'Абдулпаттаев С. Қазақстан Республикасынын сырткы саясаты.  — Алматы, 2005. —

оған деген баска мемлекеттердін ынтасын да арттырып отыр.

Сондай-ақ,  Казакстан-Жапония  карым-катынастарынын,  әсіресе, 

экономикалык,  инвестициялык,  ғылыми-техникалык  ынтымактастык 

салаларынын  зор  болашағы  бар.  Жапония  Қазакстанға  ірі  молшерде 

каржылай комек бергені бәрімізге мәлім.

Казакстан негізінен Жапониямен жэне Кореяментығыз ынтымактастыкта 

екендігін айтуымыз керек. Бұл мемлекеттермен өзара іс-кимыл жасау аркылы 

жолға койылып отыр. Оңтүстік Шығыс Азияда АСЕАН мемлекеттерімен, 

бәрінен бұрын  Малайзия,  Сингапур,  Индонезия  мен  катынас жасаудың 

жан-жақты болашағы корініп отырғандығын айткан жон.

Монголия  үкіметімен  де  екі  жакты  карым-катынастардын  түрлі 

салаларында тұракты жұмыс байланыстары жолға койылып отыр.

Бүгінгі күннің ірі міндеттерінің бірі -  ортак проблемаларды шешу үшін 

озара  тиімді  ынтымактастык  максатында  Түркиямен,  Иранмен  жемісті 

диалогты дамыту. Түркиямең әрі саяси,  әрі экономикалыкбайланыстарымыз 

нығая түсуде.

Иранмен озара карьім - каты нас ым ызды н түрактыл ығы сакталуда. Тарихи 

терен тамыры  ортак бүл  елдермен  болашак карым-катынастар  мейлінше 

колайлы болмак. Бүл арада мынаны атап өткен жен,  Казакстан озінін карым- 

катынасынТүркиямен,  Иранмен,  сондай-акжалпы мүсылман дүниесімен 

діни  негізде  емес,  озінің  мемлекеттік  мүдделері  түрғысында  жә*'г 

халыкаралык күкыктык жалпы  мойындалған нормалары негізінде жүзе 

асыруда.

Сауд Арабиясымен байланыстарымыз барған сайын арта түсіп келеді жәі  е 

осы мемлекет Астана қаласын  көркейтуге үлкен комек жасады. Сонымен 

катар,  Казакстаннын  Парсы  шығанағындағы елдермен  ынтымактастығы 

дамьітылуда жэне олардын Казакстандағы инвестициялык кызметі белсенді 

болатүсуде.

Казакстан  -   Египет  карым-катынастары  жандана  түсуде,  түракты 

ынтымактастык орнатуғаекі ел де мүдделі.

Казакстаннын Израильмен де сауда-экономикалык байланыстары барған 

сайын арта түсуде.

Сондай-ак,  Казакстан Онтүстік Азиянын ірі-ірі мемлекеттерімен,  атап 

айтсак Y ндістанмен,  Пәкістанмен достык карым-катынас орнатуда.

Казакстан үшін сырткы саясаттын еуропалык бағыты барған сайын үлкен 

мағынаға ие болады. Еуропа одағы казірдің өзінде Казакстаннын ең ірі сауда- 

экономикалык  әріптесіне  айналды  .  Мәселен,  Германия  Федеративтік

'Қараныз: Абсаттаров М .Р. Партнерство между Европейским Союзом и Республикой 

Казахстан:  политико-правовые  проблемы  / / /   Вестник  КазН П У  им.  Абая.  Серия 

социологические  и политические науки.  — 2004.  — № 4.  — с.  J92-24.

458

Республикасымен жэне Франциямен қатынастарға кұкыктық негіз жасалуы 

ынтымактастык™ сапалықжаңа денгейде кетере алады деп ойлаймын.

Бұдан  баска  Қазақстан  Австралиямен,  Үлыбританиямен,  Америка, 

Африка мемлекеттерімен ынтымактастығын дамытуда.

Әсіресе,  Казакстаннык сырткы саяси іс-кимылында АҚШ -пен карым- 

катынасын атап айткан жөн. А КШ -пен карым-катынаста ең негізгісі -  екі 

жактың да мүдделеріне сай негізделген ынтымактастықты калыптастырып 

дамыту. А КШ -пен ынтымактасуда Казакстаннын алдында тұрған бірінші 

кезектегі  міндеттің бірі  — кауіпсіздік проблемасын,  ен алдымен ядролык 

кауіпсіздік мәселесін шешу болды. Екі жакты экономикалыкынтымактасуды 

дамыту озара тиімді пайда береді. Мәселен,  бірлескен кәсіпорын жұмысына 

катыса  отырып,  “ Шеврон”  Казакстаннын  аймактык  инфрақұрылымын 

жетілдіруге,  яғни аурухана,  мектеп,- жол күрылыстарын салуға көмектесіп, 

әлеуметтік-экономикалык бағдарламаға катысуы дәлел.

М әдени-гуманитарлық 

байланыстар 

Казакстан-А мерикан 

катынастарынын күрамдас болігі болып табылады.  Бүл екі ел арасындағы 

мәдени,  ғылыми коғамдыкбайланыстардынжылдамдауы, бір-бірімізгедеген 

озара кызығушылыктын,  халыктардын бай ұлттык мәдениетінін үдайы осігі 

келе жатканын корсетеді.

Казакстаннын АКШ -пен ынтымактастығы тен кұкыктыкка және өзара 

мүдделікке  негізделіп  отырғанын  айткан  жон.  Казакстаннын  жалпы 

Еуропалык саясатына катысты мэселеге келсек,  ол континент елдерімен екі 

жакты катынастардын базасын кенейтумен жэне коптарапты форумдарды 

барынша пайдаланумен ерекшеленеді, Халыкаралык кауіпсіздікті камтамасыз 

ету,  аймактык кактығыстарды реттеу,  ядролык каруды таратпау мәселелерін 

нығайту ісінеарналған Казакстаннын Біріккен Ұлттар Үйымындағы,  баска 

да халыкаралык үйымдардағы бағыты алда әлі де жалғасатын болады.

Еліміз дүниежүзілік  Банк,  Халыкаралык валюта  коры,  Еуропа  кайта 

кұру  жэне  даму  банкі,  Ислам  даму  банкі,  Азия  даму  банкі  сиякты 

халыкаралык каржы институттарымең үйлесімді түрде озара тығыз жұмьіс 

істеліп келеді.

Дамушы  елдермен  сауданы,  екі  жакты  инвестициялык белсенділікті 

кеңейтуде біздің реформаларымыздың жүзеге асу ына жәрдем беретін озара 

тиімді  ынтымактастыкты  тереңдету  шынайы  ойластырылып  отыр. 

Қазакстанға  жүктелген  жауапкершілік,  осыған  сэйкес  казакстандык 

саясатты да талап  етеді.  Біздін бүгінгі  киыншылықтарымызды ғана  емес, 

ертенгі  жанаруларымызды  да  ескеретін  әлемдегі  оз  орнын  танумен 

түсіндірілуді де кажет етері созсіз.

Шет елдермен ынтымактастыктын болашақ бағыттарын әзірлей отырып, 

Казакстаннын сырткы саясаты шын мәніндегі тендікке,  басканын істеріне

459

араласпаушылык  пен  өзара  кұрметтеушілікке  негізделген  дәйекті  жана 

қатынастар орнатуға алғаш рет накты мүмкіншіліктер ашылғанын әркез естен 

шығармаған жен.

Қазакстан бүкіл әлем елдерімен бірге бейбітшілік пен ынтымактастыкгың 

дамуынын бір жолы ретінде терроризмге қарсы жұмыс жүргізіліп отырғанын 

атап  айту  керек.  Сондықтан,  еліміз терроризм  кандай  түрде  корінбесін 

онымен күресу жолын іздейді  . Осыған дәлел АҚШ-тынтерроризммен күрес 

жүргізуін колдауы кездейсокемес.

Бірақбіздінел қақтығыс пен түсінбеушілікті бейбіт саяси жолмен шешу, 

қантогісті болдырмау,  халықтардыңзардап шекпеуі жолдарын коздейді.

