424-тапсырма. Сөйлемдерден мекен үстеулерін тауып, оларды тіркескен етістіктерімен бірге көшіріңіздер.
Сенің бері келуіңе мен себепкер болсам, менің бірден қайтуыма көлік себепкер болған. Ертай – алда, біз арттамыз. Жоғары-төмен үйрек, қаз ұшып тұрса, сымпылдап. Алды-артына кетеді, қосылмайды бастары. Атқа мініп алып, Бақтығұл тұрған сайды жоғары өрлей шапты. Бақтығұл болыстың құлағанын көріп қалып, енді шапшаң төмен қарай түсті. Кібіртіктеген қонақтар ілгері қарай аттай алмай, босаға жаққа жалп-жалп отыра кетті. Шырақтарым, тұс-тұстан келсеңдер де, туғаным болып қалып едіңдер. Біз ілгері аттаған сайын, жел желіге түседі, көкіректен артқа қарай итере түседі. Желге ерегескендей, біз де алға қарай ұмтыламыз.
425-тапсырма. Мекен үстеулерін қатыстырып, сөйлемдер құрастырыңыздар.
Мұнда, ішкері, жоғары, артқа, тысқары, сыртта, бері, төмен, ілгері, тұс-тұсында, сонда, алға.
Мекен, мақсат, себеп-салдар үстеулері
Мекен: Қимылдың болу орны мен бағытын, мекенін білдіреді. Сұрақтары: қайда? (где? куда?), қайдан? (откуда?). Әрі, бері, ілгері, жоғары, ішкері, төмен, алға, артқа, ішке, мұнда, сонда, тысқары, сыртта, алды-артында, тұс-тұсында.
Мақсат: Қимылдың жасалу мақсатын білдіреді. Сұрақтары: не үшін? (для чего?), неге? (зачем? для чего?), не мақсатпен? (с какой целью?). Әдейі, қасақана, көре тұра, әдейілеп, біле тұра, жорта.
Себеп-салдар: Қимылдың жасалу себебін, салдарын, нәтижесін білдіреді. Сұрақтары: неліктен? (почему? отчего?), не себепті? (по какой причине?), қалай? (как?).
Бекерге, амалсыздан, шарасыздан, құр босқа, босқа, текке, лажсыздан, жоққа, тектен-текке, әншейін, т.б.
426-тапсырма. Көп нүктелердің орнына тиісті үстеулерді қойып, олардың түрлерін ажыратыңыздар.
Қайсар басқышпен ..................... түсіп келе жатып, бір жас баланың жылаған дауысын естіді. Мүмкін ..................... аң да, құс та жоқ шығар. Төлеген ..................... шығарылған ішек-қарнын сол қолымен басып, орнынан атып тұрды да, қолына автоматын ала жүгірген бетімен жаңағы офицерді қақ басынан беріп келіп жіберді. Оның бейіті Ұлытаудың бөктерінде ..................... қалды. Құрмаш пен Қасым ауылының арасы ..................... болатын. Күннің көзі көк жиектен ..................... қарай асып, ..................... түсіп, біржола бітті.
Сөйлемдерді толықтыруға керекті үстеулер: Төмен, мұнда, сыртқа, артта, әріде, жоғары, төмен.
427-тапсырма. «Тәуелсіздік таңы» ескерткішінен мәлімет алып, білетіндеріңізді қосып, мазмұндаңыздар.
Достарыңызбен бөлісу: |
