Үстеу. Үстеудің түрлері
Үстеу. Іс-әрекет қимылдың түрлі белгісін, мезгілін, мекенін, себебін, мақсатын, тағы да басқа сипатын білдіретін сөздердің лексика-грамматикалық тобын үстеу деп атайды.
Үстеу (Наречие) – это часть речи, которая обозначает признак действия и его состояние, признак и степень качества, признак предмета, а также различные обстоятельства при которых совершается действие. Үстеу мағынасына қарай (по значению) 8 түрге бөлінеді.
408-тапсырма. Сөйлемдерді қазақ тіліне аударып, үстеулердің түрлерін ажыратыңыздар.
Я намереваюсь поехать летом в деревню. Ержан очень хорошо усвоил материалы урока. Азамат никогда не опаздывает на занятия. Столько овощей и фруктов на базаре. Надо положить яйца в тесто по одному.
409-тапсырма. Төмендегі әр бағанадағы сөздерді мағынасына қарай іріктеп, тиісті орын тәртібі бойынша қойып, мағыналарының дұрыс сақталуына назар аударып, сөйлемдер құрастырыңыздар.
1. қол
қойылды
|
мемлекеттер
|
туралы келісімге
|
тәуелсіз
|
достастығын құру
|
2. ТМД-ның
құрылуы
|
қол қойылды
|
«Алматы Декларациясына»
|
жөніндегі
|
1991 жылы
21желтоқсанда
|
3. БҰҰ-ның
толық
|
болды
|
1992 жылы
2 наурызда
|
мүшесі
|
Қазақстан
|
4. кездесуі
болды
|
Алматыда
сыртқы
|
басшыларының бірінші
|
1999 жылы
14 қыркүйекте
|
саяси мекемелерінің
|
5.қабылданған
Декларация
|
ерекше
маңызды
|
кездесудегі
|
орын
алады
|
қазіргі заман
тарихында
|
Сын-бейне үстеулері (Наречия образа и способа действия)
Қимылдың жүзеге асу амалын білдіреді. Сұрақтары: қалай? (как?), қалайша? (каким образом?), қайтіп? (каким способом?). Әрең, ақырын, жылдам, тез, сөйтіп, емін-еркін, дереу, шапшаң, кенет, тікелей, бірге, зорға, аздап, қолма-қол, көзбе-көз, жедел.
Мезгіл үстеулері (Наречия времени)
Қимылдың мезгілін білдіреді. Сұрақтары: қашан? (когда?), қашаннан бері? (с каких пор?).
Бүгін, былтыр, күндіз, кеше, ертең, қазір, кешке, таңертең, биыл, анда-санда, күні бойы, қыстыгүні, ала жаздай, оқта-текте.
Күшейткіш үстеулері (Наречия усилительные)
Қимылдың белгісі мен сапасын тым күшейтіп, не солғындатып көрсетеді. Сұрақтары: қалай? (как?), қандай? (какой?). Әбден, тым, ең, ылғи, мүлдем, нағыз, орасан, айрықша, небір, тіпті, керемет.
410-тапсырма. Төмендегі сөздердің ішінен күшейтпелі үстеулерді тауып, оларды бөлек бағанаға бөліп жазыңыздар.
Қалам, оқиға, жаратылыс, зорға, әрең, дереу, жылдам, орасан, жоғары, шарасыздан, ілгері, өте, барлау, іздестіру, қасақана, тым, алыс, жақын, нағыз, мүлдем, оң жақ, әдейі, тіпті, керемет, айрықша, әбден, ұзақ, бірден.
411-тапсырма. Берілген мезгіл үстеулерін қатыстырып, сөйлемдер құрастырыңыздар.
Ертең, анда-санда, бүрсігүні, таңертең, күні бойы, ала жаздай, қазір, ежелден, ертесіне, кеше, биыл, былтыр.
412-тапсырма. Көп нүктелердің орнына тиісті мезгіл үстеулерін қойып, сөйлемдерді толықтырыңыздар.
....................... олардың жатақханасына барып, өзара әңгімелесерміз. Қасен менің басыма ........................ келмеген ойды әкеп салды. ......................... оның сауда айналымы губерниялық тұтынушылар корпорациясынан асып кетті деген. ......................... шықсаң, алдыңнан күн шығады, ........................ шықсаң, алдыңнан түн шығады. ......................... Абайдың жасы он үшке толған еді. Жаңбыр әлі жауған жоқ, тек ............................ аздап сіркіреп тұр. ............................ ол жақ жылы. ............................. бұрқ еткен бүлікшілікті сол сәтте басып тастамасаң, .......................... ол өрттей лаулап етек алып кетеді.
Сөйлемдерді толықтыруға керекті үстеулер: Бүгін, бұрын, былтырлары, таңертең, кешке, жаздыгүні, оқта-текте, биыл, ертемен, күні бойы.
Достарыңызбен бөлісу: |
