«Қазақстан биоресурстары» пәнінен емтихан сұрақтары А
Қазақстанның орман байлығы. Орман ағаштарының шикізат және тұтыну товарлары ретіндегі маңызы
жүктеу/скачать 200,65 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Қазақстанның сәндік өсімдіктері (тұқымдасы, морфологиялық сипаттамасы, ареал, экология, химиялық құрамы, қолданылуы).
| Қазақстанның орман байлығы. Орман ағаштарының шикізат және тұтыну товарлары ретіндегі маңызы.
Қазақстан жер ресурстарына бай болғанымен, орманға бай емес. Қазақстанның жалпы аумағында орман және бұталар алып жатқан көлем небары 4,2%-ды құрайды. Оңтүстігінде көпшілік бөлігін сексеуіл алып жатыр. Ал оңтүстік-шығысындағы орман таулы орманға жатады (20%). Осы аймақтағы ормандарда орман жемістері мен жаңғақтары айтарлықтай көлемде дайындалады. Еліміздің батысы мен орталық бөлігінде ауа-райы құрғақ болғандықтан, орман жоқтың қасы. Сондықтан орман қорының 80%-ға жуығы солтүстік және солтүстік-шығыс бөлігінде орналасқан, оның тең жартысы Шығыс Қазақстан облысындағы қарағайлы және майқарағайлы орманға жатады. Мұнда негізінен орман ағаштарын дайындау жұмыстары жүргізіледі. Орман шаруашылығы– экономиканың бір саласы. Ормандарды зерттеу; есепке алу; ағаштар мен бұталардың тұқымынан және көшеттерден орман өсіру, орманды жаңартып отыру; орманды күту; сүрек дайындау, оны кесіп, реттеу; питомниктерде көшет өсіру; суландыру; орманды өрттен, зиянкестер мен түрлі аурулардан қорғау; саңырауқұлақ, ағаш шырынын жинау; ағашқа және орман өнімдеріне деген халық шаруашылығына қажеттерін қанағаттандыру мақсатында орманды пайдалану ісін реттеу шараларымен шұғылданады. Орман өнеркәсібі - ағашты дайындауға, оны механикалық және химиялық өңдеуге қайта өңдеуге қатысатын салалар жиынтығы. Әртүрлі технологиялар көмегімен ағаштан түрлі өнім түрлерін алуға болады. Орманның адам өмірінде алатын орны өте жоғары. Ағаш құрылыста конструкциялық материал, тау-кен өнеркәсібінде (шахта жақтауларын ұстату), машина жасауда (кеме, ұшақ, вагон), жиһаз, қағаз, сіріңке және басқа өнімдерді өндіруде қолданылады. Қазақстанның ағаш өңдеу өнеркәсібі орман дайындау, механикалық, химиялық өңдеу сияқты салалардан тұрады. Қазақстанның сәндік өсімдіктері (тұқымдасы, морфологиялық сипаттамасы, ареал, экология, химиялық құрамы, қолданылуы). Сәндік үшін өсірілетін өсімдіктердің ең көп тараған түрі ол Итмұрын және Қызғалдақ[1] (лат. Tulipa) – лалагүлдер тұқымдасына жататын көп жылдық шөптесін пиязшықты өсімдік. Қазақстанның далалық аймақтарында жиі кездеседі, 32 түрі бар, оның 11 түрі – Қазақстанның эндемигі болып саналады. Бұлардың биіктігі 3 – 50 см. Сабағы жұмыр, тік өседі. Тамырымен жалғасқан буынында пиязшығы болады.[2] Гүл қоршауы ақ, қызыл не сары. Жемісі – қауашақ. Қызғалдақтың пиязшығын күзде гүлі түскеннен кейін жинап алып, оны құрғақ, салқын жерде сақтап, көктемде егеді. Қызғалдақ әсемдік және гүлінен хош иісті зат алу үшін өсіріледі. Қызғалдақтың өте сирек кездесетін 13 түрі (Альберт қызғалдағы, Борщов қызғалдағы, Грейг қызғалдағы, Кауфман қызғалдағы, Шренк қызғалдағы, т.б.) қорғауға алынып, Қазақстанның “Қызыл кітабына” енгізілген.[3] Қызғалдақ (латын.-Tulipa, түрік.-Lale, орыс.-Тюльпан) дархан даланың, көктеудің, қырдың және маусымдық қоныстың сәні екені белгілі. Қызғалдақ – Жаратушы Иенің адамзатқа берген сыйы. Ол көктемде гүлдеп, кең жазира қазақ даласын ғажайып бір күйге бөлейді. Бір қызығы: екі жыл өмір сүретін бұл нәзік гүл көктем келіп, шуақты Наурыз айы туғанда, бар жоғы 7 күн, кейде 15 күнге дейін гүл ашып тұрады екен. [4] Барлық қызғалдақтар - жазғы ыстық құрғақ, қысы суық және қысқа жылы және ылғалды бұлақтары бар таулы, далалы және шөлді аймақтардағы өмірге бейімделген типтік эфемерлік геофиттер. Қызғалдақтың тұқымнан гүлденген өсімдікке дейін дамуы үшін үш-жеті жыл қажет. Нарцисстен айырмашылығы, шамдардың буындары жыл сайын өзгеріп отырады. Өсімнің қысқа көктемгі кезеңінде қызғалдақтар гүлдейді, жеміс береді және жер астында жас баданаларды салады, ал әлсіреген баданалар өледі. Жазғы тыныштық кезінде, ал кейбір түрлерінде қыста келесі жылы өсінділер мен гүлдер шамның ішінде де қалыптасады. Күзде шам тамыр жайып, жемісті аяқтайды. Қызғалдақ – пиязшықтардың ішіндегі табиғатта да кең таралған, көгалдандыруда да жиі пайдаланылатын өсімдік. Ерекше әсем көркімен дараланатын гүл болғандықтан, оны білмейтін адам кемде-кем. Қазақстан табиғатында қызғалдақтың 35 түрі бар. Осы себепті де Қазақстан – қызғалдақтың отаны болып саналады. Сұрпы мен түріне қарай қызғалдақтың гүлдеу мерзімдері де әртүрлі. Наурыз-мамыр айларында гүл ашады. Оның биіктігі 10 см-ден аспайтын аласа бойлы түрлері ерте көктемде гүлдейтін болса, “Рембрант қызғалдағы” сияқты биік өсетін түрі маусым айының ортасына таман гүлдейді. Барлық түрі 20-25 күн аралығында әдемі гүл жарып тұрады. Қызғалдақ гүлінің түсі ақтан қараға дейінгі аралықта алуан түрлі болып келеді. Көп жағдайда сабақ басына бір тал ғана гүл жарады. Гүлзарларға бірыңғай түсті қызғалдақтарды топтап отырғызған жақсы көрінеді. Ал, жеке ыдыстарға бойы аласа түрлерін отырғызған дұрыс. Бойы аласа қызғалдақтар альпі шоқысының да көркін асыра түседі. Сәндік үшін өсіретін бұталар Бөртегүл (Syringa-Сирень) – зәйтүндер тұқымдасына жататын, көпжылдық, бұтақты өсімдік.Табиғатта 30 дан астам түрлері бар. Сәндік үлгіде қолданылатынВенгер бөртегүлі кәдімгі бөртегүлден биіктеу, одан 8-10 күн кейін Үй іргесіне, көшелерге егілетін сәндік ағаштардың және бұталардың Ағаштар мен бұталарды күту жолдары. Жалпы өсімдіктердің ішінде бұтақтыларҚопсыту. Қопсытудың ең негізгі қажеттілігі – арамшөптерді өрістетпеу. Әсіресе,Түптеу. Қажеттілігі: - Жаздың ыстық күндерінде топырақ өз бойындағы ылғалдылықты сақтап - Арамшөптердің өсуі тез тоқтайды; - Топырақтың құнарлылығы артады, құрамы жақсарады; -Кейбір түптеуге пайдаланылатын қоспаның құрамында өсімдіктің қоректенуіне қажетті минералды - Қыс мезгілінде өсімдіктің жер астында қалған тамырын сақтауға Суару. Ағаштар мен бұталы өсімдіктердің ерекшелігі - өз бойларында Қыстың ызғарлы суығынан қорғау. Ағаштар мен бұталы өсімдіктер қысқы Қоректендіру. Ағаштар мен бұталар басқа өсімдіктер тәрізді жақсы қоректендіргенді Ағаш бұтақтарын дұрыс кесу. Кейде ағаштың қартайған үлкен бұтақтарын Гүлдеп біткен гүлсабақтарын қырқу. жүктеу/скачать 200,65 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|