Қазақстан Республикасы Білім жəне ғылым министрлігі «Болашақ» академиясы
жүктеу/скачать 5,4 Mb. Pdf көрінісі
|
435
ƏОК 330.3 ДАҒДАРЫС ЖАҒДАЙЫНДАҒЫ ЕЛ ЭКОНОМИКАСЫН ДАМЫТУ МƏСЕЛЕЛЕРІ Мамраева Г.Б., Рахимжанова К.К. Қарағанды «Болашақ» колледжі, Қарағанды қ., Қазақстан Республикасы
Еліміз жаңа бір дағдарысты басынан өткеруде. Бұл дағдарыстың өткен дағдарысқа қарағанда зияны мол болып тұрғаны баршамызға айқын. 2007 жылдан басталған əлемдік қаржы дағдарысы халықаралық қаржы нарығын қатты шайқалтқаны белгілі. Басқа мемлекеттермен бірге Қазақстан да оның ықпалын сөзсіз сезінуде. Сонымен қатар, өзге елдерге тəрізді экономикалық дағдарыс Қазақстанға да өз түзетулерін енгізді. Қаржылық дағдарыс экономикалық дағдарысқа ұласты. Əлемдік экономиканың құлдырауы барлық дерлік шикізаттарға деген сұраныстың, соның салдарынан олардың бағаларының күрт төмендеуіне алып келді. Əлемдік дағдарыстың негізгі себептерін атап айтар болсақ: 1.
2.
Мұнай бағасының өзіндік ерекше қалыптасуы жəне оның бүкіл қаржы сферасына əсер етуі. Баға қалыптасуының «классикалық» тəртіптен ауытқуы. 3.
Банктердің жəне трансконтиненталды корпорациялардың шексіз үлкейіп кетуі нарықтық қатынастардың қозғаушы күші – бəсекелестікті басып тастауы. 4.
5.
Ұлттық банктердің жұмысын реттеу жəне бақылау ісіндегі кемшіліктер. Бүгінде елдер мен континенттерді тентіретіп, тұрған жаһандық əлемдік дағдарыс – бұл адамзат əлі біліп болмаған айрықшы құбылыс. Оның əлем тарихындағы теңдесі жоқ жəне əлемдік тəртіпті, барлық экономикалық бастауларды түбегейлі өзгертетін құбылыстар санатына жататыны анық. Ел Президентінің Қазақстан халқына арнаған биылғы жолдауы дағдарысқа қарсы шұғыл шараларды жүзеге асыруға тұтастай бағытталған нақты құжат екені белгілі . Дағдарысқа қарсы күрестің кұралы ретінде Президент коғамда каржы тəртібін қатаң сақтауға шақыра отырып, бюджеттің барлық шығынын өте үнемдеу кажеттігін атап көрсетті, осыған байланысты Үкіметке республикалық бюджет шығындарын оңтайластыру мен бюджет қаржыларының пайдаланылуын апта сайын талдау арқылы бақылау тəртібіне нақты көшуді тапсырды. Осылайша, кемінде 350 мың қазақстандықты жұмыспен қамтуға мүмкіндік туады деп күтілуде. Жолдауда көрсетілгеніндей, отандық өндірісті ұлғайту, импортқа негізсізден негізсіз тəуелділікті азайту мақсатында аграрлык саланы одан əрі дамыту да аса маңызды. Елбасы Н.Ə. Назарбаев: «Ауыл шаруашылығы əрқашанда еліміздің сенімді тірегі болып келді жəне қазақстандық ауыл тұрғындары мүмкіндіктерінің зор екенін орынды мақтаныш етеміз», - деді. Бүгінде агроөнеркəсіптік кешенді дамытуға 280 миллиард теңге бөлінді, ал экспортқа бағытталған инвестициялык жобаларды қаржыландыруды жалғастыру жөніндегі шешім, əсіресе, ауыл шаруашылығы үшін ерекше маңызды жұмыспен камтудың жаңа стратегиясына жол ашпақ. Мемлекет басшысы мəлімдегеніндей, əлемдік дағдарысқа, бастан кешіп жатқан кезеңнің қиындықтарына қарамастан, біз олардың шешілуіне ғана шоғырланып қоймаймыз, сондай-ақ, болашақ экономиканың одан əрі жаңғыртылуы мен базалық инфрақұрылымның дамуына байланысты елімізде болашағы зор инвестициялық жобаларды каржыландыру жəне жүзеге асыру одан əрі жалғасатын болады. Бұл ең алдымен мұнай өңдеу зауыттарын жаңалау, су - электр станцияларының кұрылысын салу т.б. Дағдарыстың бізге сырттан келуі, оның қайнар көздері елімізден емес, əлемдік экономиканың тұрақсыздығынан бастау алды. Оны жеңуге дүниежүзілік экономиканың көшбастаушылары 10 триллионнан астам АҚШ долларын жұмсағанымен, жағдай оңалар емес. Бұл қаржылық дағдарыс – Америка құрлығын, Еуропа мен Азияны да уысында ұстап тұр. Əлемдік валюта жүйесін өзгерту жөніндегі Елбасымыз Н.Ə Назарбаевтың ұсыныстары: 1) Жаңа əлемдік ұлттықтан жоғары валютаны жария етіп, оның мемлекетаралық мəртебесін əлемнің көптеген парламенттері ратификациялаған Əлемдік заң арқылы заң тұрғысында қаттау, сондай-ақ, бүкілəлемдік Эмиссия орталығы оның эмиссиясы қағидаттарын
436
əзірлеуі керек. 2) Əлемдік валюта туралы заң осы валютаның эмиссиясын демократиялық басқару органдары іске асыратын демократиялық рəсімдер арқылы жаңа əлемдік валютаны пайдаланушы субъектілердің құқықтарын қорғауы тиіс. 3) Арнаулы қадағалау ұйымы, мəселен, Бүкілəлемдік монополияға қарсы валюта комитеті бақылайтын, сондай-ақ əлемдік валютаның кез келген эмитенттеріне немесе сатушыларына қандай да бір артықшылық беруді үзілді-кесілді жоққа шығаруға тиіс Бүкілəлемдік нарық еркіндігі комитеті жетекшілік жасайтын əлемдік валютаның бəсекелі нарығының қағидаттарын əзірлеу туралы. 4) Əлемдік валютаның өркениетті нарығы барлық қатысушылардың – сатушылар мен сатып алушылардың Ортақ шарты негізінде белгіленеді. 5) Əлемдік валютаны пайдаланушы ұжымдық (елдер, компаниялар) жəне жеке (азаматтар) субъектілердің биліктің 3 тармағы – заң шығарушы, атқарушы жəне сот тармақтары арқылы Əлемдік валюта туралы заң аясында белгіленген эмиссиялар жүйесін бақылау мүмкіндігі болуы тиіс. 6) Əлемдік валюта туралы заң негізінде қалыптастырылатын Бүкілəлемдік валюта арбитражы жария жəне заңды эмитеттердің əлемдік қоғамдастық алдындағы əлемдік валютаның туындатылуы жəне эмиссиясы үшін əрекеті (немесе əрекетсіздігі) үшін жауапкершілік шегін белгілеуі тиіс. 7) Жаңа əлемдік валюта жүйесінің тетігі ғасырдың болашақ сынақтары мен болашақты болжалдауға оза жүретін мониторингтің арнаулы жүйесі негізінде құрылуы тиіс. Қазіргі экономикалық жағдайда экономиканы тұрақтандыру жəне даму қарқынын көтерудің мақсатты саясатын өнеркəсіптің дамуынсыз іске асыру мүмкін емес, себебі гүлденген жəне қарқынды дамыған қоғамның іргетасы тек шикізат секторымен ғана шектелмеген қазіргі бəсекеге қабілетті жəне ашық нарықтық экономика болуы мүмкін. Мемлекет дағдарыстың барлық шараларын жасауда. Президент дағдарысқа қарсы бағдарламаның бес бағыты: қаржы секторы, құрылыс саласы, шағын жəне орта бизнес, агроөнеркəсіп кешені, инновациялық- индустриялық дамуға қатысты Үкіметке берген тапсырыстарында келесі мəселелерге ерекше көңіл аударды: отандық өнім өндірушілерді қолдау қажеттігі, оларға мемлекеттік сатып алуда басымдық беруілуі; Қазақстандағы шетелдік кəсіпорындарда жұмыссыздықтың өсуіне жол бермеу жəне жұмыс орындарының қысқаруын болдырмау; ауыл шаруашылық шикізаттарын өндірушілердің қаржы айналымына мұқтаждығын жедел қамтамасыз ету жəне т.б. Жалпы жаһандық дағдарыс жағдайындағы 10 əлеуметтік сенсацияны атап кетер болсақ: 1)
2)
Білім беру қызметкерлеріне еңбекақыны 29-%-ға дейін өсіру; 3)
Əлеуметтік қорғау қызметкерлеріне еңбекақыны 40%-ға дейін өсіру; 4)
Инфляция деңгейін 2% оза отырып, ынтымақты зейнетақыны индекстеу; 5)
«Б» корпусы мемлекеттік қызметшілерінің еңбекақыларын 30%-ға өсіру; 6)
Мүгедектігі жəне асыраушысынан айырылуы бойынша əлеуметтік жəрдемақылар мөлшерін 25% -ға өсіру; 7)
Шəкіртақылар мөлшерін 25%-ға өсіру; 8)
Жаңа əлеуметтік саясатты əзірлеудегі мемлекеттің рөлі – əлеуметтік əлсіз азаматтарды қолдау жəне адами капиталды инвестициялармен қамтамасыз ету; 9)
салаларын жаңғыртуды жалғастыру; 10)
2017 жылдан жаңа жоба «Баршаға арналған тегін кəсіптік-техникалық білім». Ал жаһандық дағдарыс жағдайындағы Қазақстандағы дағдарысқа қарсы мүмкіндіктердің 7 қадамы төмендегідей : 1) Индустриялық инновациялық дамудың екінші бесжылдығы – шикізатқа тəуелсіз экономика; 2) «Нұрлы жол» инфрақұрылымды дамытудың мемлекеттік бағдарламасы; 3) 5 институтционалды инфрақұрылымды дамытудың мемлекеттік бағдарламасы; 4) Қажетті мемлекеттік қормен алтын – валюта резерві жинақталуы. 5) Мемлекет басшысының тапсырмасымен мұнай бағасының баррелі 20-30 долларға дейін арзандаған жағдайда қолға алынатын шаралардың əзірленуі; 6) Инновациялық индустрияландыру аясында экономиканың жаңа секторлары экономикалық өсімнің драйверлеріне айналуы; 7) Қазақстандықтардың экономикалық белсенділігі өзгеруі, еңбек өнімділігінің 60%-ға артуы.
437
Қазақстан қазіргі дағдарысқа қарсы негізгі стратагеманы ұстануда: 1)
Өсу: Қазақстанның дамыған 30 мемлекеттің қатарына кіруіне жағдай жасайтын экономиканың даму қарқынын қалпына келтіру; Жеке бастамаларды аша отырып, жаңа ішкі өсу көздерін табу; 2)
«100 нақты қадам» ұлт жоспары; Мемлекеттің корпоративті менеджментті, қаржылық жəне фискалды секторларды мейлінше терең реформалауы; 3)
қоғамдық жəне жеке институттарды, жоғары əлеуметтік жауапкершілікті, тұрмысы төмен тұрғындарға берілетін көмекті ауқымды түрлендіру. Сонымен қатар, Қазақстан Ұлттық банкі 2015-2017 жылдардағы ақша-несие саясатын ұсынған болатын. Елдің макроэкономикалық дамуының басты жоспары негізінде республикалық бюджеттің мынадай көрсеткіштері көзделіп отыр. Түсімдер 2015 жылы 6858,0 млрд теңге, 2016 жылы - 6982,7 млрд теңге, 2017 жылы – 6971,1 млрд теңге көлемінде, ал шығыстар 2015 жылға 7855,1 млрд теңге, 2016 жылға – 8042,2 млрд теңге, 2017 жылы – 7943,6 млрд теңге көлемінде белгіленді. «Үш жылдық кезеңде бюджет рөлі орта мерзімді келешекте экономиканың тұрақты өсуін қамтамасыз ету үшін шектелген, бірақ жеткілікті көлемде мұнай жинақтарына инвестицияларды іске асыру бойынша жүктемені жылжыта отырып, əлеуметтік құрауышты қамтамасыз етуге негізделетін болады. Жалға берілетін тұрғын үй салуға 2016 жылы 92,5 млрд теңге бөлінеді. «Қолжетімді тұрғын үй-2020» бағдарламасына жалпы алғанда 2015-2017 жылдары 395 млрд теңге бөлінеді. Ал 2015 жылы – 142 млрд теңге, оның ішінде Ұлттық қордан нысаналы трансферт есебінен 17,5 млрд теңге қаралды. Бұл ретте тұрғын үй құрлыс жинақ жүйесі арқылы тұрғын үйді жобалауға, салуға жəне сатып алуға – 33,4 млрд теңге, сондай-ақ инженерлік-коммуникациялық инфрақұрылымды дамытуға - 81,3 млрд теңге қарастырылды. Ұлттық қордан 2015-2017 жылдардағы республикалық бюджетке жыл сайын 1 702 млрд. теңге мөлшерінде кепілдендірілген трансферт белгіленді. Жоспарланған кепілдендірілген трансфер жəне нысаналы трансферттерді тарту кезінде Ұлттық қордағы қаражаттың төмендейтін қалдығын ішкі жалпы өнімнің 30 пайызынан төмен емес деңгейдегі шектеу сол қалпында қалады. Ұлттық қор қаражатының жалпы көлемі 2015 жылы 97 млрд доллардан 2017 жылы 115 млрд 600 млн долларға дейін ұлғаяды. Қортытындылай келсек, дағдарыстың қайда апаратынын ешкiм де болжай алмақ емес. Егер əлемде қайта құрылымдау жүзеге асатын болса, дағдарысқа шаралар бағдарлама түрiнде ғана емес, арнайы стратегиямен негiзделуi керектігін батыл айтуға болады. Біздің экономикамыздың бəсекеге қабілеттілігі қуат шығындарын азайтуды қамтамасыз ететін тиімді технологияларға негізделуі керек. Шикізаттық емес секторларды дамыту, яғни шикізатты экспорттау тəуелдігінен арылу қажет. Еліміз пайдалы қазбаларға қанша бай болғанымен, ресурстар шектеулігінің қаупі жəне экспортталатын шикізаттар бағасының əр түрлі экономикалық кезеңдеріне (экономикалық дағдарыс) байланысты тұрақты еместігі белгілі жəне де индустрияландыруда өңірлік саясаттың жаңа парадигмасын қалыптастыру қажет. Үкіметтің əкімдермен бірлесе отырып өңірлерді дамытудың жаңа инновациялық бағдарламасын жасауы да аса маңызды. Бизнес қуатты болса, мемлекет те қуатты, отандық өндірістерді дамыту, шағын жəне орта бизнеске тиімді қолдау көрсету, яғни қағаз бюрократиясын оңтайландыру қажет. Осының арқасында ғана біз əркез бəсекеге қабілетті бола аламыз. Осы мақсаттарды орындау үшін білімді мамандар мен инновация болғаны жөн. Бизнесте өзге ел жаңалықтарын қолданумен шектеліп қоймай, жаңа бір өзектілігі бар идеяны қалыптастыру керек-ақ.
1.
Қазақстан халқы президентінің халыққа жолдауы. 2016ж 2.
http://group-global.org/kk/publication/5585-kazakstandagy-ekonomikalyk-dagdarys-payda- boluy-kazirgi-zhagdayy-zhne-odan-shygu
3.
http://7kun.kz/2636/aza-standa-da-darys-zho-nazarbaev.html
4. www.astanatv.kz/news/show/id.33256 html 5.
kaz arcticle
438
КӨПТІЛДІЛІК ƏЛЕМДЕГІ ҚАЗІРГІ ТІЛДІК ЖАҒДАЙЛАР ________________________________________________
Общедидактические принципы обучения неродному языку
5
Лакуны как результат языковых контактов
7 Гусева Е.Ю. Семантика чаепития в Британии
9
Трансформация имен
12 Ибраева Б.М. Национальный характер и стереотипы в межкультурной коммуникации
14
Discrepancies of the economic terminology in the scientific-economical texts
17 Икапова Д. С. Мамандыққа байланысты оқыту
19
Teaching English to primary school children through games
22 Кашина В.В. Формы и методы развития коммуникативных навыков у учащихся при обучении английскому языку
25 Керімбекова М. Ж. Көптілді білім берудің ұлттық білім моделін қалыптастырудағы маңызы
27
Ингор А. О. Основні способи утворення термінів фелінології сучасної англійської мови
Ковпак В.А. Ментальноязыковые детерминанты как основа декодирования социальных смыслов в медиатекстах диаспоры
33 Козыряцкая С. А. Перспективы полиязычия в Украине
35
Полиязычие в системе школьного образования
39 Курманаева Ш.С. Профессионально - ориентированное обучение английскому языку
41
Қазақ хандығы тұсындағы қазақ əйелі
45 Лебедева Г. В. Невербальные сигналы в немецких фразеологизмах
48
Pragmatic translation strategies in the political discourse (Прагматические стратегии перевода политического дискурса)
Мустафина А.К. «Роль иностранных языков в развитии полиязычия в современной школе»
53
Русские фразеологизмы с компонентом «нос» и их казахские и английские соответствия (на материале словарей)
Рахимбаева Б. Т. Межкультурные ситуации на уроках английского языка
59
Айдарбекова Г.А. Интерференция при изучении немецкого языка как иностранного
62
439
Язык - форма выражения и воплощения национальной, материальной и духовной культуры народа
Тогандыкова Н.А. Полиязычие и поликультурная личность
67
Халиуллина Н.У. Принципы исследования семантического развития корневых основ в этимологическом гнезде
69 Шарипова А. М. Понятие переводческой компетенции
71
Юсупова Л. Я. Мировое языковое развитие в условиях глобализации
74
ТІЛ БІЛІМІ МЕН ҰЛТТЫҚ ƏДЕБИЕТТЕГІ ЖАҢА БАҒЫТТАР ________________________________________________
Поэзияны оқыту: кеше, бүгін жəне болашақтағы міндеттері
79
Абдуллина Л.Х. Милли я
ҙыусының əҫəрендə – милли асыл
81 Абрамова М.Л. Темы русской литературы последних десятилетий
84
Абуталипова Р.А. Юсупова А.Р. Аналитические модели с совмещенными аспектуальными значениями в башкирском и казахском языках
86
Агзямова С.Х. Синонимичные именные словосочетания, выражающие временные отношения
88
Айманов А.Е. Сытышев Е.С. Сөз тіркесінің негізді сипаттамасы
89 Аманжол А.А. Шығарма арқауы – тарихи тұлғалар өмірінің шындығы
93
Ахмедиева Б.З. Қазақ тілі сабағында ойын элементтерін қолданудың ролі
96
Ахмет Р.Ғ. Ибраимова Ж.Ж. Синтаксистік бірліктердің поэзиядағы көрінісі
Ахмет Р.Ғ. Ибраимова Ж.Ж. Синтаксис мəселелері жəне Т.Р.Қордабаев (Профессор Т.Р.Қордабаевтың туғанына 100 жыл толуына орай)
100
Ахметова Н.Т. Сөзжасамдық тəсілдер
102
Əбдіқадыр М. Тілдегі инверсиялық құбылыс
105
Бағдал А. Рабғузидың «Қиссас-ул-əнбия» шығармасының зерттелуі мен нұсқалары
108
Басырова Г.А. Синтаксико-конструктивные повторы в башкирской разговорной речи
112
Биккузина Л.М., Əғзəмова С.Х. Таңсулпан Ғарипованың “Бөйрəкəй” роман-эпопеяһында һөйлəмдең мəғəнəһен ҡатмарландырыусы һүҙҙəр
114 440
Большебек Т.Е. Когнитивтік лингвистика жəне тіл біліміндегі концепт теориясы
116
Боргояков В.А. О некоторых архаизмах сагайского диалекта хакасского языка
119
Боргояков В.А. Миягашева А.А. Традиционные способы ведения хозяйства у хакасов (на примере коневодства)
Ботабек А.Ə. Жазба ескерткіштер тіліндегі қабыса байланысқан есімді сөз тіркестері
123
Бурамбаева С.А. Методика преподавания темы «Имя существительное. Обобщение» по русскому языку в 5 классе в общеобразовательной казахской средней школе
125 Вəлиева Г.Д. Баш
ҡорт телендə реклама текстарын төҙөү принциптары
128 Вəлиева Г.Д., Кужина Г.З. Тасуирлау тибындағы текстар ҙа һөйлəм моделдəре
129 Дəулеткелдіұлы Н. ‹‹Ақтабан шұбырынды›› кезеңіндегі қазақ тарихи өлеңдерінің толғамды ой жүйесі
130
Диканбаева С.А. Основные характеристики устной и письменной речи
136
Елеусизова А.К. М.Мағауиннің «Шақан шері» романы: адам – табиғат – сана үштағанының көрінісі
140
Ерақынова Ə. Мағжантану ілімі: ақын поэзиясының сыршылдық сипаттары
143
Есембаева Л.К. Шығарма өзегі – табиғатты аялау
145
Жакупбекова А.О. Қыстырынды сөйлемдер арқылы күрделену
148
Жақан Ə.Қ., Қасымова Н.Б. Қазақ тарихы мен шежірелері туралы ой-түйіндер
151
Жақанова Ж.Р. Көркем портреттегі Ə.Кекілбаев қолтаңбасы
153
Жақсылық Н.А. Қабыспалы оралымды сөйлемдердің жасалу жолдары
156
Жалдыбаева А.Ж. Ескі қыпшақ тіліндегі мезгіл үстеуінің дамуы
159
Жикеева А.С. Көркем шығармадағы анафора мен эпифоралық қолданыстар
161
Жмогулова Р.С. Қазақ тілі мен əдебиеті сабағында мəтінмен жұмыс жəне көркем мəтінді талдау түрлері
164
Жумагельдина Д.М. Қазақ тілін меңгерген құқық қорғау қызметкерінің кəсіби құзыретті тілдік тұлғасы
166
жүктеу/скачать 5,4 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|