігер 
41.
başkan – төраға 
42.
başkanvekili – төраға орынбасары 
43.
başkent – астана 
44.
başrol – басты рөл 
45.
bay – мырза 
46.
bayan – ханым 
47.
belgegeçer – факс 
48.
belirteç – көрсеткіш 
49.
belirti – белгі, симптом 
50.
belirtke – эмблема 
51.
bellek – жад 
52.
belleten – бюллетень 
53.
benzeşme – аналогия, ұқсастық 
54.
beşgen – бес бұрыш 
55.
beyaz yaka – ақ жағалылар 
56.
beyinakım – утечка мозгов 
57.
beyin göçü – утечка мозгов 
58.
biçem – стиль 
59.
bilgisayar – компьютер 
60.
bilinçaltı – бейсана 
61.
bilirkişi – сарапшы 
62.
binbaşı – майор 
63.
birey – жеке тұлға 
64.
birikim – жинау, қорландыру 
65.
birlik – федерация 
66.
biyokütle –
биомасса 
67.
biyoyakıt – био отын 
68.
boyut – мөлшер 
69.
bölge – аймақ 
70.
bölü – қиғаш сызық 
71.
buzdolabı – тоңазытқыш 
 
-C- 
72.
cankurtaran – құтқарушы 
73.
ceza sahası – айып алаңы 
-Ç- 
74.
çağrı merkezi – байланыс орталығы 
75.
çalgın – сал ауру 

178 
76.
çalıştırıcı – бапкер 
77.
çap – диаметр 
78.
çapulcu – тонаушы, бүлікшіл адам 
79.
çarpı – көбейту белгісі 
80.
çekim – суретке түсіру 
81.
çekül – тіктеуіш 
82.
çember – шеңбер 
83.
çevre – қоршаған орта 
84.
çevrebilimi – экология 
85.
çeyrek final – ширек финал 
86.
çıktı – распечатка 
87.
çift vuruş – айып соққысы 
88.
çok satan – бестселлер 
 
-D- 
89.
dalga – физикалық толқын 
90.
dalgıç – сүңгуір 
91.
danışman – кеңесші 
92.
danıştay – мемлекеттік кеңес 
93.
deneme – сынау 
94.
denetçi – аудитор, тексеруші, бақылаушы 
95.
denetim – бақылау 
96.
denetmen – инспектор 
97.
deneyim – тәжірибе
98.
denizaltı – сүңгуір қайық 
99.
dergi – журнал
100.
derin düşünme – медитация 
101.
dışalım – импорт 
102.
dışsatım – экспорт 
103.
dış ters açı – сыртқы бұрыш 
104.
dikey – тік 
105.
dilekçe – петиция 
106.
dizi – телехикая 
107.
dizüstü bilgisayar – ноутбук 
108.
doğal gaz – табиғи газ 
109.
doğumevi – перзентхана 
110.
dorba – пакет 
111.
dörtgen – төртбұрыш 
112.
duyarga – антенна 
113.
duyuru – хабарландыру 
114.
düdüklü – скороварка 
115.
düşey – тік 
116.
düzey – деңгей 

179 
-E- 
117.
eğik – көлбеу 
118.
eğilim – тренд 
119.
eklenti – қосымша 
120.
eksi – алу, шегеру 
121.
el ilanı – үндеухат 
122.
en uygun – оңтайлы 
123.
eşgüdüm – үйлестіру 
124.
eşit – тең 
125.
eşkenar – тең қабырғалы 
126.
etken – фактор 
127.
etkinlik – қызмет 
128.
evrensel – ғаламдық 
 
-G- 
129.
gelir – табыс 
130.
gelir dağılımı – табысты бөлу 
131.
genel ağ – ғаламтор 
132.
genelge – меморандум
133.
gerekçe – дәйектеме 
134.
gezegen – ғаламшар 
135.
gider – шығын 
136.
girişimci – кәсіпкер 
137.
göç – көші-қон 
138.
göçmenler – босқындар 
139.
gökdelen – көп қабатты үй 
140.
gökkuşağı – кемпірқосақ 
141.
göktaşı – метеорит 
142.
görkem – сән-салтанат 
143.
gösteri adamı – шоумен 
144.
gözetim – бақылау 
145.
gözlemci – бақылаушы 
146.
gümrük birliği
– кедендік одақ 
147.
güncel – өзекті 
148.
gündem – күн тәртібі 
149.
güneşlik – жалюзи 
150.
güvence – кепілдік 
151.
güvenoyu – сенім кепілдігі 
152.
güzel a – айқұлақ 
-H- 
153.
hakem – төреші 

180 
154.
halk oylaması – референдум 
155.
harekat – операция 
156.
havai fişek gösterisi – отшашу 
157.
havayolları – әуежолдары 
158.
hayran – жанкүйер 
159.
hazır yiyecek – фастфуд 
160.
hedef kitle –
мақсатты аудитория 
161.
huzurevi – қарттар үйі 
 
-İ- 
162.
iç ters açı – ішкі бұрыш 
163.
ikizkenar – теңбүйірлі 
164.
il – аудан, провинция 
165.
ilçe – аудан 
166.
iletki – транспортир 
167.
imge – бейне 
168.
incelik – нюанс 
169.
indirim – жеңілдік 
170.
inşa – құрылыс 
171.
isim hakkı – франшиза 
172.
işlem – үдеріс, рәсім 
173.
işlev – қызмет 
174.
işveren – жұмыс беруші 
175.
iye – иегер 
176.
iyimser – оптимист 
 
-K- 
177.
kaldırım çiçeği – түнгі көбелек 
178.
kaleci – қақпашы 
179.
kanat – қаптал, қанат 
180.
Kara Cuma – қара жұма 
181.
karşılaşma – матч 
182.
katma değer vergisi – қосылған құн салығы 
183.
kesit – қима, тілік 
184.
kitapçık – кітапша, брошюра
185.
kitle iletişim aracı – бұқаралық ақпарат құралы 
186.
konum – қалып 
187.
köken – шығу тегі, тамыр, бастау 
188.
köken belgesi – шығу сертификаты 
189.
köken bilimi – этимология 
190.
köprüyol – виадук 
191.
köşe atışı – бұрыштама соққы 

181 
192.
köşegen – диагональ, қиғаш 
193.
kulaklık – құлаққап 
194.
kura çekimi – жеребе суыру 
195.
kurgulama – құрылымдау
196.
kurum – мекеме 
197.
kuyruklu a – айқұлақ 
198.
kuzey – солтүстік 
199.
küreselleşme – жаһандану 
 
-M- 
200.
mavi yaka – көк жағалылар 
201.
menkul değerler – бағалы қағаздар 
202.
milletvekili – халық қалаулысы 
203.
milli irade – ұлт тілегі 
204.
molasız – тоқтаусыз 
-N- 
205.
nesnel – объективті 
 
-O- 
206.
okutman – оқытушы 
207.
olgu – факт 
208.
onay – бекіту, мақұлдау 
209.
oran – сәйкестік, пропорция 
210.
orantı – ара қатынас 
211.
oy vermek – дауыс беру 
-Ö- 
212.
ödenek – жәрдемақы 
213.
ödül – жүлде
214.
önder – көшбасшы 
215.
önerge – ұсыныс 
216.
önermek – ұсыну 
217.
önsezi – алдын ала сезу 
218.
örgüt – ұйым 
219.
özçekim – селфи 
220.
özelleştirme – жекешелендіру 
-P- 
221.
parmaklık – темір тор 
222.
pastahane – кондитерлік дүкен 

182 
223.
pazarlama – маркетинг 
224.
pekişmek – нығаю 
 
-R- 
225.
rahmini kiraya vermek – жатырын жалға беру
226.
rakip – қарсылас 
 
-S- 
227.
sağcı – оңшыл 
228.
sağlamak – қамтамасыз ету 
229.
sağlıklı yaşam tarzı – салауатты өмір салты 
230.
saldırmak – шабуылдау 
231.
savcı – прокурор 
232.
savunucu – қорғаушы 
233.
sayman – қазынашы 
234.
seçal – өзін-өзі күту 
235.
seçim – сайлау 
236.
seçmen – сайлаушы 
237.
seki – сәкі, терраса
238.
sergen – витрина 
239.
sıla özlemi – аңсау, ностальгия 
240.
simge – таңба
241.
solcu – солшыл 
242.
sorun – мәселе 
243.
sosyal ağ – әлеуметтік желі 
244.
sözcü – баспасөз хатшысы 
245.
söz güreşi – пікірталас 
246.
subay – офицер 
247.
suçüstü – қылмыс үстінде 
248.
süre – кезең 
249.
süreç – үдеріс 
250.
sürücü – драйвер 
- Ş- 
251.
şırınga - шприц 
 
-T- 
252.
taban – табан 
253.
tabanca – тапанша 

183 
254.
takım – команда 
255.
tam gün – толық күн 
256.
tanık – куәгер 
257.
tanım – анықтама 
258.
tapulamak – иелік қағазын алу 
259.
taraftar – жанкүйер 
260.
tarayıcı – сканер 
261.
tasarım – дизайн 
262.
taşıyıcı anne – суррогат ана 
263.
teğet – тангенс 
264.
teğmen – лейтенант 
265.
tekelci – алпауыт 
266.
telsiz – рация 
267.
tepki – реакция 
268.
ticaret ağı – сауда желісі 
269.
ticaret odası – сауда палатасы 
270.
tinselcilik – спиритизм 
271.
toplam – қосынды 
272.
toplumbilim – қоғамтану
273.
trafik canavarı – жол тәртібін бұзушы 
274.
tugay – бригада 
275.
tutar – сома 
276.
tüpbebek – ЭКО 
277.
türev – туынды 
278.
tüzük – жарғы 
 
-U- 
279.
uçak – ұшақ 
280.
uğraşman – кәсіпқой 
281.
utku – жеңіс 
282.
uydu – Жер серігі 
283.
uyurgezer – айкезбе 
284.
uzam – кеңістік 
285.
uzay – ғарыш 
286.
uzgöreç – теледидар 
287.
uzman – маман 
288.
uzyazdırım – телеграф 
 
-Ü- 
289.
üçgen – үшбұрыш 
290.
ülkü – идеал 
 

184 
-V- 
291.
valilik – губернаторлық 
292.
varsayı – болжам 
293.
veritabanı – дерекқор 
 
-Y- 
294.
yamuk – трапеция 
295.
yan etki – жанама әсер 
296.
yanıt – жауап 
297.
yapay zeka – жасанды интеллект 
298.
yapım – өндіру, жасау 
299.
yarbay – подполковник 
300.
yargıtay – Жоғарғы cот 
301.
yatay – көлденең 
302.
yatırım – инвестиция 
303.
yazıcı – принтер 
304.
yerçekimi – жердің тартылыс күші
305.
yerleşke – кампус 
306.
yeşil koridor – жасыл коридор 
307.
yetik – ғалым 
308.
yıldız – жұлдыз 
309.
yıldönüm – мерейтой 
310.
yoğun – қалың, ірі, тығыз, қою 
311.
yoğun bakım – қарқынды терапия 
312.
yoğun teker – компакт-диск 
313.
yoğunluk – тығыздық, қоюлық 
314.
yoğunlaşma – шоғырлану, көбею 
315.
yoğunlukölçer – пикнометр 
316.
yonga – чип 
317.
yorumcu – комментатор 
318.
yöndeş – параллель 
319.
yöndeşlik – саяси партия 
320.
yönerge – директива, нұсқау 
321.
yönetici – бастық 
322.
yönetim kurulu – басқарма, әкімшілік 
323.
yönetmen – режиссер 
324.
yönetmen-yazar – режиссер 
325.
yöntem – әдіс, тәсіл 
326.
yöntembilim – әдістеме, методология 
327.
yörünge – орбита 
328.
yurt – отан, жатақхана 
329.
yüklem – баяндауыш 
330.
yürüyen merdiven – эскалатор 

185 
331.
yüzbaşı – капитан 
332.
yüzölçüm – аудан 
333.
yüzyıl – ғасыр 
 
-Z- 
334.
zirve – басқосу 
335.
zorlayıcı sebep – форс-мажор 
336.
zorlayıcı neden – форс-мажор 
337.
zorunlu neden – форс-мажор