Қазіргі Ауғанстан мен Ирактағы болып жатқан жағдай біздін жүртшылық 

кауымды  елеңдетіп  отыр.  Казіргі  соғыс  орті  Ауғанстан  мен  Ирактын 

ошағынан шалкып шығып,  айналасына шалығын тигізуі мүмкін бе? -  деген 

қолайсыз сүрак туғызады.  “ Жаман айтпай жаксы ж о к” дегендей,  мүмкін 

болып кала ма деп күдіктенемін. Лайым ондай өрттен сақтасын.

Сонымен  біздің елдін сактайтын  негізгі  принципі  — елімізде,  әлемде 

бейбітшілік  орнату  жэне  ынтымактастыкты  дамыту.  Баска  елдермен 

Казакстаннын арасындағы достық карым-катынастардын манызы зор екені 

ешкімді  де  күмәндандырмайды.  Қазақстан  баска  елдер  халыктарымен 

ынтымактастык  катынастарды  кеңейте  отырып,  озара  жакындасуы 

бейбітшілікті нығайту мүдаесіне кызмет ететіні даусыз. Қазакстанның баска 

елдермен арадағы ынтымактастығы тек озара пайдалы болып қана коймай, 

сонымен  бірге  олардын  дүниежүзілік  бірлестіктегі  (кауымдастыктағы) 

алатын орнын нығайта бермек. Еліміз казіргі әлемнің саяси құрылымына да 

интеграциялана түсуде.  Мұны  Қазакстан дипломатиясынын жемісі деуге 

болады. Түтас алғанда Казакстаннын халыкаралык саясатынын фәлсафасы 

табысты түрде жүзеге асуда.

^іэарлык жоғарыда айтылғандардан әлемдік саясаттын объектісі ретіндегі 

халыкаралык катынастар мемлекеттердін,  халыктардын және үкіметгік емес 

ұйымдардың  арасындағы  озара  байланыстардың  күрделі  жүйесі  болып 

есептелетіндігі жонінде корытынды жасауға болады. Олардын дамуы казіргі 

омірдін  біркатар  объективті  факторларымен  байланысты.  Халыкаралык 

катынастар  жүйесінің  манызды  жағы  -   саяси  катынастар.  Соған  сэйкес 

халыкаралык катынастардын орталығы мемлекетаралык катынастар болып 

табылады,  онын  шеңберінде  әлемдік  саясат субъектілерінін  арасындағы 

катынас  кұрылады  жэне  жұмыс  істейді.  Мемлекеттердің  сырткы  саяси 

органдары  халыкаралык  нормаларын  жетілдіруде,  олардын  сакталуы 

халыкаралык,  әлемдік  процестің  барлык  катысушылары  үшін  міндетті.

'Ә бсаттаров.  Р .Б .,  Отыншиева  Ә .  Терроризм  тамыры  қайда  ж эне  оны  калай 

қыркамыз? / /  Ақиқат.  — 2003.  — № 7.  — 7-8 б.

т

Сондыктан сырткы саясат дегеніміз — мемлекеттермен баска ұйымдардың 

халыкаралык катынастар  саласында  өздерінің алға  қойған  максаттарына 

жетуге бағытталған саналы қызметі.  Сырткы саясаттын негізгі өлшемдері 

коғамнын  сырткы  әлеммен,  яғни,  баска  мемлекеттермен  озара  карым- 

катынаска түсуінің объективті кажеттіліктерінін пісіп-жетілуінін шамасы 

бойынша  калыптасады.  Демек,  сырткы  саяси  бағыттың  ен  алуан  түрлі 

экономикалык,  әлеуметтік-мәдени,  рухани,  идеологиялыкфакторлармен 

объективті  байланыстылығын  үнемі  ескерген  жон.  Осыған  байланысты 

халыкаралык саясатта жэне казіргі жағдайларда күш беретін фактор эрекет 

етуде  екендігін  айта  кеткен  жон.  Экономикалык  жэне  эскери  жагынан 

барынша дамыған мемлекеттердің оздерінің максаттарына жетуі үшін баска 

елдерге шынайы саяси кысым жасауына мүмкіншілігі бар немесе әлеуетті 

түрде бұны жиі көрсетіп те келеді.

