Қазақ тілі лексика, фонетика, морфология мен синтаксис



Pdf көрінісі
бет158/406
Дата21.10.2023
өлшемі3,22 Mb.
#120381
түріОқулық
1   ...   154   155   156   157   158   159   160   161   ...   406
Байланысты:
Абуханов-лексика

Тақырып бойынша сұрақтар: 
 
1)
 
Қандай сөздер көмекші есімдер деп аталады ? 
2)
 
Көмекші есімдердің зат есім сөздерінен қандай айырмашылықтары бар
3)
 
Көмекші есімдер қандай жағдайда жеке тұрып сөйлем мүшесінің 
қызметін атқара алады ? 
 
83- жаттығу. 
Көмекші сөздерді тауып, олардың сөйлемнің қай мүшесінің қызметін атқарып 
тұрғанын анықтаңдар. Сөз тұлғаларымен (күрделі сөздермен) салыстырып, айырмасы неде 
екенін түсіндіріңдер. 
Түндегі екі жігіт Тоғжан мен Абай арасындағы қас-қабақты жақсыға 
жорыған жоқ ( М. Ә.). Базаралының қасында бес-алты кісі қалған. Жегін атты 
ауыстырып отыру үшін қасына бес-алты салт атты жүрдек жігіттер ерткен 
(М.М.). Айғанша қолындағы балықты қамыс үстіне тастай салды да, екі 
жеңгесіне иек қақты. Міне, біз екі Шалқардың арасында тұрмыз (Ғ. М.). 
Қозылары жаңа жамыраған, иттері үріп шулаған , құлын-тайы кісінеген көп 
үнді даңғаза болған ауылдың үстінен шықты. Дәл Есенбай биігінің тұсы. 
Жаңағы сары жұлдыздың астын ала бір кесек тас ерекше биіктеп, бөлініп тұр 
екен. Жол киімін осы қалада Мәкішке су жаңа тіккізіп киінген Ызғұтты қазір 
де Құнанабайдың дәл өз қасында отыр. Ашуланып кеткеніңді біліп, артыңнан 
әдейі қуа келдім ( М. Ә. ). Қара сақалдың арт жағында отырған жас жігітті 
ашу қысып, түтігіп отыр (Ә. Әл.). Екі жауынгер шыққалы бірнеше сағаттай 
уақыт болып қалды. Бір-біріне сыбырлай үн қатып, алды-артын терең барлап, 
жүріп келеді (Н.Ғ.). Бұлардың арасында бір-ер бурыл сақал қарттан басқа 
Сержан, Асқар сияқты ұзын бойлы, кесек денелі азаматтар да көрінеді


(М. Ә.). Айналасы көкке бой созған ақ шатырлы үй көрінді. Қара шал үнсіз 
тоғай ішіне сіңіп кетті (Ә.Әл.). 
V м о д у л ь т е с т е р і А
 
1.Зат есім сөздері орналасқан қатарды көрсетіңіз. 
а) Күлкілі, көне в) әдемі, алыс с) мынау, сен d) Жануар, қуыршақ 
е) Жүгіру, тұру 
2.Негізгі зат есім қатысқан сөйлемді көрсетіңіз.
а) Әнші өзінің әнін айтты в) Осы әншідей болғым келеді. 
с) Бүгін ән байқауы өтеді. d) Әншілік - менің ермегім. 
е) Мен әншейін бір әншісымақ емеспін. 
3. Зат есім тудыратын жұрнақтар жазылған қатарды көрсетіңіз. 
а) – да, -де в) –қыла, -кіле с) –ар, -ер, -р d) –атын, -етін, -итін 
е) - шы, -ші 
4. Жинақтық зат есімдер жазылған қатарды көрсетіңіз.
а) Ойын-сауық жасауға даярландық. 
в) Әнші Әмірхан-ел еркесі. 
с) Көбелектер ұшып жүр. 
d) Астық бастырды е) Аймандар есік алдында жүр. 
5. Табыс септік тұлғасында тұрған зат есімді көрсетіңіз. 
а) Дәмді тамақ в) Егін салу с) ауылға қайту d) Ертемен тұру 
е) Үй іші 
6. Оңаша тәуелденген зат есімді көрсетіңіз. 
а) Айтқаным. Айтқаның в) қозым, қозыларың 
с) Ешкімнің, ешкімің d) Еліңіз, елдеріңіз е) Елге, жерге 
7. Заттың, түрлі құбылыстардың , қимыл, іс-әрекеттердің атауы: 
а) Сөйлем в) Сөйлем мүшесі с) буын d) сөз е) Дыбыс 
8. Көптік жалғау қосымшасы жалғанбайтын зат есім сөздерін көрсетіңіз. 
а) Кітап, дәптер в) Қалам, қарындаш с) Егінші, тігінші 
d) Заңгер, сахнагер е) Мұнай, тары 
9. Тәуелдене септеліп, барыс септік тұлғасында тұрған зат есімді көрсетіңіз. 
а) Көйлегіме в) Көйлекке с) Көйлегімнен d) Көйлегімде 
е) Көйлекте 
10. Есім сөзден жасалған туынды зат есімді көрсетіңіз. 
а) Азамат в) Ұшқыш с) Озат d) ойыншық е) Суырма 
11. Жіктік жалғау тұлғасындағы сөзді көрсетіңіз. 
а) Оқушының в) Оқушымен с) Оқушы d) Оқушылар 
е) Оқушымын 
12. Барыс септік тұлғасындағы сөзбен тіркесіп тұрған шылауды көрсетіңіз. 
а) Сен үшін в) Саған дейін с) сенімен бірге d) сенен кейін 
е) сенімен қатар 
13. Жатыс септік тұлғасында тұрған сөзді көрсетіңіз. 
а) Ауылға в) Ауылда с) Ауылдың d) Ауылмен е) Ауыл 


153 
14. Есім сөздерінен жасалған туынды зат есімдерді көрсетіңіз. 
а) Тершіл, жиналыс, қонақ, кемшілік 
в) Бұрғы, егеу, күрек 
с) Басқар, басшылық, бас қарма,
d) егін, егіншілік е) Етікші, кітапхана, балгер 
15. Жалпы есімді көрсетіңіз. 
а) Зайсан көлі в) Отырар с) Орынбор d) Ордабасы е) Шаһар 
 
16. Жіктік жалғау қосымшасынсыз қолданылған сөзді көрсетіңіз. 
а) Жазған в) Киіндірдік с) Көрінбедің d) Жуынады е) Айтылды 
17. Қосымша арқылы жасалған зат есімді көрсетіңіз. 
а) Аққу в) Техник с) Шөлейт d) Шекара е) шеше 
18. Біріккен түбір зат есімдер жазылған қатарды көрсетіңіз
а) ән-күй, өнер-білім, ата-ана в) білезік, батаоқыр, отағасы 
с) күн тәртібі, спорт алаңы d) еңбеккер, жұмысшы 
е) шаруашылық, ат үсті 
19. Тіркесті күрделі зат есімдер жазылған қатарды көрсетіңіз 
а) көйлек-көншек, әке-шеше в) жылы үй, қалың киім 
с) басқұр, желбау d) студенттер үйі, драма театр 
е) бағдаршам, саяжай 
20. Жекелік мәндегі зат есімдер жазылған қатар 
а) үйге кіріңіз, кітапты маған бер в) кітап-білім бұлағы.
с) үйді ағаштан,кірпіштен жасайды d) шашыңды алғыз 
е) ақ ұн 
21. Тәуелдік мәнді зат есімдерді көрсетіңіз 
а) жазғы маусым в) екі ауысым с) естілер ме даусым 
d) ертең барамын е) қарайласармын 
22. Синтетикалық септікте тұрған сөзді көрсетіңіз 
а) мектеп өте әдемі в) мектеп іші өте таза с) Алтын ұям-мектебім 
d) мектепте білім береді е) мектеп директоры
23. Аналитикалық септіктегі сөзді көрсетіңіз 
а) сабаққа кетті в) лекция тыңдап отыр с) кітапханаға қарай кетті 
d) стадионда жүр е) көлікпен келді 
24. Ілік септік тұлғасындағы зат есім сөзінің сөйлемдегі атқаратын қызметі: 
 
а) бастауыш в) баяндауыш с) толықтауыш d) анықтауыш 
е) пысықтауыш 
25. Табыс септік тұлғасындағы зат есім сөзінің сөйлемдегі атқаратын қызметі: 
а) бастауыш в) баяндауыш с) толықтауыш d) анықтауыш 
е) пысықтауыш 


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   154   155   156   157   158   159   160   161   ...   406




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет