*  Барлық ұжым  мүшелері қолдайтын белсенділер тобының пайда болуы Тәрбиешінің міндеті

156
дамуының негізгі зандылығы – перспективалық бағыттарының болуы.
Олай болса, ұжымды нығайту мен қалыптастыруда аса маңызды мәселелердің 
бірі – ұжым алдындағы мақсатты перспективаны таңдау. 
 
 
 
Сурет-49. Ұжым дамуының кезеңдері 
 
А.С.Макаренконың теориялық мұрасына сүйеніп, оның 
жақын, орта 
және
 
қашық
перспективаларын еске түсірген жөн (50-сурет). 
Ұжым 
дамуының 
кезеңдері
І кезең
Ұжымның 
қалыптасу кезеңі
ІІ кезең
Ұжымның 
оқушыларды 
тәрбиелеу 
құралына 
айналуы 
ІІІ кезең
Кез келген 
ұжымның 
оқушының 
әлеуметтік 
тәжірибесін 
коррекциялауы 
және 
шығармашылық 
жеке тұлғалық 
ерекшеліктерді 
дамытуы 

157
Сурет-50. Ұжым алдындағы мақсатты перспектива 
 
Әрбір тәрбиешінің міндеті – перспективаларды оқу және тәрбие 
барысында тиімді пайдалану, перспективаны оқушының, сыныптың, мектептің 
пайдасы үшін таңдап ала білу, оқушылардың жас ерекшеліктерін және жалпы 
дайындық дәрежесін еске алу. 
Оқушылардың өзін-өзі басқаруы (мақсаты, міндеттері, қызметі, 
ұйымдастыру формалары және т.б.) 
Оқушылардың өзін-өзі басқаруы – олардың мектеп жағдайындағы 
өмірлерін ұйымдастырудың басқа формаларына қарағанда жариялылық 
тұрғыдағы түрі. 
Ұжымның дамуымен бірге ұжымның өзін-өзі басқаруы іске асады.
Өзін-өзі басқару мақсаты
– ұжымдық мақсатқа жету жолындағы 
оқушылардың өз бетімен ұжымдық іс-әрекетті ұйымдастыруы. 
Өзін-өзі басқару міндеттері: 

оқушыларда қоғамдық белсенділікті қалыптастыру; 

оқушыларды өзін-өзі басқару ісіне жүйелі дайындау; 

оқушыларды ұйымдастырушылық іскерлікке дағдыландыру; 

оқушылардың бойында жоғары адамгершілік, ұжымдық қасиеттерді 
тәрбиелеу; 
Паралельді 
ықпал ету 
принципі:
жеке адамға әрі 
ұжым 
белсенділерінің 
әрі мұғалімнің 
қатар талап 
қоюы
ПЕРСПЕКТИВА
Жақын
Оқушы ортада күнделікті өміріндегі өздерін
қызықтыратын жұмыстары:

Жарыс. Экскурсия. Жексенбілік серуен

Циркке, музейге, көрмеге бару

Үйірме. Факультативтік сабақтар
Сенбіліктер
Инициатива
–
күш-жігерді талап ететін ұжымның
алға ұмтылуының, ұйымдасуының нығаю заңы
болып табылады
Орта
Уақыт жағынан едәуір ортада дайындықты
қажет ететін, оқушыларды толғандыратын,
қызықтыратын ұжымдық іс-әрекеттер:

Мектептегі әртүрлі жиналыстар

Тақырыптық пікір-сайыстар.

Мектептегі түрлі мерекелерге
дайындықтар

Жыл сайын өткізілетін ән, сурет
байқауларына қатысу
Қашық
Уақыт жағынан ілгерлік ортада әлеуметтік
жағынан мазмұнды жұмыстар:

Оқушының немесе ұжымның бір істі
ұзақ мерзімде орындауға талаптануы

Оқушының болашақ мамандығын
таңдауы

Жоғары оқу орнына түсуі

158

оқушылар ұжымының педагогтар ұжымымен, басқа қоғамдық 
бірлестіктермен ынтымақтастығын дамыту; 

ұжымдық өзін-өзі басқаруда оқушыларды дағды мен білікті 
қалыптастыру және дамыту; 

әрбір жеке тұлғаға көшбасшы бола білу қабілетін оятып, оны жетілдіру; 

ұжымды басқаруда оқушыларды орталықтандыру мен демократиялық 
алғышарттарды үйлестіре білуге үйрету; 

түрлі мәселелерді шешіп, шешім қабылдауда (оқу, өндірістік, тәрбиелік, 
тұрмыстық және т.б.) жеке және ұжымдық жауапкершілікті ажырата білу; 

оқу-тәрбие процесін ұйымдастыруды жетілдіру; 

әкімшілік, кәсіподақ ұйымы және үлкен кісілермен өзара үйлесімді 
жұмыс істеу қабілетін өз құқықтары мен еркіндігі негізінде қалыптастыра білу. 
Оқушылардың өзін-өзі басқаруы – қоғамдық маңызы бар мәселелерді 
шешуде оқушылар ұжымының өмірін ұйымдастырудың жариялылық бағыттағы 
формасы. 
Соған сәйкес оның өзіндік белгілері: 

дербестігін дамыту мүмкіндігінің болуы; 

оқушылар ұжымының белгілі бір мәселеге қатысты өз алдына дербес 
шешім қабылдауы және оны жүзеге асыру мүмкіндігінің болуы; 

сынып ұжымының өмірін педагогикалық тұрғыдан демократиялық 
жолмен ұйымдастыру мүмкіндігінің болуы және т.с.с. 
Бұдан шығатын қорытынды ретінде, 
өзін-өзі басқарудың негізгі 
ұстанымы: 

«Өзіміз іс-шараны ойластырамыз». 

«Өзіміз жоспарлап, өзіміз оны атқарамыз». 

«Өзіміз қорытынды жасаймыз». 
12-кестеде оқушылардың өзін-өзі басқару әрекетіне оң және теріс әсер 
ететін факторлар топтастырылды.
Өзін-өзі басқару ұйымының құрылымы негізінен 3 кезеңнен тұрады: 

жүктеу/скачать 8,96 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: