және одан да көп балалары бар, арнайы мемлекеттік жәрдемақы алатын көп балалы аналар саны

Қазақстандағы некелесу мен ажырасу саны

Қауіп-қатері бар отбасыларға мемлекет тарапынан көрсетіліп жатқан көмек түрлері

• Біздің елдегі отбасыларға әлеуметтік көмектің бірінші жүйесі – ол табысы кедейлік шегінен төмен аз қамтамасыз етілген отбасыларға атаулы әлеуметтік көмек төленеді. Оның мөл­­шері жан басына шаққанда орташа табысы мен кедейлік шегі (ең төмен күн­көріс деңгейінің 40 пайызын құрайды) ара­сындағы айырма түрінде есептеледі.
• Әлеуметтік көмектің екінші бір түрі – балалы отбасыларға берілетін әлеуметтік көмек түрі. Біздің елде 18 жасқа дейінгі ба­лалары бар отбасыларға жан басына шақ­қандағы табысы азық-түлік себетінен (ең төмен күнкөріс деңгейінің 60 пайызы) тө­мен болған жағдайда отбасындағы әр ба­лаға 1 айлық есептік көрсеткіш мөлшерінде балалар жәрдемақысы төленеді.
• Үшінші бір әлеуметтік көмек - ол аз қамтамасыз етілген отбасыларды әлеуметтік қолдау мақсатында тұрғын жай­ды ұстауға және коммуналдық қызметтердің ақысын төлеуге тұрғын үй көмегін көрсету бойынша жүзеге асады. Бұл «Тұрғын үй қа­тынастары туралы» заң аясында жүргізіледі. Соған сәйкес, 2010 жылы 184,5 мың отбасыға жалпы көлемі 3,5 млрд тең­ге­нің тұрғын үй көмегі берілді.
• Әлеуметтік төлемнің жаңа түрі – мүгедек бала тәрбиелеп отырған ата-аналарға, қамқоршыларға 2010 жылдан бастап ең төмен жалақы мөлшерінде жәрдемақы енгізілді және мұндай мемлекеттік көмек түрі Қазақстан азаматтарына бұрын берілмеген болатын.
• Мемлекет 2010 жылдан бастап “Алтын алқа” және “Күміс алқа” белгілерімен көп балалы аналарды марапаттау шарттарын өзгертті. “Алтын алқа” белгісімен жеті және одан көп (бұрын – он және одан көп) балалы аналар, “Күміс алқамен” алты баланың (бұрын – сегіз) анасы марапатталатын болды.

Қауіп-қатері бар отбасыларға мемлекет тарапынан көрсетіліп жатқан көмек түрлерінің көрсеткіштері

Қазақ отбасының қазіргі проблемаларын шешу модельдері

• Біздің қоғамның маңызды мәселелерінің бірі - отбасы тұрақтылығын, отбасылық қатынасты нығайту, отбасы-некелік өмірге жастарды даярлауды жетілдіру. Некеге және отбасына қатысты рухани өмірдің жұтаңдығы, халықтық дәстүрді естен шығару, осал некенің пайда болып, ажырасуына әкеліп соғады. Ажырасудың басым көпшілігін мүлдем жас некелер, жаңадан қосылған отбасылар құрайды. Тарихымызға көз салсақ, ежелгі қазақ елінде отбасылардың ажырасуы өте сирек болған. Мұның себебі бұрын халық некеге орнықты, мәңгілік институт ретінде қарады. Мұндай жағдай жұбайлардың төзімділігін, бірін-бірі сынап-мінеудің аз болуын және де тұтастай отбасының тұрақтылығының жоғары көрсеткішін құрады. Жұбайлар қарым-қатынасының басты факторлары ретінде жұбайлардың өзара түсінігі, ұстанымы құндылықтары және мінез-құлық ережесінің ортақтығын бөліп көрсетеді.
• Демографиялық көзқарас бойынша некенің басты мақсаты – тұрақтылық, яғни адамзаттың сақталуын қамтамасыз ету. Ажырасудың қазіргі таңда орын алуының бірнеше себептері бар. Біріншіден, Кеңес дәуірінде Қазан төңкерісіне дейін діннің дәмін татқан иманды қарт аналар мен аталар ажырасуды масқара санап, жастарды тиып отырды. Екіншіден, ажырасуға Кеңес кезеңінде де «моральдық азғындау» деген көзқарас қалыптасқан. Дәстүрге байланысты қазақ халқы ешуақытта ажырасуды құптамаған. Ислам дінінде ажырасуға жеңіл түрде қарауға тиым салынған.

Неке-отбасы қарым-қатынастарының тұрақтылығын көтеру мақсатында моральдық-психологиялық әсер етудің мүмкіндіктері қазір мүлдем қолданбайды деуге болады. Біздің ойымызша, қазір бұл саланың қоғамдық практикада аз қолданылып жүрген үлкен күш-қуаты бар. Отбасының оннан бір бөлігі ажырасу туралы көп ойланғандықтан қауіпті топты құрайды. Өз некесін бағалауда тұрақсыздық байқататын отбасылардың бұл топтары әрине, әлеуметтік көмек пен қолдауды қажет етеді. Мұндай көмек түрліше болмақ: ажырасудың аз-ақ алдында тұрған бірінші топ үшін мамандандырылған неке бұзу жөніндегі сот құрылып, бұл соттардың жұмысының тиімділігі ажырасқандар саны бойынша емес, татуласқан жұптар саны бойынша бағаланса.

• Неке-отбасы қарым-қатынастарының тұрақтылығын көтеру мақсатында моральдық-психологиялық әсер етудің мүмкіндіктері қазір мүлдем қолданбайды деуге болады. Біздің ойымызша, қазір бұл саланың қоғамдық практикада аз қолданылып жүрген үлкен күш-қуаты бар. Отбасының оннан бір бөлігі ажырасу туралы көп ойланғандықтан қауіпті топты құрайды. Өз некесін бағалауда тұрақсыздық байқататын отбасылардың бұл топтары әрине, әлеуметтік көмек пен қолдауды қажет етеді. Мұндай көмек түрліше болмақ: ажырасудың аз-ақ алдында тұрған бірінші топ үшін мамандандырылған неке бұзу жөніндегі сот құрылып, бұл соттардың жұмысының тиімділігі ажырасқандар саны бойынша емес, татуласқан жұптар саны бойынша бағаланса.
• Ажырасу санының осыншама биік деңгейін көрсетіп отырған біздің қоғамымыз осындай қызметті ұйымдастыру үшін мүмкіндіктер іздеп табуы қажет. Оларды қамтамасыз етуді жартылай қазіргі күні кең тараған қайырымдылық қорларынан түсетін қаражаттан жүргізуге болады. Жұбын дұрыс таңдағанына сенімсіздікпен қарайтын отбасы тобы үшін кең тараған және жоғары білікті отбасылық кеңес беру қызметін құру нақты шара болар еді, оның қызметі отбасылық жайсыздықтың барлық мәселелерін қамтыса: сексологтың, урологтың, гинекологтың, психологтың, социологтың, экономисттің, әлеуметтік жұмыскердің, әлеуметтік педагогтың қызметімен қамтамасыз етілсе.

Ажырасу проблемасын алдын алу, отбасыдағы қақтығыстарды шешуге байланысты біздің ұсынысымыз – жаңа заман талабына сай «Кеңес беру орталығын» ашу және ол қызметті жүйелілікпен ұйымдастыру, жандандыру болып саналады.

Ажырасу проблемасын алдын алу, отбасыдағы қақтығыстарды шешуге байланысты біздің ұсынысымыз – жаңа заман талабына сай «Кеңес беру орталығын» ашу және ол қызметті жүйелілікпен ұйымдастыру, жандандыру болып саналады.

Психологиялық қызмет орталығының басты мақсаты мен міндеті:

• тиімді әдіс-тәсілдерді қолдана отырып,  ажырасу, отбасындағы қақтығыстар кезінде отбасының мүшелеріне психологиялық тұрғыдан ықпал ету;
• отбасындағы қарым-қатынасты сақтау және неке тұрақтылығын сақтау;
• ажырасуды алдын алу;
• балаларға дұрыс тәрбие беру үшін кеңес беру;
• жұпты некеге тұруға, отбасы құруға дайындау;
• ерлі-зайыптылар арасындағы дағдарысты, ұрыс-жанжалдарды шешуге көмектесу.

Орталық қызметкерлері неке құрғаннан кейін алғашқы жылдардағы неке тұрақтылығына теріс әсер ететін келесі факторларды шешуге көмектеседі:

1

• ерлі-зайыптылардың арасында қарым-қатынасының бұзылуын (көзіне шөп салу, қызғаншақтық)

2

• биологиялық сәйкессіздік (баласыздық, жыныстық дисгармония)

3

• жұбайлардың біреуінің басқа адамдармен тіл табыса алмауын (туысқандармен, таныстармен, әріптестермен)

4

• қызығушылықтарының әр түрлі болуын

5

• балаға тәрбие беруде көзқарастың екі жаққа бөлінуін

Кеңес орталығы екі бағытта жұмыс істейді:

І

Отбасы-некелік өмірге жастарды даярлау, оларға неке құрғаннан кейінгі әркімнің отбасыдағы рөлін түсіндіріп айту керек. Сонымен бірге перзенттің болмауынан, жастардың бірінің денсаулығы келмегендіктен, ұзақ уақыт перзентті бола алмаулары ықтимал. Қазіргі заманда бұл мәселені медициналық жолмен шешуге болады. Тіпті бір-бірін шын сүйген адамдар бала асырап алуы да мүмкін. Сол себептен орталық бедеулікті және белсіздікті алдын алу үшін жастарды биолигиялық тексеріске баруға бағыт-бағдар беру керек, яғни жастарды отбасы құруға дайындау ажырасуды болдырмаудың негізгі тәсілі.

ІІ

Отбасыдағы ұрыс-керіс, жанжалдар болған жағдайда отбасын сақтап қалу үшін психологиялық тұрғыда кеңес беру, балаға дұрыс тәрбие беруге көмектесу.

Кеңес орталығының құрылымы

Әкімшілік
Бухгалтерия				Материалдық-техникалық және кадрлық қамтамасыз ету бөлімі
Ұйымдастырушылық-методикалық бөлім		Әлеуметтік көмек бөлімі		Психологиялық көмек бөлімі		Реабилитация бөлімі

Қызмет мазмұны

• Кеңес орталығының негізгі мақсаты - неке тұрақтылығын сақтап қалу. Көбіне жақсы жұмыс, жалақы қуған ерлі-зайыптылар отбасын ұмытып жұмысқа беріледі. Отбасын бірінші орынға қойғандар оны сақтап қалу үшін бар мүмкіндіктерін қолданады, яғни осы кеңес орталығына барып көмек сұрайды. Зерттеулердің мәліметтері бойынша ажырасқан отбасылардағы балалардың 45% бұл процесті жеңіл өтсе, 41% стресс және психологиялық шокпен өткереді. Ажырасқан отбасылардағы жағдайды ата-ана балаларына дұрыс түсіндіріп бере алмайды. Соның нәтижесінде бала мінезі, психологиясы өзгеріске ұшырайды. Сол себептен әлеуметтік қызметкер баламен әңгімелесіп, психологиялық түзету жүргізу керек.
• Ажырасуды алдын алу жөнінде бұл орталық некеге тұрайын деп жатқан отбасыларға ұрпақ қамын ойлайтын отбасы институтын құруға көмектесіп, ажырасу дейтін келеңсіздіке тосқауыл қоюы мүмкін. Ажырасуға себеп болатын отбасылық өмірдің қиындықтары жұбайлардың бала күндерінен отбасылық өмір туралы, ерлі-зайыптылардың құқықтары мен міндеттері жайлы қалыптасқан түсініктеріндегі, тәрбиесі мен айналадағы дүниені қабылдаудағы өзгешеліктеріне байланысты. Үйленбестен бұрын “Біз бірге тұра аламыз ба деп, жүз рет ойлану керек. Әуел баста құр сезімге беріліп кету бар, ал неке - екі адамның орасан зор еңбегі екенін ешкім мойындағысы келмейді”, осындай кезде кеңес орталығының тигізетін әсері мол болады. Мінездерінің жараспауынан, екі жас бірін-бірі толық зерттеп білмей жатып, жылт еткен махаббат сезіміне алданып, бас қосады. Уақыт өте келе кешегі қырмызыдай сызылған қыз қырсық мінездерін көрсете бастайды. Ал кеше жүзінен нұр төгіліп, бұл үшін тау қопаруға дайын тұратын жігіт енді айнып, бақытын сырттан іздейді. Кеңес орталығы некеге тұрайын деп жатқан жастарға бірін-бірі жақсы танып, мінезіндегі кемшіліктер мен артықшылықтарын білуге көмектеседі.
• Сонымен қатар орталық некелескен жұптардың бірін-бірі түсінуге, кеткен кемшілігі үшін кешірім сұрап, ақылға жүгініп, өмірді әрі қарай жалғауға кеңес беріп қалпына келтіреді. Біздің жастар әлеуметтік жағынан нашар қорғалған. Көбінің баспанасы болмағандықтан, үйленген соң ата-енесімен бірге тұруына тура келеді. Ал бұрыннан балаларына бұйрық беріп, айдап өргізіп, иіріп жусатып үйреніп қалған енесі немесе атасы жаңа түскен келінге талапты қатаң қоюы да мүмкін. Кейде жай ғана қатаң қоймай, келінге күн көрсетпей, ізіне түсіп, істеген ісін жақтырмай, өмірін өксікке толтырып, көзінен жас арылтпайтын да ата-аналар бар. Қазақ қоғамында ажырасуға кейде құдалар арасындағы келіспеушілік те әсер ететіні ежелден белгілі.

ҚОРЫТЫНДЫ

• Қазақ отбасының өмірінде көрініс тапқан ұлттық тәрбиеміздің дәстүрлі жүйесі туралы пайымдауларымызды тұжырымдай келе сыйластық пен келісімге құрылған отбасы әкенің ізін басатын ізбасары мен ұрпағын жалғастыратын ұлдарының, шаңырақтың тірегі, қамқоршысы болар, ата-ана сүйіспеншілігіне бөленген ұрпақтың өз ұлтына тән қасиеттерді меңгерген тұлғаның дүниеге келіп, қалыптасуын қамтамасыз етіп отырғанын айқын көруге болады. Осындай ұрпақтан-ұрпаққа жалғасын тауып келе жатқан, тектілікті танытатын, туыстық қатынастар қазақ халқының дәстүрлі педагогикалық мәдениетінің жоғарылығын, ұлттық тәрбие кеңістігінің ауқымдылығын, халқымыздың өмірден түйген мол парасат пайымын, ұстаздық даналығын, кемеңгерлігі мен мәрттігін аңғартады. Біз отбасы құндылығын ұлттық құндылықтардың ажырамас бөлігі ретінде қарастыруымыз керек. Отбасының рөлін көтеру арқылы халық санын да айтарлықтай көбейте алар едік. Ол үшін мемлекет тарапынан отбасын қолдауға бағытталған, берік отбасын құруға ынталандыратын белгілі бір тетіктер керек. Отбасын әспеттеу арқылы саналы азаматтар тәрбиеленген адамгершілікті қоғам құруға көбірек мүмкіндік бар. Бұл – мемлекеттің идеологиясы болуы керек.

жүктеу/скачать 0,7 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: