337-тапсырма. Мен, сен, біз жіктеу есімдіктерін үлгіде көрсетілгендей етіп септеңіздер.
А. ол сендер 1. .........................................................
І. оның сендердің 2. .........................................................
Б. оған сендерге 3. .........................................................
Т. оны сендерді 4. .........................................................
Ж. онда сендерде 5. .........................................................
Ш. одан сендерден 6. .........................................................
К. онымен сендермен 7. .........................................................
338-тапсырма. Инженер сөзі белгісіздік есімдіктерінің қайсысымен мағыналық сөз тіркесін жасай алады? Сөз тіркестерін көрсетілген жолдарға толтырыңыздар.
ешқашан 1. ...................................................
біреу 2. ...................................................
кейбіреу 3. ...................................................
кейбір 4. ...................................................
қайсыбір 5. ...................................................
И нженер әрбір 6. ...................................................
әркім 7. ...................................................
әрне 8. ...................................................
әлдекім 9. ...................................................
әлдеқашан 10. .................................................
339-тапсырма. Есімдіктерді тауып (жіктеу және белгісіздік), оларды түрлеріне қарай ажыратыңыздар.
Біздің университет бүгінде 75-тен астам мамандық бойынша инженер мамандарын дайындайды. Мен студентпін. Сен де болашақта тау-кен инженері боласың. Әрбір адамның өмірде өз таңдауы бар. Біреу маркшейдер болғанды қалайды, ал кейбіреулер мұнай-газ инженері болсам деп армандайды. Қалай болғанда да біз қазақстандықтармыз. Қазақстан – біздің Отанымыз. Олар біздің елімізге келіп-кетіп жүретін қонақтар. Әрқайсысының ойында әлденеше сұрау бар. Біз болып, сіз болып Отанымыз Қазақстанның гүлденуіне үлесімізді қосайық, ағайын!
340-тапсырма. Өлеңнің мағынасын түсініп, жаттаңыздар. Өлеңдегі есімдіктердің астын сызып, олардың түрлерін ажыратыңыздар.
А, Құдай, жасты-жасқа пар қылғаның,
Біреуді жоқ, біреуді бар қылғаның.
Астына алтын, күміс тақты беріп,
Біреуді жұрт билеген хан қылғаның.
Біреуге мал мен бақты үйіп беріп,
Ақылсыз, екі аяқты мал қылғаның ...
Біреуге Аплотондай білім беріп,
Мінер ат, ішер асқа зар қылғаның ...
(С.Торайғыров)
341-тапсырма. Сөйлемдерден белгісіздік есімдіктерін табыңыздар.
Біреуден алсаң аманат, берсең жақсы саламат. Әй, Қазыжан-ай, кейбіреуді ризық айдайды, кейбіреуді ажал айдайды, шырағым, - дейді Шоқан. Қайсыбірін айтайын, балаларымның бәрі он саусағынан бал тамған шебер. Ешкімнің жазығы жоқ, ешкім бұған кінәлі емес. Сол малдың артынан үш-төрт қуғыншы шығады. Төле далаға шығып, бірнеше адамдарды көрді. Өзің білмесең, білгендерден үйрен.
342-тапсырма. Төмендегі сөз және тіркестерін пайдаланып, сөйлемдер құрастырыңыздар.
Біреуге дауыс көтеру, әлдебір жолдау жұмыстары, кейбіреулер құрастырады, бірдеме айту, қайсыбір геологтар, әлдеқайда тиімді, әлденеше көру, әрбір маман, біреу, қайсыбір, әркім, әрдайым, әрқашан, бірдеңе.
343-тапсырма. Сөйлемдерден белгісіздік есімдіктерін тауып, белгісіздік есімдіктеріне жататын сөздерді атаңыздар.
Кейбір мамандар Қ.И.Сәтбаевтың артына қалдырған үш мұрасы ретінде Жезқазғанды, Ғылым Академиясын, Геологиялық институтты атайды, ал кейбіреулер бұл санды тоғызға жеткізеді. Тау жыныстары деп тұрақты құрылымы мен құрамдары бар бір немесе бірнеше минералдардан түзіліп, өзіндік жаралуымен жер қабыршығын құрайтын табиғи минералдық агрегаттарды атайды. Әркімнің өмірде өз таңдауы болады. Біреу маркшейдер болғанды қалайды, ал кейбіреулер мұнай-газ инженері болсам деп армандайды.
344-тапсырма. Өлең жолдарындағы жіктеу есімдіктерінің астын сызып, олардың жақтарын ажыратыңыздар.
Біз надан боп өсірдік Біз болмасақ, сіз барсыз,
Иектегі сақалды. Үміт еткен достарым,
«Өнер – жігіт көркі», -деп Сіздерге бердім батамды.
Ескермедік мақалды. (Ы.Алтынсарин)
Достарыңызбен бөлісу: |