і 

■ 

. 

I 

. .  

, 

. 

. 

І { Ч Й К К Ж : Л  

л 

' /

I 

.. 

.■.!................  . 

ЖГ  і:  І.-.Ч. 

Г

>.  ' ..................... ..   .......................  

-.. 

.'.H A ":';  H ' *; 1,

£

М АЗМ ҰН Ы

Kipicne.............................................................................................................. 3

.......................................ІҒ. 

№..

Бірініиі  тақырып:

Саясаттану — іылым..............................................................................................6

1. Саясаттану пәні............................................................................................. 6

2. Саясаттану ұғымдары  мен категориялары,  зандары мен әдістері............ 10

3.  Қоғам  жоніндегі  ғылымдар  күрылымындағы  саясаттанудын  орны. 

Саясаттанудын міндетгері............................................................................... 15

Екінш і  тақырып: 

... .  . ( . * . .......„

ъу

.

оя

 .;^>гг>лк* A  à-

Саяси ғылым тарихы..................... ................................ '..................................... 21

1. Ежелгі дүниедегі саяси идеялар....................................................................22

2. Орта гасырлар мен Қайта өрлеу дәуіріндегі саяси ойлар............................ 37

3.  Ерте жэне жетілген буржуазиялык когамнын саяси доктриналары.........53

4. Ресейдін саяси ойлары.................................................................................. 65

5. Қазакстаннынсаяси ойлар...........................................................................77

6. XX гасырдагы саяси гылымнын калыптасуы................................................ 93

Үшінші  тақырып:

Салыстырмалы саясаттану................................................................................ 106

1. Салыстырмалы саясаттанудын пайда болуы...............................................107

2. Саяси зертгеулердіцсалыстырмалы тәсілі.............................................. .  1 ! 1

3.  Жуйеленген  козкарастар жэне саяси  жүйені типтерге жіктеу тәсілі......116

461

Төртітиі  тақырып: 

і *  

.■■

Саясат қогамдық өмір жуйесіңде.....................................................................123

1. Саясат — коғамдык құбылыс........................................................................ 124

2. Саясат пен экономика. Ішкі,  сырткы  және әлемдік саясат 

.............

&

3. Саясат — қоғам оміріндегі онер.................................................................... 133

Бесініиі  тақырып:

Саяси билік.....................................................................................................136

1. Биліктің анықтамасы. Саяси биліктін негізгі белгілері.............................. 137

2. Саяси биліктін механизмі,  кездері мен ресурстары.................................. 143

3.  Биліктердің  бөлінуі  —  саясаттын  теориясы  мен  принципі  (негізі) 

ретінде............................................................................................................ 149

4. Саяси биліктін лигитимділігі (зандылыгы) және оныңтүрлері.............. 155

у-'-жшштянт&р,-

Алтыншы  тақырып:

Саяси режимдер..............................................................................................163

1. Саяси режим ұғымы.....................................................................................164

2. Тоталитарлык саяси режим......................................................................... 167

3. Авторитарлык саяси режим.........................................................................173

4. Демократиялык саяси режим....................................................................... 180

Ж етіниіі  тақырып:

Қогамның саяси жүйесі....................................................................................189

1. Қоғамның саяси жүйесі жөніндегі уғым жәнеонынмәні..........................189

2. Қоғамның саяси жүйесінің кұрылымы және функциялары..................... 196

3.  Когамнын саяси жүйесініңтүрлері жэне оларды жіктеу.......................... 203

Сегізінші  тақырып:

Мемлекет және азаматтык коғам.................................................................... 2 ! 1

1. Мемлекет— негізгі саяси институт.............................................................. 212

2. Азаматтык коғам..........................................................................................224

3. Мемлекетпен азаматтык коғамнынозара әрекеті......................................236

Тогызышиы  тақырып:

Саяси партиялар жоне когамдык ұйымдар, козгалыстар...............................242

1. Саяси партия үғымы,  тмптері мен атқаратын кызметтері......................... 243

2. Партиялык жүйелер....................................................................................254

3. Когамдык ұйымдар мен козғалысгар.......................................................... 259

Онытиы  тақырып:

Әлеуметгік-этникалык кауымдастықтар және үлт саясаты.......................... 267

Ш

 Әлеуметтік-этникалык  кауымдастыктын түрі  жөніндегі  тү с ін ік...........268

2. Этнос,  ұлыс жэне улт................................................................................. 272

3. Этносаяси кауымдастык және үлттык саясат.............................................277

4. ¥лтаралык келісім — ұлт мәселесі шешілуінін көрінісі...........................285

462

Он  бірінші  такырып:

Саяси процесс................................................................................................ 292

1. Саяси процесс ұғымы жэне онынмәні........................................................293

2. Саяси процестін негізгі сатылары............................................................... 298

3. Саяси процестің типологиясы.....................................................................303

Он екіиші тақырып:

Саяси сана............................... ..................................................................... 310

1. Саяси сана ұғымы,  кұрылымы жэне функциялары...................................312

2. Саяси сананын деңгейлері ментүрлері....................................................... 316

3. Саяси сананын идеологиялык компоненттері............................................ 320

4. Саяси психология — саяси сананын манызды формасы............................ 326

„  

. 

. 

. ( - * < / ;  

/ , т  

i i t -

Он  ушшии  такырып:

Саяси мэдениет.............................................................................................. 331

1. Саяси мэдениет туралы түсінік жэне оның күрылымы.............................331

2. Саяси мәдениеттіңтиптері мен қызметі...................................................... 337

3. Саяси мәдениеттің калыптасуы мен дамуы.................................................344

Он  төртінші  тоқырьт:

Саяси элита жэне саяси көшбасшылэд..........................................................350

1.  Саяси  элита  ұгымы.  Саяси  элиталарды  таныгі-білудін  жэне  багалаудың 

негізгі тэсілдері.............................................................................................. 351

2.  Саяси  элиталардын  калыптасуы  мен  ауысу  процестері  жэне  олардын 

функциялары................................................................................................. 357

3. Саяси кешбасшылардын мәні мен табигаты...^........................................ 366

4. Саяси көшбасшылар тип гері жэне олардын даму агымдары.....................374

Он  бесінші  такырып: 

i 'f  

' 'а.*ги-й »■ Г 

#

Саяси технологиялар.................................. ................................................... 384

Ü Саяси технологиялардын мәні мен гиптері (түрлері)............................... 385

у'2. Саяси талдау жэне саяси кенес беру........................................................... 392

Л Ь

  Саяси  шешімдер кабылдау жэне оны жүзеге асыру технологиялары.....398

0рСаяси жанжалдарды баскару жэне бакылау технологиялары.................. 406

5. Саясаттагы акпараттыктехнологиялар.......................................................417

6. Сайлау технологиялары.............................................................................. 425

Он  сытыншы  тақырып:

Халыкаралык, катынастар.............................................................................. 433 -

1. Халыкаралык катынастардын аныктамасы мен мәні................................. 434

2. Халыкаралык катынастар жүйесі............................................................... 443

3.  Казакстан Республикасы халыкаралык катынастар жүйесінде............... 453

463

Раушанбек Ә БС АТТАР О В  

Саясаттану 

жэне 

онын проблемалары

(Оку  күралы)

Баспага А баи атындагы Казак,  Үлттық педагогикалық 

университетінің гылыми кеңесі усынган

ПІК ІР Ж АЗҒАНДАР:

саяси ғылымдарыныңдокторы,  профессор М.Б.Тәтімов, 

философия ғылымдарынын докторы,  профессор Т.С.Сәрсенбаев, 

саяси ғылымдарының кандидаты, доцент А.Ж.Мұкажанова

Редакторы 

Сайын 

Бекбаев 

К

өркемдеуші редактор ҚуралайАманжолова 

Техникалык редакторы 

Нурбақыт Төлеуханқызы 

Компьютерлік түзетулерін салып, беттеген 

Цархан Талгат

Басуға 28.07.07. кол койылды. Пішімі 60x84 і/іб. 

Қаріп түрі “ Таймс” . ІІІартты баспатабағы 27 

Есептік баспа табағы 29. Таралымы  1000 дана 

Тапсырыс №  321

“ ТоғанайГ” бас

жүктеу/скачать 15,32 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: