Қазақ тіл білімінің өзекті мәселелері манкеева жамал Айтқалиқызы кіріспе
ЩФ – А.М.Щербак. Сравнительная фонетика тюркских языков. Л., 1970. 204 с. ЭСТЯ –
жүктеу/скачать 4,42 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Қазақ тіліндегі екібуынды етістіктердің құрылымындағы «өлі» түбірлер
| ЩФ – А.М.Щербак. Сравнительная фонетика тюркских языков. Л., 1970. 204 с.
ЭСТЯ – Севортян Э.В. Этимологический словарь тюркских языков. І-ІІІ. М., 1974-1980. ЮКРС – Юдахин К.К. Киргизско-русский словарь. Фрунзе, 1965. ЮКЛ – Б.М.Юнусалиев. Киргизская лексикология. Ч.1. (Развитие корневых слов). Фрунзе, 1959. 248 с. ЯРС – Якутско-русский словарь. М., 1972 ҚОСЫМША Қазақ тіліндегі екібуынды етістіктердің құрылымындағы «өлі» түбірлер (Сөзжасамдық модельдер бойынша) 1-модель =а=//=е ** бала = теңестіру *безе = безендіру, сәндеу, әрлеу **бойа = бояу, сырлау **бора= бұрқырау, қатты жауу (қардың т.б.) *бөге= тосқауылдау, жабу (суды), бөгеттеу, ұстау, тоқтату **бөле= нәрестені жөргекке орап, бесікке жатқызу *бұла= төгу (көз жасын) *бұта = бұтақтарды кесу *біте = тығындау *еге = темірді өткірлеу, ұштау 1.*еле = көңіл бөлу, есептесу, санасу ІІ. *еле = електен өткізу **жада: жүдеп-жада = азып-тозу, жабырқау *жама= бүтіндеп тігу *жара = ұнау, іске асу 1. **жаса = істеу, бірнәрсемен айналысу ІІ. **жаса= өмір сүру, тіршілік ету *жөне= жолға шығу, кету *кезе= көздеу, нысандау *кeке= келемеждеу, сөзбен шағып тиісу *күзе= кесу, қырқу *күре= күрекпен жинау *қақа= сақылдау *ора= орау, қымтау, бүркеу *өте= орындау, атқару (борышын, еңбегін ақтау, шығындарын өтеу) саба= ұру, тоқпақтау, шықпырту, қамшылау *сарна= ыңырсу, қақсау, тоқтаусыз сөйлеу *сұла= ұзынынан түсіп жату *сұра= өтіну, сауал қою *сүйе= тірек болу **сыба= ұрсу, сазайын беру *тақа= жанына жақын қою, тіреп қою *тала= тонау *тапа= таптау, басу *тара= жайылу, жазылу **тие= жүк арту, тиеу _____________________________________________________________ ** Қос жұлдызша бұл етістіктердің қалпына келтірілмегенін көрсетеді. *тона= ұрлау, талан-тараж ету **төле= ақысын төлеу *төпе= соғу, ұру *төсе= төсеніш төсеу *түзе= жөндеу, тегістеу *түле= терінің қабыршақтанып түсуі (мысалы, бет терісінің) *түте= бықсу, түтіндеу, оттың жана бастауы *тіле= сұрау, өтіну, тілек тілеу **тіре= сүйеп қою, тіреу *ұза= созылу, ұзару *үде= күшею, жылдамдата түсу *үле= бөліктерге бөлу, тарату, үлестіру **шене = сөзбен шымшып тиісу **шира= бұрағыштау, шынықтыру **шұба= бірінің артынан бірі, созылып, шашырап, сүйретіліп жүру **шыда= шыдау, төзу 2-модель = ай =//=ей = // = й *қақай= тәкаппар кейіпте болу *қатай= қатты бола түсу, нығаю *қисай= бір жағына еңкею, қисаю *қоқай= состиып тұру, қақаю *құтай= кенеле бастау, жақсару *сақай= жазылу, сауығу *серей= сопайып жалғыз тұру *сой= терісін іреу, мал сою **сопай = көпшіліктің арасынан ерекше көріну *сорай= ұзын бойлы адамның ерекше көрінісі *сілей= қалжырау, шаршау *той = қарық болу, тамақты тоя ішу *тырай = аяқ-қолдарын жазып тастап жату *шоқай = аяқты бүге, жүрелеп отыру *шошай = ерекше шығып тұру, ұшы өткір нәрсенің шығып тұруы 3-модель =ал =// =ел=// = л *жөтел = *қақал = *омал = *шашал = 4-модель =ар =// =ер =// =р *безер = қырсығып үндемеу *доғар = тоқтату **жібер= жөнелту, өткізу *итер= кері қозғау *кезер= еріннің кеуіп, қабыршақтануы *көтер= жоғары ұстау *қабар= кебу, күмпию *қайтар= кері жіберу *қасар = ашулану, ызалану, әдейі істеу *қопар= астын үстіне шығару, аударыстыру *қотар = төңкеру, араластыру *қызар = қызыл түске ену *сазар = бедірею, қасарысу *ұзар= созылу *ұлтар = аяқ киім тігу *удер= аяқ астынан көшіп кету *шегер= есептен шығару, кеміту 5-модель =ас=//= ес=// = с *адас = жол таба алмау, қателесу *алжас = ақылынан адасу, не болса соны көку *егес= ұрсысу, дауласу, ерегесу *жарас = татуласу, өңін ашып тұру, сай келу *кеңес= ақылдасу *күрес = бір бірімен иықтасу, жұлқыласу *талас= дауласу *тақас= бір біріне жақын келу *шатас = ілінісіп қалу *ұлас= ұштарын біріктіру, байластыру *ілес = жабысу, артынан қалмау, ізінен қалмау 6-модель =ат=//=ет=//=т *жарат = қолдау, мақұлдау, лайықты санау **жуат = тыныштандыру, айналып-толғану **жуыт = өзіне жақындату **күзет = қорғау, қарауылдау **мұқат= кекету, келемеждеу *оят = ұйқыдан тұрғызу *түзет = жөндеу, оңдау 7-модель =жи= *бағжи = бедірею, бақырайып қарау *кіржи = қалжырау, науқас күйде болу *қонжи = нық отыру, жалпиып отыру *қылжи= құлау, сұлау *қыржи = тыржию, жаратпау *тыржи = бет-аузын қыржиту, жақтырмау *ыржи = аузын барынша ашып күлімсіреу 8-модель =жы=//=жі *абыржы = сасқалақтау, абдырау *алжы = ақылынан адасу, есінен тану, шатасу *жылжы = қозғалу **мыжы= мылжыңдау **ренжі= қапалану, өкпелеу *уылжы= нәзік, әбден толысып піскен 9-модель =қа=//=ке, =ға=//=ге *байқа = қадағалау, бақылау *бұлға = қолды сермеу *бүрке = жабу, орау *былға = араластыру, кірлету *жабырқа = тұнжырау *жайға = орналастыру, ретке келтіру, орындарына қою, жағдай жасау *жайқа = тербелту, бірнәрсені қимылдату *жалға = біріктіру *жасқа = жалт беру, қолмен кері сермеу, бұлғау, соққыдан жалтару, қысылу *жөрге = орау, орап байлау *жырға = рахаттану, кенелу, ләззат алу *қарға = қарғыстау *қозға = жылжыту, қимылға келтіру *қорға = күзету, қарауылдау *құрға = кеберсу, кеуіп кету **мезге = астарлап айту, ыңғай білдіру **нұсқа = сілтеу, көрсету **самға = шарықтай ұшу *сүйке = жағу *тайқа = жалтарып шығып кету, ғайып болу, мойындамау *талға = таңдау *тарқа = тарау, сейілу терге = істі қарау, тексеру жүргізу **толға = айналдыру **тірке = жалғау, есепке алу шайқа = тербету, теңселту *шырқа = қатты ән салу, жоғары самғап ұшу *үйке = ысқылау *ырға = қозғалту, сілкілеу, тербелту 10-модель =қай//=кей//=ғай//=гей *аңқай = жайдары ашық болу, таңғала қарау *еңкей = төмен қарай бүгілу *қайқай = шалқақтап жүру *қалқай = қалқан, бүркеме тәрізді тұрып қалу *қаңқай = жалғыз тұрып қалу *қасқай = басты шалқайтып тік тұру, тәкаппар күйде болу *қиқай = өте жүдеу, қырсығу *марқай = өсіп қалу, жадырау *тоңқай = басы жерге жеткенше еңкею *шалқай = басты артқа тастап, іш пен кеудені тартыңқырап жүру *шоңқай = жүрелеп отыру *ұлғай = арту, көбею 11-модель =қар=//=кер=ғар//=гер *айқар = кең түрде ашу *аңғар = түсіну, сезіну, байқау *атқар = орындау, іске асыру *жөткер = жөтелу *құтқар = құтылу, аман алып қалу, қол ұшын беру *төңкер = қотару, астын үстіне келтіру *ұйғар = шешім қабылдау *үлгер = белгіленген уақытында орындау немесе келу 12-модель =қи=//=ки= *дөңки = домаланып, томпиып шығып тұру *қалқи = ерекше қоқиып тұру *қасқи = жауды тайсалмастан күтіп алу *қақи = қозғалмай тұру *кейки = қырсығу, артқа тарту *маңқи = ешбір ойсыз қарау *өңки = түгел, барлық жерде *таңқи = мұрны пұшықтау, сәңкиген *теңки = семіз адам тәрізді ұзынынан сұлап жату *тыңқи= қарын тоя тамақ ішу *шоңқи= жүрелеп отыру 13-модель =қы=//=кі=, =ғы//=гі= *аңқы = иіс шығу, тарау *балқы = жұмсару, еру *бүркі = себезгілеу, бүрку *былқы = борпылдақ, жұмсақ болу *жөңкі = адамның не жануардың ылдидан түскен кездегі қозғалысы *жұлқы = тартып қалу *зеңгі = есеңгіреген, мәңгірген, абдыраған күйде болу *зырғы = сырғанау, зырылдау *кергі = артқа тарту *көлкі = көлкілдеу (беттің) *кілкі = дірілдеу *қарғы = секіру, ырғу *қалғы = ұйқысы келу *қалқы = сұйықтықтың бетінде жүзіп жүру *қаңғы = беталды жүру *мәңгі = есеңгіреу, абдырау *мөңкі = шапшу, секіру, орнында тұрып ырғу *мүлгі = әлсіздену, қалжырау, қатты шаршап қалғу *мүңкі =жағымсыз иіс шығару *мызғы = тапжылмау, қозғалмау *орғы = шапшу, мөңку, ырғу *сарқы = түбіне дейін тауысу *саңғы= құстардың нәжісімен былғану *сергі = желдету, серпілу *сорғы = құрғау, кебу *сүңгі = шомылу, қадалу, шаншу *сырғы = сырғанау * сілкі = қағу, соғу * тайқы= жалтарып шығып кету *толқы = тербелу *шалқы = молшылықта рахат өмір сүру **шұлғы = бас изеу *шылқы = су болу, дымқылдану *ұйтқы = айналдыра борау, бұрқырау *үңгі = тесу, қазу *ырғы = орғу, шапшу *ытқы = тез алға шығу *іркі = бір жерге топталып тұра қалу 14-модель =қыр=//=кір, =ғыр//=гір *ақыр = бақыру, айғайлау *азғыр = айналдыру *бақыр = айғайлау, қатты балағаттау *жазғыр = айыптау, кінәлау *жаңғыр = жаңарту, жаңғырық шығару *жымқыр = тығып қою, ұрлау *қайғыр = уайымдау, азап шегу *қаңғыр = баспанасыз қалу *қымқыр = жымқыру, ұрлап алу *мыңғыр = өте мол болу *осқыр = пысқыру *пысқыр = түшкіру, осқыру *шақыр = дауыстап өзіне қарату *шыжғыр = қуыру *шыңғыр = жан даусымен айғайлау *үшкір = тәуіптің жасайтын емі *ысқыр = ысылдау, ызыңдау 15-модель =на=//=не= *азына = желдің уілдеуі, ақыру, бақыру, айғайлау **арна = белгілеу *ауна = аударылу *буна = қатты байлау *жайна = көркею *керне = толу *қайна = бұрқылдау *қатына = қарым-қатынас жасау *қина = азапқа салу *қырна = қыру, ұштау *ойна = көңіл көтеру *орна = орнааласу, орнығу, орнына жайғасу *сарна = қақсау *түйне = шаншып, бүріп ауыру *тырна = қасу 16-модель =па=//=пе=, =ма=//=ме=, =ба=//=бе= *арба = басын айналдыру *аума = қатты ұқсау *жазба = қателеспеу, тайқымау *жайпа = тұтас көмкеру, жабу, жайылу *жалма = ауызға асығып, бұрмалап тығу, асап-күйсеу *жөрме = шетін көмкеріп тігу *көлбе = қисаю *күрме = қалмақша түйіп байлау *қарма = ұстау, игеру, қамту оңба= жолы болмау, өңін бермеу *серме = ұстау үшін қолын алға созу, бұлғау, ауыс. қастандық жасау *сеспе = қимылсыз қатып қалу *тербе = қозғау, ырғалту *ұйпа = шатастыру, алба-жұлбасын шығару, мыжғылау *шырма = айналдыра орау, орау 17-модель =ра=//=ре= *аңыра = қатты жылау, өкіру *баура = өзіне тарту *еңіре = өкіріп жылау *жадыра = күннің ашық болуы, ауыс. көңілді, жайдары болу *жаура = қатты мұздау, тоңу *күйре = бұліну, құру, сыну *қайра = өткірлеу, ұштау *қаңыра = бос қалу *қира = бұлдіру, сындыру *қура = солу, кебу, өлу *сайра = құстардың ән салуы **сүйре = артынан ілестіру, алып жүру *тоқыра = тоқтап қалу, тоқырап қалу ** тура = кесу, шабу *түйре = шаншу **ұшыра = кездесіп қалу, пәлеге жолығу *үйрен = игеру *шашыра = жан-жаққа ыдырау *ыдыра = бөліну, жіктелу 18-модель са=//=се= *аңса = шөліркеу, қатты сағыну *ақса = сылтып басу **жуса = малдың бір мезгіл қозғалмастан тыныш қалыпта болуы *1. жұмса = бірнәрсе істеуді тапсыру, ақшаны пайдалану *2. жұмса = жұмсару *көксе = армандау, қатты аңсау *күйсе = шайнау *қақса = қайта-қайта айта беру, сарнау *ұқса = айнымау *қауса = әбден тозығы жету, қартаю *суса= шөлдеу 19-модель =сы//=сі, =шы//=ші *борсы = сасып кету, жағымсыз иіс шығу **бықсы = түтіндеп әлсіз жану **жіпсі = сәл ғана терлеу, еру, жұмсару *күпсі = мақтану *қаңсы = ащы жағымсыз иіс шығу, кеуіп кету *қақсы = кебу, құрғап кету *қоқсы = шашылу *қопсы = көтеру, қозғастыру *лықсы = шетінен асып төгілу *өксі = жылау, еңіреу, *сарсы = ұзақ күту * сусы = сырғу **сыңсу = әйелдің жіңішке дауыспен жылауы *тепші = тепшіп тігу *шапшы = қатты ағу 20-модель =сыр=//=сір= *жапсыр = қабыстыру *қаусыр = ұштарын біріктіру, құрсаулау, тігу *қапсыр = барлығын қамту *қусыр = қысу, қолдарды кеудеге айқастыру, қоршау **тапсыр = беру, аманаттау, өткізу *ықсыр = артқа итеру 21-модель = т *айт = сөйле 1. *арт = тие 2. *арт = артық болу, көп, молшылық *бөрт = ісіну, күмпию *жорт = алысқа жүріп кету *жырт = айыру *керт = шетінен кесіп алу, керту *қайт = артқа кері кету, артқа қайта бұрылу *құрт = жою, қыру 22-модель =та=//=те=, =да=//=де=, =ла=//=ле= *айда = қуу *алда = өтірік айту *аңда = түсіну, байыбына бару *атта = қадам жасау *байла = түю *бақыла = қарау, байқау, қадағалау * баула = тәрбиелеу, дағдыландыру, үйрету *бозда = қатты жылау, түйенің бақыруы, аңырау * бұлда = бұлдау, өзінше болу * бүкте = орау, қайыру *дәнде = үйреніп алу *денде = күш алу, жеңу *жазда = сәл болмағанда... *жайла = орналасу, ретке келтіру *жалда = жалға алу *жаста = жастық қою *жатта = есіне сақтау *зертте = зерделеу *иле = теріні жұмсарту, қамыр илеу *кепте = қабаттау, тығындау *күнде = көре алмау, қызғану *қада = шаншу, түйреу *қада = қалау, қатарластырып қою *қақта = отқа кептіру *қамда = дайындау *қаула = тез арада өршіп кету, пайда болу *қозда = өршу *қомда = ертоқым салу, ерттеу *мақта = мадақтау, көтермелеу *меңде = аурудың бойына әбден сіңуі *отта = жайылу, аяқ астындағы азықпен қоректену *сақта = қорғау, күзету *саула = қатты ағу, шелектеп құйылу *сомда = пішінге келтіру *сөйле = сөйлеу, айту *сүрле = қақтау (етті) *сызда = сыздап ауыру *сыла = сипалау, аялау *сықта = жылау *сілте = көрсету, бағыттау *талда = іріктеу, сұрыптау *таңда = жақсысын іріктеу *тапта = таптау, мыжғылау, жаншу *таста = лақтыру, қалдыру, тоқтату *терле = тер шығу, терлеу *тоқта = тұра қалу, дамылдау, кідіру **тула = ырғу, орғу, мөңку *ұрла = ұрлау **ұста = ұстап алу, ұстау *шарла = аралау, барлық жерде болу *шыңда = шынығу, қатаю, төзімді болу 23-модель =тар=//=тер= *ақтар = төгу *бөктер = байлау, тиеу, ердің артқы қасына байлап алу **дағдар = абдырау *қайтар = кері жіберу *қаңтар = атты суыту үшін қойып қою, бірнәрсені күткізіп қою **тойтар = бетінен қайтару *ұлтар = етікке ұлтан салу, аяқ киім тігу 24-модель =ты=//=ті=, =ды=//=ді= *аңды = ізінен қалмау, қарауылдау **жиді = терідегі жүннің түсуі, жиду *елті = масаю *есті = есту *қамты = **ләйлі = басы ауған жаққа жүру *малты = жүзу *танты = былжырау, не болса соны айту шанды = жіппен орап байлау 25-модель =тый=//=тій=, =дый= *баттый = қалың етіп жағу *быртый = ісініп кету *делди = желпілдеу, желкілдеу *дүрди = еріннің томпайып алға шығуы *кірти = көздің солғындауы *қылти = ұшын ғана көрсету, сығалау, тасалау **монти = тыныш отыру *тыртый = тыржию *шолтый = қысқарту *шұнтый = қысқартып тастау *ыздый = көкіректеніп, сұсты болып отыру 26-модель =тыр=//=тір=, =дыр=//=дір= *бұлдір = құрту, бұзу *жақтыр = ұнату, мақұлдау *қоздыр = қоздыру *қондыр = қонақтың түнеуіне мүкіндік жасау **лақтыр = тастау *отыр = отыру 27-модель =ша=//=ше= *екше = өлшеу, таңдау *қорша = құрсаулау *өлше = мөлшерлеу, шамалау, салмағын өлшеу *шарша = қалжырау 28-модель =шы=//=ші= *апшы = қысқарып қалу, отырып қалу (матаның) *аршы = тазарту (қабығын) *быршы = қатты терлеу *жаншы = мыжғылау, таптау, сындыру, майыстыру *қыршы = тістеп жұлып алу *малшы = малыну (сұйықтыққа) *өрші = күшейе түсу, қаулай түсу *тепші = тепшіп тігу терші = терлеу *тыншы = тынышталу, басылу, саябырсу *шаншы = түйреу, қадау шапшы = секіру, бұрқырап ағу, сарқырау *шоршы = селк ете түсу, ырғып түсу, балықтың шоршуы шапшы = кішкене тамшылармен көріну, шып-шып терлеу *ыршы = ырғып түсу, секіру 29-модель =ы=//=і= *ары = шаршау, қалжырау, азып-тозу, жүдеу *айны = сөзден тайқу, өзінің көзқарасын өзгерту *алжы = ойларымен шатасу *бекі = нығаю, қатаю *быжы = қаптап кету *бықы = быжынап кету, бір жерге шоғырлану **дары = дәл тию, дәрінің денсаулыққа әсері **ері = балқу, еріп кету, жұмсару **жаны = екі жағынан кезектестіре өткірлеу *жары = молшылыққа қол жеткізу жасы = әлсіз, ұялшақ, ынжық болу *жекі = ұрсу, балағаттау, айғайлау *жері = жатсыну (төлін өзіне жақындатпау) *жоры = топшылау *жосы = сорғалап ағу **жуы = жақындау жылы = күн жылыну **жібі = жұмсару, жіпсу, елжіреу **кейі = ренжу, қайғыру кемі = азаю *көкі = мақтану, бөсу кілкі = майдың дірілдеуі, қатты толып кету **қажы = әлсіздік, шаршау, қалжырау *қайы = екі жағын бірге майда тігіспен тігу *қары = күйдіру **қасы = тырналау *қоқы = бықсу, шашылу *құры = жоқ болу **мойы = берілу, мойынсыну *мұжы = мұжу, ашығу **налы = өмірге ренжу, ыңырсу **нұқы = шұқу, жұдырықпен сәл итеріп қалу *оқы = оқу **сасы = жағымсыз иіс шығу, сасу *сұйы = сирек, сұйық болу *сылы = теріні сыпыру *таны = мойындау, тану 1. *тасы = жағадан шығу ІІ. *тасы = сүйреу, тасу таты= дәмі болу, тыңдауға тұрарлық *телі = тлді өзге енеге қосу *тоқы = тоқу *торы = тосқауылдау, жолын бөгеу *ұйы = ұйып қалу (сүттің, қанның және т.б.) *ұлы = қасқырдың, иттің ұлуы *шекі = дауласу *шошы = қорқу *шыжы = күннің қатты қызуы *шірі = шіру, сасу *іркі = топтасу, шоғырлану *ірі = сүттің іруі, шіру 30-модель =ый=//=ій= *бұлтый = бұртию, күмпию, қампаю *бұртый = аузын томпайту, томсыраю *жымый = ерінді ашпастан ақырын күлімсіреу *құнтый = кішірейту, қысқарту, арықша келген, мойны қысқа адам (құныс)? *мөлій = сасқалақтау, абыржу, дал болу *шолтый = қысқарту 31-модель =ық=//=ік= *айық = жазылу, сауығу *асық = асығу ашық = қарны ашу *бұйық = тоңу, бүрісу, суықтан қатып қалу *дәнік = дәндеу демік = ауыр және жиі дем алу долық = ашулану, ызалану *елік=қозу *ерік = зерігу, іші пысу жанық = асығу *жалық = жалқаулану, зерігу *жатық = бейімделу жауық = өштесу *жерік = жатсыну желік = еліріп, есіріп кету жолық = кездесу, ұшырасу зарық = сарғайып күту *зерік = жалығу *керік = кергу *қамық = уайымдау, ренжу *қорық = қорқу, шошу *құнық = еліктеу *қызық = қызығу *обық= түк қалдырмай жеп қою, опыру *талық= шаршау, әлсіреу *тотық= беттің күнге күюі, тот басу *тұтық= кекештену *түтік = қатты ашулану, ызалану *ұйық = ұйып қалу, топтасу *үрік = қорқу, шошу, бытырай қашу *ірік = тоқтату, кідіру, топтау 32-модель =ыл=//=іл= *ағыл = топ болып жүру *aрыл = босау, құтылу *егіл = қатты әрі ұзақ жылау 1. жабыл = жабылу *жамыл = бүркену, қымтану *жаңыл = қателесу *жосыл = құйылу 1. жұмыл = көздің жабылуы ІІ. *жұмыл = жабыла кірісу *құтыл = босау *сабыл= қатты терлеу, аттың сабылуы *сарыл= ұзақ күту, тосу *сейіл= сиреу, таралу *сұйыл =сұйық болу *сытыл = қиын жағдайдан әрең құтылып шығу *түңіл=көңілі қалу *үңіл=төменге тесіле қарау *шүйіл=төмен қарай зуылдау 33-модель =ын=//=ін= *бағын= тәуелді болу *бұлін= құртылу, бұзылу *емін=жалыну, өтіну *ерін=жалқаулану *жалын=өтіну, еміну *жирен=жиіркену *жүгін=жүрелеп отыру **күбін= сілкіну күйін= ашыну, ренжу **кіжін= сес қылу, ашулану *қабын=тұншығу, өршу *өкін=өкіну *өтін=жалыну, жалбарыну *сағын=сағыну *сүрін=сүріну *сыбан=жұмысқа бар ынтасымен кірісу *сыйын= жалбарыну, қолдау сұрау *табын= құрмет тұту *уан=тыншу, басылу *ұсын=ұсыну *ұшын= ерінде ұшық пайда болу 34-модель =ына=//=іне= *азына=желдің қатты соғуы, қатты бақыру *сетіне = тігісі сөгілу *шытына = сыну, жарылу 35-модель =ыр=//=ір= *айыр= бөлу, ажырату *аңыр= абдырау асыр= арттыру, көтермелеу *ауыр= науқастану *бақыр=айғайлау, балағаттау *бұйыр= әмір беру *елір=ақыл-есінен адасу, жындану *есір=масаю **жапыр= таптау, жаншу *жасыр=тығу *жекір=қатты балағаттау, айғайлау, ұрсу жиыр= бүркеу, қатпарлар жасау **зекір= балағаттау 1. иір= жинау *кекір= *кемір=мұжу көпір= көбіршіктену **кідір= тоқтау *қақыр=жөткіріну *құтыр=аласұру *қыдыр = ел аралау, саяхаттау, кезу *майыр= майыстыру **мүдір= іркілу *омыр=үзіп алу, бөлшектеу *опыр=құлату, бұзу өшір= сөндіру *сапыр=сұйықтықты араластыру *секір=секіру, ыршып тұру **семір= май басу, толысу *сиыр=сыпыру, іреу *суыр=алып шығу, сыртқа шығару *сыпыр= түсіру *сімір= дем алмастан ішіп қою *тұқыр= басын төмен салбырату *үйір= айналдыру **шұбыр = созылу *ысыр=итеру, сыпыру 36-модель =ыс=//=іс= *ауыс= алмасу *бытыс= шатасу, былығу *жарыс=таласу *жуыс=жақындау *жылыс = ақырын қозғалу, елеусіз кетіп қалу *керіс=дауласу *кеңес= ақылдасу *күрес=алысу *қабыс=жапсырылу, сәйкес келу *қайыс=майысу, жаншылу *қарыс=қырсығу, қиқаю *қатыс=араласу *қауыш=бірігу *қиыс= келісімге келу, бірігу *майыс=қайысу, жапсырылу *тырыс=бар күшін салу *ұрыс= ренжісу *шатыс=араласу, былығу *ығыс=үркектеу, ұялу 37-модель =ыт=//=іт= *ағыт = босату *арыт= жүдеу *бекіт = нығайту, кілтпен жабу *тоғыт= шомылдыру, ауыс. топтап жіберу *ұмыт= естен шығару *ұнат= мақұлдау *іріт= ашыту МАЗМҰНЫ КІРІСПЕ ..................................................................................................................... ТҮБІР МОРФЕМАЛАР ЭТИМОЛОГИЯСЫНЫҢ КӨМЕСКІЛЕНУІ ЖӘНЕ ОЛАРДЫҢ РЕКОНСТРУКЦИЯСЫ ....................................................................... АФФИКСТІК МОРФЕМАНЫҢ МОДЕЛЬДЕРІ АРҚЫЛЫ ТҮБІР МОРФЕМАНЫ РЕКОНСТРУКЦИЯЛАУ ............................................................. Қазақ тіліндегі етістік негіздердің сөзжасамдық модельдері .............................. СӨЗЖАСАМДЫҚ ҰЯДАҒЫ ТҮБІР МОРФЕМАНЫҢ РЕКОНСТРУКЦИЯСЫ ............................................................. Түбір морфемалар этимологиясының толық көмескіленуі .................................. Түбір морфемалар этимологиясының ішінара көмескіленуі .............................. Түбір морфемалардың шартты түрде этимологиясының көмескіленуі .............. ҚАЗАҚ ТІЛІНДЕГІ ШЕТКЕРІ (ПЕРИФЕРИЯЛЫҚ) СИПАТТАҒЫ ЭТНОТАҢБАЛЫҚ БІРЛІКТЕРДІҢ ЖАҢҒЫРТЫЛУЫ ...................................... Фразеологизм – тілден тыс шындықты бейнелейтін екіншілік аталым нәтижесі, лексикалық сөзжасам тәсілдерінің бірі ................................................. Көмескіленген компоненттердің шеткерілігін (перифериялығын) сипаттайтын фразеологизмдердің құрылымдық ерекшеліктері .......................... ШАРТТЫ ҚЫСҚАРТУЛАР .................................................................................... ҚОСЫМША .............................................................................................................. жүктеу/скачать 4,42 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|