Қазақстан Республикасы Білім жəне ғылым министрлігі «Болашақ» академиясы


ФРАНЧАЙЗИНГ ШАҒЫН БИЗНЕСТІҢ ҚҰРЫЛУ ФОРМАСЫ РЕТІНДЕ



Pdf көрінісі
бет50/68
Дата06.03.2017
өлшемі5,4 Mb.
#7947
1   ...   46   47   48   49   50   51   52   53   ...   68

ФРАНЧАЙЗИНГ ШАҒЫН БИЗНЕСТІҢ ҚҰРЫЛУ ФОРМАСЫ РЕТІНДЕ 

 

Жиенқұлова Л.Т. 

Атырау инженерлік-гуманитарлық институты, 

 Атырау қ., Қазақстан Республикасы 

 

В  статье  рассматревается  бизнес  система  франчайзинга  в  Казахстане  и  устранение 



недостатков,  мешающих  ее  развитию.  Актуальность  темы  в  рамках  развития  и  формирования 

бизнес-среды  очевидна,  поскольку    отображаeт    современные  проблемы  среднего  и  малого  

бизнеса. 

Ключевые  слова:  франчайзинг,  малый  и  средний  бизнес,  прибыль,  инновация, 

потребность, компания.  

This article provides a system of franchising business in Kazakhstan, and troubleshooting of its 

development. Relevance of the topic is visible in the formation of the business environment, as seen in 

the present attractive ladder of development of small and medium businesses. 

Keynotes: franchising, small and medium business, profits, innovation, the need, the company.  

 

Қазақстан Республикасы Президенті Н.Ə.Назарбаевтың 2010 жылғы «Жаңа онжылдық – 



Жаңа экономикалық өрлеу- Қазақстанның жаңа мүмкіндіктері» Жолдауында елімізді жан-жақты 

жаңартудың жаңа кезеңіндегі басты басымдықтарының маңызды бағыттары ретінде қолымызда 

бар  мүмкіндіктерді  айқындау  жəне  пайдалану,  сондай-ақ  жаңа  бəсекелестік  артықшылықтар 

қалыптастыру  арқылы  Қазақстанды  жаһандық  экономикаға  ойдағыдай  кіріктіруге  негізделген 

мемлекеттік  саясат,  экономиканың  бəсекеге  қабілеттілігін  қамтамасыз  ететін  толымды 

стратегия  əзірлеу  жəне  оны  іске  асыру,  осы  тұрғыда  орта  жəне  шағын  кəсіпкерліктің  жаңа 

инновациялық  сипатын  құруды  айқындады. [1] Сонымен  қатар  Елбасымыз  «Біз  шағын  жəне 

орта бизнестің экономика құрылымындағы үлесін айтарлықтай ұлғайтып, оны орташа дамушы 

Еуропа  елдерінің  деңгейіне  дейін  жеткізуге  тиіспіз.Сонда  барып  бізге  кезекті  дағдарыстық 

циклдарға қарсы тұру оңай болады. Əрбір қазақстандық үшін жаңа істі игеру, жаңа бизнес ашу 

немесе өз қызмет саласын кеңейту мүмкіндіктері болуы тиіс»,- деп атап көрсеткен болатын.   

Қазақстан  экономикасының  жандануына  шағын  жəне  орта  кəсіпкерліктің  дамуы  тікелей 

əсер  етеді.  Республикамыздағы  шағын  бизнестің  құрылуының  маңызды  бір  формасы 

франчайзинг  болып  табылады.  Бірінші  франчайзингтік  келісім  сонау XIX ғасырда  тоқыма 

машиналарын  кəсіпорындар  мен  олардың  диллерлері  арасында  жасалған  болатын.  ІІ 

дүниежүзілік  соғыстан  кейін  франчайзингтің  принциптері  қонақ  үй  кешені  салаларында, 

бөлшек саудада, фармацевтикалық бизнесте кеңінен қолданыла бастаған болатын. 

Франчайзингтік  қатынастардың  келесі  жаңғыртылуы  алпысыншы  жетпісінші  жылдары 

бүкіл  халыққа  əйгілі  тамақты  тез  дайындайтын  «Макдональдс»  компаниясының  пайда 

болуынан  бастап  байқалды.  Тоқсаныншы  жылдары  франчайзинг  жаһандық  сипатқа  ие  болды, 

себебі франчайзингтік келісім əр түрлі елдердің өкілдері арасында жүргізілетін болатын. 

Франчайзингтік компания өзінің мүшелеріне - франчайз, яғни фирманың атын, маркасын, 

өнімін, технологиясын пайдалануға рұқсат береді. Франчайзинг кəсіпкерлікпен енді айналысып 

жүрген  кəсіпкерлер  үшін  жаңа  кəсіпорынды  қалыптастыру  мен  оны  ашудағы  тəуекелділік 

деңгейін  төмендетеді.  Франчайзингтік  келісім  жаңа  ашылған  бизнеске  кəсіпорындағы 

қызметкерлердің  жəне  кəсіпорынның  өз  ішіндегі  тəжірибесін  қолдануға  мүмкіндік  береді. 

Сондықтан да шетелдегі 12 – ші кəсіпорынның франчайзингтік болуы да тегін емес. 

Кəсіпкер  шағын  бизнестің  франчайзингтік  формасын  таңдмас  бұрын,  оның  жағымды 

жəне жағымсыз əсерлерін алдын ала анықтап алғаны жөн. Франчайзингтің негізгі ерекшелігіне 

франчайзерден    білім  алу  мен  дайындық  өтуге  мүмкіндік  алу  жатқызылады.  Мысалы, 

Макдональдс  секілді  атақты  фирма  өзінің  құрамымен  бір  университетті  қамтиды  десек  те 

болады. Себебі, онда  1961 жылдан бастап 40 000 бизнесмен, менеджерлер, қызметкерлер білім 

алған болатын. Университетте отыз технологиямен жабдықталған аудиториялар бар жəне онда 

отыздан астам профессорлар еңбек етуде. 

Франчайзингтің  тағы  бір  ерекшелігі – бұл  франчайзердің    тура  жағынан  емес  жанама 

жағынан  қаржылық  көмек  көрсетуі  болып  табылады.  Мысалға,  франчайзер  тауар  үшін 



324 

 

төлемдерді  төлеудің  уақытын  соза  алады,  ол  осыған  байланысты  франчайздың  айнымалы 



капиталын өсіреді жəне де франчайздың банктен несие алу кезінде кепіл  бола алады. 

Франчайзингті  дамытудың  шет  елдік  тəжірибелерріне  көз  жүгіртсек,  ең  алдымен 

Американдық үлгіні атап айтамыз.[3] АҚШ та франчайзингтің комерциялық дамуы болған еді. 

Осы  кəсіпкерліктің  түрімен 1860 жылдан  бастап  тігін  машинасын  өндіретін  «Зингер»  атты 

американдық  компания  айналысқан  болатын.Үй  шаруашылығындағы  əйелдер  өздерінің 

меншігіне  осы  тігін  машиналарын  амалсыз  иеленген  болатын.  Себебі,  АҚШ  елінде  жеке 

сатушылар жүйесін дайындау көп шығынды талап еткентін. Франчайзингтің дамуының шегі 50 

жылдардың  басында  байқалды.  Американдық  атақты  фирмалары  өздерінің    қызметтерін  дəл 

осы кезде бастады. 1955 жылы Рэй Крок өзінің «Макдональдс» компаниясының «сапа, сервис, 

тазалық  жəне  баға»  атты  ұстанымы  арқылы  дамытты. 1950 – 1960 жылдарың  аяғында 

франчайзинг  экономикасы  дамыған  елдерде  кəсіпкерліктің  ең  дамыған  түрі  болып  табылады. 

Бұл  азық  түлік  кəсіпорындары,  тұрмыстық  қызмет  көрсету  саласы,  автокөліктік  фирмалар, 

көңіл көтеру индустриясы, консалтингтік қызметтер жəне т.б. 

Еуропа  елдеріндегі  франчайзингтің  даму  тəжірибесі  Еуропа  елдерінің  арасында 

франчайзер  мен  франчайздардың  саны  бойынша  алдыңғы  орынды  Ұлыбритания  иеленеді. 

Ондағы франчайзингтің қалыптасуы АҚШ тағыдай 50 – 60 жылдары басталған болатын. Оның 

дамуына  келесі  факторлар  əсерін  тигізеді:  экономикадағы  өндірістен,  қызмет  көрсетуден 

акценттердің  араласуы,  урбанизациядағы  жалпы  процестер,  кірістердің  көбеюі  т.б.  Франция 

франчайзингтік жүйелер саны бойынша Еуропада үшінші орынға ие. 1998 жылдың қаңтарында 

517 франчайзер мен 28851 франчайз есепке алынған болатын. Ол франчайзинг нарығының 40% 

қамти отырып жетекшілікке ие. 

Франчайзинг  Испания,  Италия  елдерінің  экономикасында  маңызды  рөл  атқарады. 

Франчайзинг өзінің таралу деңгейіне байланысты барлық континеттермен аумақтарға таралды. 

Франчайзинг  жүйесі  Батыс  пен  Шығыстың  тартыс  саясаты  негізінде  енгізіледі.  Пекинде 

«Холидейз Иннз»жəне «Кентуки Фрайд Чикен» компаниясының филиалдар, Москвада «Пицца 

Хат»  жəне  «Макдональдс»  филиалдары,  ал  Будапеште  «Макдональдс»  мейрамханасы  пайда 

болды[2]. 

Франчайзингтік желіге кіруге шешім қабылдамас бұрын, оның құрылу формасын түсініп 

қана  қоймай,  франчайзингтің  белгілі  бір  қауіп  қатерлермен  байланысты  екендігін  ұмытпау 

шарт.  Бұл  туралы  жаңа  кəсіпорынға  өз  салымын  салып  кіруші  кəсіпкер  білуі  тиіс,  басқа 

дакəсіпкерліктің түрлері сияқты франчайзинг те көп күш жігерді талап етеді. Себебі, ол жұмыс 

күшін жалдау, жоспарлау, сатып алу, есептің жүргізілуі жəне т.б. да кəсіпорындағы франчайзды 

инвестицияларымен байланысты қауіп қатерлерді төмендетуге жəне минималдауға байланысты 

маңызды істерді атқарады[4]. 

Қазақстан  экономикасының  дамуы  шағын  жəне  орта  бизнестің  дамуымен  тікелей 

байланысты.  Қазақстан  үшін  франчайзинг  жаңа  құбылыс  жəне  де  оның  дамуы,  енгізілуі  ел 

экономикасына  елеулі  əсер  тигізетіні  белгілі.  Франчайзингті  өз  қызметтерінде  қолданғысы 

келетін кəсіпкерлерге көмек көрсету үшін қажетті заңдар мен осы кəсіпкерлікпен айналысатын 

ұйымдар пайда болды.  

Қазақстандық  Франчайзингтік  Ассоциация 2002 жылдың  ақпан  айында  Қазақстандағы 

франчайзингті  дамыту,  франчайзингтік  компаниялар  мен  оған  қызығушылығы  бар  заңды 

тұлғаларды  біріктіру  мақсатында құрылған болатын. Ассоциацияның  негізгі  міндеттері  болып 

мыналар табылады[4[: 

 



Кəсіпкерлерді франчайзингпен байланысты оперативтік ақпараттармен қамтамасыз ету 

 



Франшизды іздестірудегі кеңестік жəне əдіснамалық көмек 

 



Ассоциация  мүшелерінің  құқықтарын  қорғау  мен  қызығушылықтарын  əр  түрлі 

халықаралық жəне мемлекеттік ұйымдар мен органдарда тарату 

 

Франчайзинг негіздерін кəсіпкерлерге оқытып үйрету 



 

Қазақстан Республикасының шағын жəне орта бизнесін дамытуға бизнес франчайзинг 



енгізу 

Бүгінгі  күні  ҚФА  ның  серіктестерінің  ішінде  Қазақстан  Республикасындағы 

франчайзингке  қызығушылығы  бар  көптеген  ұйымдар,  банктер,  консалтингтік  жəне  басқа  да 

ұйымдар  бар.  Соңғы  кездері  елімізде  франчайзинг  жүйесіндегі  қызмет  етіп  дамуға  қол 

жеткізгісі келетін кəсіпкерлердің ортасы белсенді түрде дамып келеді. Үш жылдың ішінде бір 

ғана Оңтүстік астанамыздың өзінде бірнеше осындай компаниялар құрылған болатын. Елімізде 



325 

 

«1с», Max Mara, Bally, Dolche & Gabbana, Патио Пицца, Планета Суши, Америкалық бар жəне 



гриль,  Хесбургер, «Баскин 31 Робинс», World Class – фитнес  клубы, British Airways, Euro car  

жəне т.б. да əлемге əйгілі франчайзингтік брэнд компанияларын құрылды. 

Қазақстандық өнімдердің франчайзингі əлі де болса көп таралмаған, бірақ оған бірнеше 

мысалдар  келтіруге  болады.  Алғаш  рет  франчайзинг  жүйесіндегі  дамуға  бел  буған 

инвестициялық  өндірістік  компания  «Сеймар»  компаниясы.  Бұл  компания  тауық 

жұмыртқаларын, жұмыртқа ұнтақтарын жəне құс еттерін өндіруге мамандандырылған. Жəне де 

бұл  компания  қағаз,  күріш  өндірісмен  де  айналысады.  Қазіргі  кезде  франчайзинг  жүйесінде 

«Алматы  құс»  ААҚ  на  жəне  «Алматы  бройлер»  құс  бірігуінің  құрамына  кіретін  барлық  құс 

фабрикалары  жұмыс  істеуде.  Тауарлы  франчайзинг  «Сеймар»  компаниясының  топтарының 

тауарларымен таратылған болаты. 

ҚФА  АТФ  банкпен  бірге 2003 жылы  «Қазақстандағы  франчайзинг:  Франшизді 

иемденудегі  қаржыыландыру  бағдарламасы»  атты  жобаны  бастады.  Аталған  бағдарлама 

Қазақстандағы  шағын  жəне  орта  бизнесті  жаулап  алу  үшін  жасалынған  болатын. 

Бағдарламаның  мақсаты  дамып  келе  жатқан  кəсіпкерлерге  əйгілі  брэндтердің  технологиясы 

негізінде өздерінің əлеуеттерін дамытуға көмектесу болып табылады. 

Франшизды  алу  процесі  келесі  сатылардан  тұрады:  франчайз  болғысы  келетін  кəсіпкер 

Қазақстандық  франчайзингтік  ассоциатцияға  франчайзер  мен  франшиздің  түрлері  туралы 

ақпараттарды алуға келеді. Керекті нұсқаны таңдап, бизнес жоспар жасаған соң ол оны банкке 

тексеруге  береді.  Банктің  несие  беру  келісіміне  байланысты  кəсіпкер  ҚФА  ның  қолдауымен 

франчайзермен  келіссөз  жүргізіледі.  Керек  құжаттарға  қол  қойылған  соң  франшизды  сатып 

алуға  несие  беріледі.  Бизнес  жоспардың  кепілге  қойылған  мүліктерін  тексеруден  өткізуі  тегін 

жүргізіледі. 

АТФ банк франшизды сатып алуға, негізгі құралдарды жəне айнымалы капиталды құруға 

несиені 7 жылға  береді.Осы  орайда  келісімнің  нақты  шарттарына  байланысты  несиелік 

жеңілдіктер мен төлем жүйесінің құрылуы жүзеге асырылады. Кепіл ретінде  франшиздың өзі 

сияқты  жəне  де  франчайзингтік  жобаға  алынатын  жылжымайтын  мүлік,  жабдықтар  мен  ұзақ 

мерзімді активтер бола алады. 

Франчайзингтің құқықтық шағын жəне орта бизнесті дамытудағы заңнамалық базасы əлі 

де  болса  дұрыс  дамымаған.  Қазіргі  кезде  франчайзинг  жүйесі  арқылы  бизнесті  жүргізудегі 

өзара  қарым  қатынасты  кешенді  кəсіпкерлік  лицензиясы  жəне  де  Азаматтық  Кодекс  реттейді. 

Өз  лицензиясын  сатушы  фирма  келісімінің  шартына  байланысты  қосымша  серіктестерін 

оқытуды,  басқарудағы  əр  түрлі  кеңестер  беруді,  жарнама,  қаржыландырудың  басқа  түрлері, 

технологиялық жəне комерциялық əсер етуді жүзеге асыру керек [6]. 

Соңғы  жылдардың  ішінде,  Қазақстанның  экномикалық  дамуын  талдау  динамикасының 

жақсы  көрсеткішін  көрсетуде. 2003 жылдың  12 маусымдағы  Қазақстанда  жылдымайтын 

мүлікпен  айналысатын  беделді  риэлторлық  компанияның Scot Holland Estates  Халықаралық 

конференциясы  ақпараттарына  байланысты,  елдегі  тұрғын  үй  нарығының  Астана  қаласын 

қоспағанда,  Алматы  қаласындағы  даму  деңгейінің  тез  даму  қарқыны  көрсетілген.  Қазақстан 

қалаларындағы  инфрақұрылымның  дамуы  бүгінгі  күннің  өзінде  жоғарғы  сапалы  жаңа 

қызметтерді  көрсетуді  міндеттейді.  Қазіргі  кездегі  қоғамдық  саладағы  қызмет  көрсетуді,  əр 

түрлі  дүкен  желілерін,  сауда  кəсіпорындарын,  автосервис,  сауықтандыру  мен  көңіл  көтеру 

орталықтарын  кеңейту  керек.  Франчайзингтік  компниялардың  жұмыстары  еліміздің 

экономикасын тұрақтандыруға көп септігін тигізері сөзсіз.  

 

Əдебиеттер тізімі: 

1. Қазақстан Республикасы Президенті Н.Ə.Назарбаевтың 2010 жылғы «Жаңа онжылдық 

– Жаңа экономикалық өрлеу- Қазақстанның жаңа мүмкіндіктері» Жолдауы; 

2.  Формирование  и  развитие  франчайзинговых  отношений  в  Казахстане // «Реформа» 

международный ежеквартальный научный экономический журнал. - Бишкек, 2010. - № 3. - 42-

44 б. 

3. Франчайзингтік қатынастар жүйесінің ерекшеліктері/ Ізденістер, нəтижелер, 2011 ж., № 



4, 246-250 б., 0,3 б.п. 

4.

 



Бекнур  Кисиков.  Франчайзинг  в  Казахстане. - Алматы, BookinEast, 

 2007. 


www.wikipedia.kz 

5.

 



Франчайзингтің жіктелуі // Вестник КазГУ им. Аль-Фараби, 2011 ж., - № 5. 105-108 б. 

 

 



326 

 

УДК 336.71 



 

К ВОПРОСУ ПРАВОВОГО РЕГУЛИРОВАНИЯ  БАНКОВСКОЙ ДЕЯТЕЛЬНОСТИ 

 

Имашева С. 

ЧУ «Академия «Болашақ», г. Караганда, Республика Казахстан 

 

Банковская  деятельность  представляется  наиболее  важной  для  развития  экономики 

страны.  В  современном  государстве  трудно  представить  сильную  экономику  без  эффективной 

банковской  системы.  Сегодня  каждый  человек,  юридическое  лицо  связаны,  так  или  иначе,  с 

банками  и  их  деятельностью.  Очень  важно  укреплять  экономическую  составляющую 

банковской  деятельности,  поскольку  банки  со  своими  связующими  звеньями  являются 

единственными  проводниками  между  деньгами,  ценными  бумагами  различных  субъектов 

экономических отношений. 

Конституция  Республики  Казахстан,  принятая  на  республиканском  референдуме  в 1995 

году,  обеспечила  формирование  предпосылок  для  создания  действенного  законодательства  и 

уточнения роли банков и банковской деятельности в экономической системе, обеспечении прав 

и  свобод  граждан.  Впоследствии  законодательные  акты,  регулирующие  банковскую 

деятельность, постоянно подвергались изменениям и продолжают совершенствоваться. 

Казахстанский  народ  с  осени 2007 года  ощутил  все  последствия  мирового  финансового 

кризиса.  Выступая 17 января 2008 года  на  расширенном  заседании  Политсовета  НДП  «Нур 

Отан»,  Президент  Казахстана  Назарбаев  Н.А.  особо  отметил,  что  «наша  частная  банковская 

система,  увлекаясь  дешевыми  кредитами  за  счет  рейтинга  страны,  накопила  внешние  долги  и 

теперь  решает  проблему  этих  долгов.  А  кредитование  экономики  будет  осложнено.  Поэтому 

государство  должно  взять  на  себя  рычаги  управления  и  ни  в  коем  случае  не  допустить 

ухудшения социального положения населения» [1]. 

Показательно,  что  такое  внимание  к  проблемам  банковской  деятельности  со  стороны 

высших  органов  государственной  власти  стимулировало  соответствующий  интерес  к 

проблемам банковского законодательства в современных условиях. 

В  процессе  расширения  конституционного  регулирования  и  социализации  конституций, 

оцениваемом  всеми  исследователями  положительно,  немаловажную  роль  сыграл  институт 

общественного  строя,  впервые  понятийно  сформулированный  советскими  учеными-

конституционалистами и введенный ими в конституционный оборот [2, с.71-72]. 

Общественный  строй – базисное  понятие  конституционного  права.  Оно  связано  с 

регулированием  различных  сторон  жизни  общества  в  их  органическом  единстве  и 

взаимозависимости [2, c.69]. 

Общественный  строй  имеет  определенную  структуру.  Она  включает  следующие 

элементы  (подсистемы,  части): 1) экономические  отношения; 2) политические  отношения; 3) 

социальные  отношения; 4) духовно-культурные  отношения.  Эти  отношения  регулируются, 

прежде всего, конституционным правом. Изменение одной статьи конституции может повлечь 

за собой изменения целых отраслей права [2, с.72]. 

Действительно, конституция, как основной закон, стоит во главе всех остальных законов 

и  регулирует  все  основные  элементы  и  подсистемы  общественного  строя,  в  том  числе 

экономические  отношения.  Как  важнейшую  составляющую  часть  экономических  отношений 

следует выделить финансы.  

Финансы – это  динамичный  инструмент  государственной  финансовой  политики, 

являющейся  материальной  основой  жизнедеятельности  общества.  Успешное  развитие 

Казахстана  в условиях  становления  рыночной  экономики  во  многом  определяется  состоянием 

государственных финансов и стабильностью функционирования финансово-кредитной системы 

[3, с.7]. 

Естественно,  большую  роль  в  финансовой  сфере  любой  страны  занимает  банковский 

сектор.  Однако  как  бы  ни  был  развит  банковский  сектор,  в  отдельности  он  не  сможет 

обеспечить  финансовую  стабильность  целого  государства.  Все  сегменты  финансовой  сферы 

должны развиваться последовательно и поэтапно.  

То  есть,  для  развития  финансовой  системы  государства  в  целом  необходимо  уделять 

внимание всем отраслям или институтам финансовой системы. 



327 

 

По  мнению  большинства  экономистов  и  юристов,  финансовая  система  включает  в  себя 



следующие  институты: 1) бюджетная  система; 2) внебюджетные  централизованные  и 

децентрализованные  целевые  фонды; 3) финансы  предприятий,  организаций,  учреждений, 

отраслей  народного  хозяйства; 4) имущественное  и  личное  страхование; 5) кредит 

(государственный и банковский) [4, с.31]. 

При этом в условиях рыночной экономики банковский кредит обычно выступает в виде 

частнопредпринимательской деятельности [4, c.32]. 

Частные  финансы  включают  в  себя  следующие  основные  институты: 1) финансы 

организаций  (коммерческих  и  некоммерческих); 2) финансы  страховых  организаций; 3) 

финансы  банков; 4) финансы  негосударственных  специальных  фондов  (например, 

негосударственные пенсионные фонды). 

С  точки  зрения  выполняемых  экономических  функций  банковская  система  является 

частью  финансовой  системы.  Через  банки  проходят  практически  все  денежные  ресурсы,  за 

исключением  тех  средств,  которые  остаются  на  руках у  населения  или  в  нарушение  правил  о 

порядке расчетов вращаются в розничном товарообороте без отражения в бухгалтерском учете 

и  без  проводки  в  кассе.  От  работы  банков  во  многом  зависит  нормальное  функционирование 

денежного  оборота  и  финансовой  системы  в  целом.  Существующие  в  стране  банки 

представляют  собой  не  просто  разрозненную  совокупность  различных  организаций,  а 

определенным  образом  организованную  систему.  Количественный  состав  и  качественный 

уровень ее звеньев испытывают на себе воздействие двух основных факторов: 1) объективной 

потребности экономики в банках; 2) целенаправленного регулирования со стороны государства 

[5, c.31-32]. 

Таким образом, банковская система представляет собой центральный правовой институт, 

главным  образом  входящий  в  частную  финансовую  систему,  а  также  касающийся 

государственной финансовой системы посредством деятельности государственных банков. 

В  большом  экономическом  словаре  банковская  система  определяется  как  совокупность 

различных  видов  национальных  банков  и  кредитных  учреждений,  действующих  в  рамках 

общего  денежно-кредитного  механизма.  Включает  Центральный  банк,  сеть  коммерческих 

банков  и  других  кредитно-расчетных  центров.  Центральный  банк  проводит  государственную 

эмиссионную  и  валютную  политику, является ядром резервной системы. Коммерческие банки 

осуществляют все виды банковских операций [6, c.39]. 

Банковскую  систему  как  институциональную  форму  и  составную  часть  кредитной 

системы  можно  определить  как  совокупность  различных  кредитно-финансовых  институтов, 

осуществляющих  аккумуляцию  и  мобилизацию  денежного  капитала.  Структура  и  условия  ее 

функционирования 

зависят 

от 


государственного 

устройства, 

административно-

территориального деления страны [7, c.9-10]. 

Банковская  система,  как  один  из  важнейших  институтов  рыночной  экономики,  является 

ответственной за реализацию конституционных основ рыночной экономики и конституционных 

функций  государства.  Эта  ответственность  подразумевает  неуклонное  соблюдение 

действующего  законодательства  субъектами  банковской  деятельности,  своевременную  уплату 

ими надлежащих налогов. Признавая право на предпринимательскую деятельность, государство 

тем  самым  признает  и  право  на  осуществление  банковской  деятельности.  Но  право  всегда 

корреспондируется  с  соответствующей  обязанностью.  В  данном  случае,  речь  идет  об 

обязанности  субъектов  банковской  деятельности  создавать  условия  для  реализации 

конституционных функций государства и конституционных основ рыночной экономики [8]. 

От  состояния  банковской  системы  государства  зависит  защищенность  и  устойчивость 

национальной  валюты,  в  том  числе  ее  покупательная  способность  и  курс  по  отношению  к 

иностранным валютам, что имеет первостепенное значение для государственного суверенитета. 

Для  любого  суверенного  государства  вопросы  обеспечения  устойчивости  национальной 

банковской  системы,  составляя  часть  содержания  понятия  «экономическая  безопасность 

государства», имеют стратегическое значение [5, c.32]. 

Банковская  система,  будучи  одним  из  самых  важных  элементов  экономики  любого 

государства,  оказывает  огромное  воздействие  на  жизнедеятельность  общества.  Она  не  только 

обеспечивает  аккумуляцию  свободных  денежных  средств  и  их  вовлечение  в  официальный 

оборот,  но  и  является  механизмом  межотраслевого  и  межрегионального  перераспределения 

денежного  капитала,  а  также  ключевым  элементом  расчетного  и  платежного  механизмов 

хозяйственной системы страны [5, c.31]. 


328 

 

В то же время банковская система наиболее подвержена нарушениям в правовой сфере в 



силу  своего  массового  характера.  Однако  государственная  банковская  система  опосредованно 

может  влиять  на  состояние  защиты  конституционных  прав  и  свобод  граждан,  напрямую  не 

работая с ними, но изменяя социально-экономические реалии деятельностью государственных 

банков. 


Таким  образом,  банковскую  систему  любой  страны  можно  назвать  каркасом  всей 

экономики, обеспечивающим не только экономическое развитие государства, но и социальную 

стабильность. 

Анализируя  значимость  и  огромное  место  банковской  системы  в  жизнедеятельности 

государства,  можно  заключить,  что  одним  из  объективных  признаков  и  элементов  банковской 

системы является банковская деятельность. 

Множество  актов,  регулирующих  банковскую  деятельность,  свидетельствует  о  том,  что 

адаптация  Казахстана  изначально  к  современным  условиям  глобализации  и  рыночной 

экономики,  а  затем  и  к  условиям  мирового  финансового  кризиса  проходит  достаточно 

динамично, с изменением системы общественных отношений закономерно разрабатываются и 

принимаются новые нормативные правовые акты. 

 

Список литературы: 

1.  Назарбаев  Н.А.  Выступление  на  расширенном  заседании  Политсовета  НДП  «Нур 

Отан» от 17 января 2008 г. // Казахстанская правда. - 2008. - 18 января. 

2. Конституционное право зарубежных стран: Учебник / Под общ. ред. Г.А. Василевича. – 

Мн.: Книжный Дом, 2006. – 480 с. 

3.Найманбаева С.С. Финансовое право: Учебник (Общая и Особенная части). – Алматы: 

Данекер, 2004. – 526 с. 

4.Худяков А.И. Финансовое право Республики Казахстан. Общая часть. – Алматы: Баспа, 

2001. – 272 с. 

5.Давыдова Л., Райманов Д. Банковское право Республики Казахстан: Учебное пособие. – 

Алматы: Жеті Жарғы, 2004. – 640 с. 

6.Большой экономический словарь / Под ред. А.Н. Азрилияна. – М.: Правовая культура, 

1994. – 528 с. 

7.Ажиханов  С.О.  Правовые  основы  функционирования  банковской  системы  Республики 

Казахстан (вопросы теории и практики): автореф…. канд. юрид. наук: 12.00.02. – Алматы, 2003. 

– 29 с. 

8.Миропольцев В.Ю. Конституционно-правовые основы банковской системы Российской 

Федерации: автореф. …канд. юрид. наук: 12.00.02. – М., 2006. – 22 с. 

 

 



УДК 339.976.2 



Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   46   47   48   49   50   51   52   53   ...   68




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет