-тапсырма. Берілген етістіктерді пайдаланып, сөйлемдер құрастырыңыздар. Сөйлемдердегі негізгі, туынды, болымды, болымсыз етістіктерге назар аударыңыздар
51-тапсырма. Берілген етістіктерді пайдаланып, сөйлемдер құрастырыңыздар. Сөйлемдердегі негізгі, туынды, болымды, болымсыз етістіктерге назар аударыңыздар.
баста
ойлан
пікірлес
көмектес
беттес
жоғарыла
аялда
талаптан
басқар
есептес
барма
сөйлеспе
айтпа
кетпе
тастама
жаз
түс
бол
қос
кел
Болымды және болымсыз етістіктер Положительные и отрицательные формы глаголов)
Қазақ тілінде етістіктер болымды және болымсыз болып бір-біріне қарама-қарсы екі топқа бөлінеді.
Болымды етістік. Етістік негізгі түбірде де, туынды түбірде де қимылдың, іс-әрекеттің болуын білдіреді. Сондықтан етістік негізгі я туынды түбір күйінде болымды мәнді білдіреді. Оларды болымды етістік дейді. М.: қайтамын, жүземін, айтқанмын т.б.
Болымсыз етістік. Болымсыз етістіктер қимылдың, іс-әрекеттің болмауын, іске аспауын білдіреді. Болымсыз етістік негізгі, я туынды түбір етістіктерге; 1. -ма, - ме, - ба, - бе, - па, - пе жұрнақтары жалғану арқылы; 2. белгілі шақ тұрғысындағы етістікке жоқ, емес сөздерінің тіркесуі арқылы жасалады. Мысалы: оқы-оқыма, бар-барма, түс-түспе, биле-билеме, келген жоқ, берген жоқ, кешіккен емес, тазалаған емес, тойлаған жоқ, т.б.
52-тапсырма. Мәтіннің екінші мағыналық бөлігінен болымды етістіктерді теріп жазып, олардан болымсыз етістік жасап, жасалу жолдарын түсіндіріңіздер.
Ү л г і:Айт – айтпа, қоныстан – қоныстанба, ал – алма, келтір – келтірме, қалыптас – қалыптаспа, шық – шықпа, қолда – қолдама, аш – ашпа, жүр – жүрме, кет – кетпе, жүргіз – жүргізбе.
Бер – берген жоқ; біл – білген жоқ; айт – айтқан емес; қинал – қиналған жоқ; түсін – түсінген жоқ; кел – келген емес; бар – барған емес. Мысалы: Ана тіліміздің тағдыры үшін күресте халқымыз қам-қарекетсіз болған емес.
