Қазақ тілін оқыту әдістемесінен емтихан сұрақтары
Ізгілендіру қағидасын шарттарын жіктеп жазыңыз. Өз тарапыңыздан қандай шарт ұсынасыз. Неге?
жүктеу/скачать 1,91 Mb.
|
СЕС (ҚТОӘ) (копиия)
- Бұл бет үшін навигация:
- 12.Грамматикалық қателер, оны болдырмау жолдарын тұжырымдап жазыңыз. Орфографиялық сөздікпен жұмыстың маңыздылығын айқындаңыз.
| 11. Ізгілендіру қағидасын шарттарын жіктеп жазыңыз. Өз тарапыңыздан қандай шарт ұсынасыз. Неге?
Гуманизациялау (ізгілендіру) принципі - оқушыға деген ерекше сүйіспеншілікті, құрметті талап етеді. Балаға сенім артып, оның жеке басының қасиеттерін ескеріп, оқу-таным әрекетінің жемісті болуына ңолайлы жағдайлар мен мүмкіндіктерді жасау керек. Оқу процесінде, сабақтарда балаларды қорқытпай, қысымшылық-жасамай, керісінше, олармен жылы қарым-қатынас жасау міндет. Бұл принцип гуманитарлық бағдарды жүзеге асыруды керек етеді. Мектептерде білім мазмұнын жалпы адамзаттық және ұлттың рухани игіліктерге қарай бағыттау, қазақ халқының тарихын, мәдениетін, тілін, дәстүрін, көркемөнерін, қолөнерін, т.б. терең оқып-білу міндетін іске асыру керек. Бұл принципті іске асыруда халық педагогикасының маңызы зор. Халық педагогикасы қазақ халқының ғасырлар бойы атадан балаға өлмес мирас, өмірлік мұра болып келе жатқан тәрбие жөніндегі жинақталған тәжірибесі. Әсіресе балаларды ізгілікке тәрбиелеуде халық педагогикасының қағидалары мен салт-дәстүрлерінің орыны ерекше. Ізгілендіру принципінің шарттары: • оқытуда жеке тұлғаның ар-намысына тиетін жазалау әдісін қолданбау; • оқушының өз міндетін орындауға деген ықыласын мақұлдау; • үлгерімі нашар, жауапкершілігі төмен оқушыларды әдепті, бірақ қатаң түрде айыптау, оларға қателіктерін шыдамдылықпен түсіндіру; • баланың өзі туралы жақсы бағасын өзіне сенімін, сый-құрметін қалыптастыру; • қол жеткен жетістіктерді бекітіп, тұрақты түрде талап қою; • жеке тұлғаның іс-әрекетін дұрыс бағыттап, теріс қылықтардың көрінуіне жол бермеу; • баланы түсіну, жақсы көру, бірақ талапта қою; • оқушының табысына шынайы түрде қуану; • баланың көңіл-күйін ескеру; • баланың дене кемістігін сөз етпеу; • баланың өздігін баспау; • балаларды басқа балалармен салыстырмау; • баланың ар-намысына тиетін сөз айтпау. 113:25 12.Грамматикалық қателер, оны болдырмау жолдарын тұжырымдап жазыңыз. Орфографиялық сөздікпен жұмыстың маңыздылығын айқындаңыз. Жауап: Енді мына грамматикалық қателерге ерекше тоқталғым келіп тұр. Өйткені мына қазір ауызша сөзде осындайларға көп жол беріп жатқан сияқтымыз. Тіпті олардың жазба тілдегі көріністері көрініп тұрады. Мысалы, көбісі келді, көбілері келді деген қолданыс жазба тілде де жүреді, ауызша тілде де осылай айтып жатамыз. Бұл енді дөрекі қате. Өйткені көп деген сөздің өзінде көптік мағына бар. Оған апарып тағы да көптік жалғауын жалғаудың қажеті жоқ. Көбілері келді дегендегі, ал енді көбісі дегендегі көбі деген сөздің өзі тәуелденіп тұр. Көп-көбі енді оған алып барып оны қайтадан тәуелдеп көбісі дейміз. – Көбілері? – «і» деген тәуелдік жалғауы, көп-көбі. Мысалы, оқушылардың көбі сабаққа келді. Енді осыны алып барады да, тәуелденіп тұрған сөздің үстінен тағы да тәуелдік жалғауын жалғайды көбісі деп, оқушылардың көбісі деп. Сондықтан көбісі деген қате қолданыс. Сақ болу керек. Көбі деп қолдану керек. Грамматикалық қателердің ішінде тағы да бір құлаққа түрпідей тиетін ауызша сөзде мынандай уде деген, уда деген формалар қазір көбейіп бара жатыр. Осы формалар орыс тіліндегі ожидается деген сөздің аудармасы. Мысалы, Алматыда бүгін жаңбыр жауады деп күтілуде, деп дикторларымыз теледидардан айтқан кезде, сол кісілер осы отырып алып жаңбырды күтіп отырғандай болып көрінеді де. Күтілуде деген. – Негізі дұрысы қалай? – Дұрысы, Алматыда бүгін жаңбыр жауады немесе жаңбыр жаууы мүмкін. – Жауын жаууы ықтимал деп жатады. – Немесе жауын жаууы ықтимал, иә. Алматыда бүгін жауын жауады деп, хабарлайды метеорологиялық орталық деген сияқты формалармен беру керек. Ал деп күтілуде деген ол біздің грамматикалық жүйемізге мүлде қайшы келетін қолданыс. Сол сияқты бізде, мысалы, грамматика туралы өзіміздің төл тіліміздің грамматикасы туралы айтқанда, енді тыңдармандарымыз үшін қызық болсын, этнограмматика деген ұғым бар. Қазақ тілінің өзінің орыс тіліндегі жоқ грамматикалық категориялары бар. Мысалы, сыпайылық деген үлкен категорияны жеткізетін грамматикалық құралдар бар. Соның ішіндегі бір ерекшелігі сілтеу есімдіктерін қолдануға тура келетін кезде, мысалы, сыпайылық танытатын жағдаятта үлкен кісілерге қатысты айтып отырмын, үлкен кісілерге қатысты сілтеу есімдігін қолдануға тура келетін кезде, оны жалаң түрде қолданбайды қазақтар. Ол ақсақал демейді, ол кісі ақсақал дейді. Мына кісі менің әкем дейді, мына кісі менің анам дейді. Мынау менің әкем, мынау менің анам деп сілтеу есімдігін жалаң қолданбайды. Әдетте осы көп қолданылады. Мысалы, сен нешінші автобусқа отырасың? дейміз. Сен қай аялдамадан шығасың? дейміз. Қазақта көлік ол қашан да жылқымен, атпен ассоциоцияланады. Сондықтан ол автобус болсын, мейлі ол жай ғана жеңіл көлік болсын бәрібір біз оған атқа мінгендей мінеміз. Бәрібір біз оған аттан түскендей түсеміз. Сондықтан автобуқа міну, автобустан түсу деп қолданған мынау қазақтың өзінің төл грамматикасына, төл түсінігіне әбден сәйкес болады. жүктеу/скачать 1,91 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|