156
дамуының негізгі зандылығы – перспективалық бағыттарының болуы.
Олай болса, ұжымды нығайту мен қалыптастыруда
аса маңызды мәселелердің
бірі – ұжым алдындағы мақсатты перспективаны таңдау.
Сурет-49. Ұжым дамуының кезеңдері
А.С.Макаренконың теориялық мұрасына сүйеніп, оның
жақын, орта
және
қашық
перспективаларын еске түсірген жөн (50-сурет).
Ұжым
дамуының
кезеңдері
І кезең
Ұжымның
қалыптасу кезеңі
ІІ кезең
Ұжымның
оқушыларды
тәрбиелеу
құралына
айналуы
ІІІ кезең
Кез келген
ұжымның
оқушының
әлеуметтік
тәжірибесін
коррекциялауы
және
шығармашылық
жеке тұлғалық
ерекшеліктерді
дамытуы
157
Сурет-50. Ұжым алдындағы мақсатты перспектива
Әрбір тәрбиешінің міндеті – перспективаларды оқу және тәрбие
барысында тиімді пайдалану, перспективаны оқушының, сыныптың, мектептің
пайдасы үшін таңдап ала білу, оқушылардың жас
ерекшеліктерін және жалпы
дайындық дәрежесін еске алу.
Оқушылардың өзін-өзі басқаруы (мақсаты, міндеттері, қызметі,
ұйымдастыру формалары және т.б.)
Оқушылардың өзін-өзі басқаруы – олардың мектеп жағдайындағы
өмірлерін ұйымдастырудың басқа формаларына
қарағанда жариялылық
тұрғыдағы түрі.
Ұжымның дамуымен бірге ұжымның өзін-өзі басқаруы іске асады.
Өзін-өзі басқару мақсаты
– ұжымдық мақсатқа жету жолындағы
оқушылардың өз бетімен ұжымдық іс-әрекетті ұйымдастыруы.
Өзін-өзі басқару міндеттері:
оқушыларда қоғамдық белсенділікті қалыптастыру;
оқушыларды өзін-өзі басқару ісіне жүйелі дайындау;
оқушыларды ұйымдастырушылық іскерлікке дағдыландыру;
оқушылардың
бойында жоғары адамгершілік, ұжымдық қасиеттерді
тәрбиелеу;
Паралельді
ықпал ету
принципі:
жеке адамға әрі
ұжым
белсенділерінің
әрі мұғалімнің
қатар талап
қоюы
ПЕРСПЕКТИВА
Жақын
Оқушы ортада күнделікті өміріндегі өздерін
қызықтыратын жұмыстары:
Жарыс. Экскурсия. Жексенбілік серуен
Циркке, музейге, көрмеге бару
Үйірме. Факультативтік сабақтар
Сенбіліктер
Инициатива
–
күш-жігерді талап ететін ұжымның
алға ұмтылуының, ұйымдасуының нығаю заңы
болып табылады
Орта
Уақыт жағынан едәуір ортада дайындықты
қажет ететін, оқушыларды толғандыратын,
қызықтыратын ұжымдық іс-әрекеттер:
Мектептегі әртүрлі жиналыстар
Тақырыптық пікір-сайыстар.
Мектептегі түрлі мерекелерге
дайындықтар
Жыл сайын өткізілетін ән, сурет
байқауларына қатысу
Қашық
Уақыт жағынан ілгерлік ортада әлеуметтік
жағынан мазмұнды жұмыстар:
Оқушының немесе ұжымның бір істі
ұзақ мерзімде орындауға талаптануы
Оқушының болашақ мамандығын
таңдауы
Жоғары оқу орнына түсуі
158
оқушылар ұжымының педагогтар ұжымымен,
басқа қоғамдық
бірлестіктермен ынтымақтастығын дамыту;
ұжымдық өзін-өзі басқаруда оқушыларды дағды мен білікті
қалыптастыру және дамыту;
әрбір жеке тұлғаға көшбасшы бола білу қабілетін оятып, оны жетілдіру;
ұжымды басқаруда оқушыларды орталықтандыру мен демократиялық
алғышарттарды үйлестіре білуге үйрету;
түрлі мәселелерді шешіп, шешім қабылдауда (оқу, өндірістік, тәрбиелік,
тұрмыстық және т.б.) жеке және ұжымдық жауапкершілікті ажырата білу;
оқу-тәрбие процесін ұйымдастыруды жетілдіру;
әкімшілік, кәсіподақ ұйымы және үлкен кісілермен өзара үйлесімді
жұмыс істеу қабілетін өз құқықтары мен еркіндігі негізінде қалыптастыра білу.
Оқушылардың өзін-өзі басқаруы – қоғамдық
маңызы бар мәселелерді
шешуде оқушылар ұжымының өмірін ұйымдастырудың жариялылық бағыттағы
формасы.
Соған сәйкес оның өзіндік белгілері:
дербестігін дамыту мүмкіндігінің болуы;
оқушылар ұжымының белгілі бір мәселеге қатысты өз алдына дербес
шешім қабылдауы және оны жүзеге асыру мүмкіндігінің болуы;
сынып ұжымының өмірін педагогикалық тұрғыдан демократиялық
жолмен ұйымдастыру мүмкіндігінің болуы және т.с.с.
Бұдан
шығатын қорытынды ретінде,
өзін-өзі басқарудың негізгі
ұстанымы:
«Өзіміз іс-шараны ойластырамыз».
«Өзіміз жоспарлап, өзіміз оны атқарамыз».
«Өзіміз қорытынды жасаймыз».
12-кестеде оқушылардың өзін-өзі басқару әрекетіне оң және теріс әсер
ететін факторлар топтастырылды.
Өзін-өзі басқару ұйымының құрылымы негізінен 3 кезеңнен тұрады:
Достарыңызбен бөлісу: 
