Қазақстан республикасы білім және ғылым министрлігі ы. Алтынсарин атындағЫ Ұлттық білім академиясы ресей федерациясының білім және ғылым министрлігі

7

Казахстан в 2015-2016 учебном году. Инструктивно-методическое письмо. – Астана: Национальная академия 

образования им. И. Алтынсарина, 2015. – 232 с. 

2 Узорова О.В., Нефедова Е.А. Пальчиковая гимнастика. – М.: «Издательство АСТ», 2004. – 124 с. 

Аңдатпа.  Мақалада  денсаулығы  шектеулі  балаларды  инклюзивті  оқыту  жағдайында  түзету-дамыту 

жұмыстарын ұйымдастырудың әдістемелік мәселелері қарастырылған. 

Аннотация.  В  статье  рассмотрены  методические  вопросы  организации  коррекционно-развивающей 

работы в условиях инклюзивного обучения детей с ограниченными возможностями здоровья. 

Abstract. The article deals with methodological questions of the organization of correctional and developmental 

work in the conditions of inclusive education of children with disabilities. 

ADDRESSING LANGUAGE DIFFICULTIES IN AN INCLUSIVE CLASSROOM 

Y. A. Baizhanov, S. A. Kadyrova 

Nazarbayev Intellectual School of Physics and Mathematics direction in Aktobe, baizhanov@gmail.com, 

mrskadyrova@gmail.com 

Reviewer – Nathan Lawler, deputy principal of Nazarbayev Intellectual school of Physics and Mathematics 

direction in Aktobe city, lawler_n@akb.nis.edu.kz 

Introduction 

There has been a shift towards promoting greater attention to inclusive education practice in the educational 

system of Kazakhstan in recent years. Ministry of Education and Science and government officials are paying 

more attention to this situation currently. The legislation of the Republic of Kazakhstan according to fundamental 

international documents in the field of education provides the principle of the equal rights for education for 

children with special needs [1]. 

One thing to note is that educators and society mostly consider health and mental impairments as a concern 

for promoting inclusive education. Debates and discussions in the mass media or society predominantly circle 

around these types of disability. However, nowadays inclusivity is studied in a broader definition rather than 

physical  and  cognitive  disabilities.  According  to  the  Inclusive  Design  Research  Center  at  OCAD  University, 

inclusivity also comprises the full range of human diversity with respect to ability, language, culture, gender, age 

and other forms of human differences [2]. Therefore, in this article, we would like to consider language barriers 

as an issue to study within inclusive education. 

As teachers, in everyday teaching practice we face the situations where some students have special language 

barriers, which is also a subject to inclusive education. Unfortunately, some of these students are not recognized 

by teacher and even parents as learners with special needs. Hamre and Pianta consider inclusion as “welcoming 

all students, recognizing their multifaceted identities, and reconfiguring an educational space that capitalizes on 

everyone’s unique qualities, experiences, and strengths” [3]. Accepting all students with different social, economic, 

cultural and learning backgrounds causes many issues for educators in providing academic and language support. 

We do believe that our mission as teachers is to help such learners not only in getting knowledge but also in 

becoming full members of society. 

This  article  comprises  three  main  sections:  defining  language  barrier,  understanding  language  barrier, 

addressing language barriers in inclusive class with follow up conclusion. In order to give readers a fill – in the 

authors give the definitions to language barrier by citing several researchers. In the theoretical framework the 

authors provide an overview of the components of language and the main types of language difficulties that 

learners may present in senior school phase such as the use of teen jargon, mixing languages, limited vocabulary, 

the use of short sentence structures and the incorrect use of words. Afterwards the authors list thorough examples 

of how language difficulties could be minimized within an inclusive classroom context. 

Defining language barrier 

Language barrier is a group of conditions which is characterized by the late appearance or slow development 

of language in children who do not have sensory, motor, emotional, or general intellectual deficits that might be 

considered basic to their difficulties [4]. 

According to National Institute on Deafness and Other Communication Disorders of the USA, language barrier 

is a language impairment that delays the mastery of language skills in children. It is also called developmental 

language delay. It is one of the most common childhood learning disabilities, affecting approximately 7 to 8 

percent of children in kindergarten and then its impact persists in adulthood [5]. 

Another definition is given by Hallberg, who stated that language barrier is a kind of “psychological barrier in 

which language is a psychological tool that affects the communication being put across” [6]. 

8

Understanding language barrier 

Language barriers are problems with age-appropriate reading, spelling, and/or writing. These impairments 

are not about how intelligent a learner is. Most learners diagnosed with learning difficulties have average to 

superior intelligence. However, as teachers of senior classes we would like to scrutinize specific manifestations 

of spoken language difficulties in senior school phase. Besides, the decision made recently by the Ministry of 

Education and Science about gradually introducing trilingual education in schools across Kazakhstan makes this 

issue topical [7]. Studying several natural-scientific disciplines in English in grade 11 and 12 will be challenging 

for students as well as for teachers. 

To begin with, language difficulties that teenage students have are less noticeable at this stage. According 

to  Dednam,  teenage  students  could  have  the  following  language  difficulties:  the  use  of  teen  jargon,  mixing 

languages, limited vocabulary, the use of simple language and short sentence structures, and the incorrect use 

of words [8]. Teenagers are very sensitive and try to hide the impairments in order to avoid mockeries from their 

peers. In most cases they use teenage jargons or slangs that are understandable only among them and refuse 

from  the  help,  especially  from  teachers. Therefore,  before  correcting  or  attempting  to  help,  a  teacher  should 

become a friend for a child in order to establish liaison. 

As mentioned above, teachers could hardly identify the impairments as teenagers usually use slangs instead 

of standard language. Usage of slangs disturbs teaching as well as learning processes even though some common 

expressions  are  quite  familiar  among  schoolchildren.  However,  permanent  usage  of  slangs  could  become  an 

obstacle in getting future carrier. 

Moreover,  bilingualism  or  mixing  languages  is  a  norm  for  Kazakhstani  students  as  more  than  hundreds 

nationalities live here. Even in Kazakh classes learners used to speak Russian sometimes. Mixing languages is a 

huge problem not only for senior students, but for the whole nation. Also, with the growing number of various 

gadgets  and  social  sites  children  stop  reading;  they  are  not  motivated  to  discover  anymore,  sometimes  they 

just lose interest to learning. They use only limited vocabulary for daily life; their sentences are basic and short. 

However, there are some students who do not remember some words and in order to explain what they want 

they use synonyms [8]. 

Addressing language barriers in an inclusive classroom 

This section provides the information on how to address language barriers in an inclusive class. To begin with, 

on a school basis it is recommended to talk to the parents and relatives as long as possible. Actually building a 

good rapport with parents is a key in facilitating their children in order to work collaboratively. Another thing 

is holding a discussion with the learners themselves about their difficulties. Building trustful relationships with 

them is also essential; otherwise they would accept it as a criticism. Other steps are described in greater details: 

- 

Before doing something teachers should become enough qualified, in other words, to visit professional 

development  courses,  talk  to  fellow  colleagues,  consult  with  speech  therapists,  read  appropriate  materials. 

Creating the Learning Support Team is an option in providing a supportive learning environment, which could 

identify learners’ strengths, weaknesses and interests, favorite subjects and even outside school preferences [9]. 

- 

School administrators should also encourage the beginnings of the teacher by providing Professional 

Development courses and facilities. Pre-service trainings are another option of the preparation of prospective 

teachers and practitioners. 

On  the  countryside  level,  some  special  clubs  could  be  organized  by  local  governmental  organizations,  in 

which children can read the scenario of poems and perform them. Moreover, local authorities could organize 

meetings where famous experts could give motivational speech for teachers, students and parent. In addition, 

mass media could be implemented to draw society’s and stakeholders’ attention on language barriers. 

The idea of full inclusion classes requires budgeting, facilities supplying and highly-qualified practitioners. 

However, in our opinion the initial task of the government should be organizing public education about the 

inclusiveness  in  our  society.  Secondly,  highly-qualified  specialists  and  tutors,  who  could  help  children  with 

physical impairments to move at school, are needed to be to prepared [1]. 

Conclusion 

The improvement of the system of inclusive education is one of the priority directions of the State program 

of the Republic of Kazakhstan. The aim of this article has been to discuss the language impairments which are 

met among teenage students in high school; to present recommendations that address the language barriers in 

senior school phase with a view to promote inclusivity. 

However, these language impairments should be addressed not only in a classroom setting, but also on the 

governmental level. Based on the theoretical framework and personal experience the authors suggested the ways 

of addressing language barriers. Firstly, on a school basis to create Learning Support Team that helps to identify 

student’s strengths and weaknesses. Secondly, one of the good outcomes for learners with language difficulties 

could be achieved through close partnership and interaction between parents and professional on a community 

level. The support on the governmental basis in the form of the preparation of the whole school starting from 

9

the classrooms and ending the yard of the school could help to implement inclusiveness in mainstream schools. 

The pre-service trainings and professional developments of qualified teachers are also crucial in this case. Finally, 

the propaganda and mass media could attempt to change the attitude of people to the issue of inclusiveness. 

References 

1 Inclusive education in Kazakhstan, 2015. Electronic government of the Republic of Kazakhstan, http://www.

egov.kz 

2 What is Inclusive Design? Inclusive Design Research Centre. OCAD University. http://www.idrc.ocadu.ca 

3 Hamre, B. K., & Pianta, R. C. Learning opportunities in preschool and early elementary classrooms. In R. 

Pianta, M. Cox, & K. Snow (Eds.), School readiness & the transition to kindergarten in the era of accountability. 

Baltimore: Brookes. 2007. - pp. 49-84. 

4  Evans  C.,  Ryan  D.,  McCullough A.  Speech,  Language  and  Communication  Difficulties,  Resource  Pack  for 

Special Educational Needs, 2011. pp. 403-405. 

5 National Institute on Deafness and Other Communication Disorders. U. S. Department of Health & Human 

Services, 2011. Retrieved From http://www.nidcd.nih.gov/health/voice/pages/specific-language-impairment.aspx 

6 Hallberg, D. Sociocultural and Cognitivist Perspectives on Language and Communication Barriers in Learning. 

International Journal of Behavioral, Cognitive, Educational and Psychological Sciences, 2010. Vol.5, № 8. - pp. 533-

542. 

7 Trilingual education implemented in 117 schools in Kazakhstan – MES RK. http://www.primeminister.kz 

8  Dednam,  A.  Addressing  barriers  to  Learning.  A  South  African  Perspective.  First  Language  problems,  In: 

Lansberg, E. (Ed.). 2005. Pretoria: Van Schaik. 

9  Professional  Development  for  Teachers.  2013.  [Video  file]  Retrieved  from  https://www.youtube.com/

watch?v=OHq5ujbvwRM 

Аңдатпа.  Осы  мақалада  инклюзивті  білім  беру  ортасын  құрудың  жоғары  класс  оқушыларының 

лингвистикалық  қиындықтарын  шешудегі  тиімділігі  қарастырылады.  Жасөспірімдердің  жаргондардарды 

қолдануы, тілдерді ауыстыра сөйлеуі,

 қарапайым тіл мен жай сөйлемдерді қолдануы, сөздік қорының аздығы 

және  сөздердің  орынсыз  қолдануы  жиі  кездесетін  лингвистикалық  қиындықтар  ретінде  талқыланады. 

Сонымен  қатар,  авторлар  оқыту  процессінде  осындай  қиындықтармен  кездесетін  мұғалімдерге  ұсыныс 

жасайды. 

Аннотация.  В  данной  статье  рассматривается  эффективность  создания  инклюзивной  образовательной 

среды  в  решении  лингвистических  затруднений  у  детей  старших  классов.  Использование  подросткового 

жаргона,  смешивание  языков,  ограниченный  словарный  запас,  использование  простого  языка  и  слишком 

коротких структур предложения, а также неправильное использование слов рассматриваются в этой статье, 

как часто встречаемые лингвистические затруднения учеников подросткового возраста. Кроме этого, авторы 

статьи дают некоторые рекомендации для учителей, которые сталкиваются с такими же трудностями в своих 

классах. 

Abstract.  This  study  explores  the  effectiveness  of  inclusive  classroom  setting  in  addressing  language 

difficulties at a senior school phase. The use of teen jargon, mixing languages, limited vocabulary, the use of 

simple language and short sentence structures, and the incorrect use of words are considered in this article as 

commonly used by teenage students at the senior stage. Besides, the authors provide some recommendations for 

those teachers who encounter the same difficulties in their classrooms. 

ИНКЛЮЗИВТІ БІЛІМ БЕРУ – ЗАМАН ТАЛАБЫ 

Ж.С. Бекжанова 

Х. Досмұхамедов атындағы Атырау мемлекеттік университеті, Атырау қаласы, zhanar_b_s@mail.ru 

Пікір беруші – Шадырова А.Б., педагогика және психология магистрі, 

Ы. Алтынсарин атындағы Ұлттық білім академиясы 

Елбасымыз Н. Назарбаевтың 2014 жылғы «Қазақстан жолы – 2050: Бір мақсат, бір мүдде, бір болашақ» 

атты халыққа Жолдауында даму мүмкіндігі шектеулі адамдарға қолдау мен көмек көрсету мәселесіне арнайы 

тоқталғаны белгілі, «... мүмкіндігі шектеулі азаматтарымызға көбірек көңіл бөлу керек. Олар үшін Қазақстан 

кедергісіз аймаққа айналуға тиіс. Бізде аз емес, ондай адамдарға қамқорлық көрсетілуі тиіс – бұл өзіміздің 

және қоғам алдындағы біздің парызымыз. Бүкіл әлем осымен айналысады» - деген болатын. Бүгінгі бала – 

ертеңгі азамат. Сол азаматты балабақшадан бастап болашақ өмірге бейімдеу, дені сау адамдардың арасында 

10

өздерін  жайлы  сезіну  үшін  қолайлы  атмосфера  қалыптастыру –  білім  беру  ұйымдарының  міндеті  болып 

табылады. 

Қазіргі таңда барлық әлем жұртшылығы балалардың жеке сұраныстары мен ерекшеліктеріне ортаның, 

отбасының қатысуымен білім беру үдерісіне толық қосуды қарастыратын инклюзивті білім беру жүйесіне 

назар аударып отыр. Л.С. Выготский, А.Н. Леонтьев, С.Л. Рубинштейн, А.М. Ерсарина, И.Г. Елисеева т.б. ресейлік 

және  отандық  зерттеушілердің  еңбектерінде  жеке тұлға  дамуындағы  қарым-қатынастың  орны  мен  рөлін, 

адамның өзін тануы мен өзін бағалауында жетекші әрекет түрлері: оқу-танымдық, ойын, қарым-қатынастың 

мәні  мен  маңызы,  әрбір  жанның  тұлғалық  қалыптасуындағы  физиологиялық,  психикалық,  дене-тұлғалық 

білім  берудің  мақсаты,  міндеті,  мазмұны,  инклюзивті  білім  беру,  жалпы  білім  беру,  арнайы  коррекциялық 

білім беру, қоғамдық тапсырыс, әлеуметтік сұраныс, мемлекет саясаты, физикалық жетілудің ерекшеліктері, 

баланың жалпы дамуын қамтамасыз етуші әлеуметтік белсенділіктің түрі қарастырылады. 

Дегенмен,  мектеп  оқушыларын  арнайы  оқытудың  ерекшелігін  айқындауға,  мүмкіндігі  шектеулі 

оқушылардың дамуына, оқу-тәрбие процесінің мүмкіндіктерін пайдалану жолдарына, әсіресе инклюзивтік 

оқыту  мәселелеріне  арналған  зерттеулер  соңғы  жылдары  ғана  көптеп  жүргізілуде,  арнайы  орталықтар 

құрылуда.  Сондықтан,  ғалымдардың  зерттеулері  мен  тәжірибелері  барысында  алынған  нәтижелер  мен 

әдістемелерді жүйелі түрде қолданудың тиімділігін анықтауға ерекше назар аударылуда [3]. 

Л.С. Выготский бала бойындағы кемістігін толықтырудың екі ерекшелігін: 

- бала психикасының даму шамасына орай тәрбие талаптары; 

- кемістікті қалпына келтірудегі өз бойындағы ерекшеліктері мен мүмкіндіктерін қарастырады. Ғалым бала 

бойындағы кемістікті әлеуметтік жолмен толықтыруға болады, ол үшін кемтар балаларға үнемі қамқорлық 

көрсетіп, оқыту мен тәрбиелеу істерін жүйелі түрде жүргізу керектігіне мән береді. 

В.С. Выготский адам ағзасындағы кемтарлықты зерттей келе: «Адам бойындағы кемістігін сезініп, өзінің 

қоғамда алатын орнын белгілеуге ұмтылады. Бұл оның психикалық дамуындағы қозғаушы күшін жандандырып, 

бойындағы кемістігін жеңуге итермелейді. Оның бойында жасырын жатқан қабілеттері жанданып, бойындағы 

кемістіктерін мүмкіндігінше жетілдіруге ұмтылады. Сөйтіп, кемістік есесін толықтырып, мүгедектік деңгейін 

төмендетуге бағытталады», – дейді [1]. 

Инклюзивті білім берудің негізгі ұғым түсініктерін қарастырушы ғалымдар Н.В. Борисова, С.А. Прушинский, 

М.  Перфильеваның  редакциялауымен  жарық  көрген  «Инклюзивное  образование:  ключевые  понятия»  оқу 

құралында ең негізгі ғылыми аппаратқа тоқтала отырып, ұғым түсініктердің мәнін ашады. 

Осы  жаһандық  мәселеге  әлем  ғалымдары  мынадай  анықтама  береді:  инклюзивті  білім  беру  дегеніміз 

– барлық балаларды, соның ішінде мүмкіндіктері шектеулі балаларды жалпы білім үдерісіне толық енгізу 

және  әлеуметтік  бейімдеуге,  жынысына,  шығу  тегіне,  дініне,  жағдайына  қарамай,  балаларды  айыратын 

кедергілерді жоюға, ата-аналарын белсенділікке шақыруға, баланың түзеу-педагогикалық және әлеуметтік 

мұқтаждықтарына  арнайы  қолдау,  яғни,  жалпы  білім  беру  сапасы  сақталған  тиімді  оқытуға  бағытталған 

мемлекеттік саясат [2]. 

Ал, инклюзивті білім беру негізін қарастырушы қазақстандық ғалымдар А.Т. Искакова, З.А. Мовкебаева, 

Г.  Закаева,  А.Б.  Айтбаева,  А.А.  Байтұрсынова  ең  алдымен  ізгіліктілік-философиялық  сипатына,  құқықтық-

нормативтік  негізіне,  көппәнділік  жүйесіне  сай  қолайлы  орта  құруға,  білім  беру  процесіне  бейімдеу 

мен  өзгерістер  енгізуге,  отбасымен  жұмыс  істеуге,  білім  нәтижесін  бағалауға  мән  бере  отырып,  арнайы 

педагогиканың мүмкіндіктері мен ерекшеліктерін жан-жақты ашады. 

Инклюзивті оқыту ерекше мұқтаждықтары бар балалардың жалпы білім беретін ұйымдарда сапалы, әрі 

қолжетімді білім алу құқығымен сипатталады. Демек, инклюзивті оқыту негізінде балалардың қандай да бір 

дискриминациясын жоққа шығару, барлық адамдарға деген теңдік қатынасты қамтамасыз ету, сонымен бірге 

ерекше қажеттілігі бар балаларға оқытудың арнайы жағдайын қалыптастыру идеологиясы жатыр. Осы бағыт 

балалардың жетістікке жетуіне ықпал етіп, жақсы өмір сүру жағдайын қалыптастырады. 

Инклюзивті білім беру немесе «білім баршаға» бағдарламасы – барлық балаларға мектепке дейінгі оқу 

орындарында, мектепте және мектеп өміріне белсене қатысуға мүмкіндік береді. Бұл бағдарламаны Біріккен 

Ұлттар  Ұйымының  Бас  Ассамблеясы  мақұлдап,  БҰҰ-ның  Конвециясына  2006  жылдың  13  желтоқсанында 

енгізілді. 

Инклюзивті білім беру мәселесі шет елдерде 1970 жылдан бастау алады, ал 90-жылға қарай АҚШ пен 

Еуропа өздерінің білім беру саясатына осы бағдарламаны толық енгізді. Ал, біздің елімізде инклюзивті білім 

беру жүйесінің дамуы туралы ресми дерек Қазақстан Республикасында Білім беруді дамытудың 2011-2020 

жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасында көрсетілді. Инклюзивті білім жүйесін дамыту: 2015 жылға 

қарай мүмкіндігі шектеулі балаларды біріктіріп оқытудың модульдік бағдарламалары; мүмкіндігі шектеулі 

балаларды жалпы білім беретін ортада біріктіріп оқыту ережесі әзірленеді, түрлі кемістігі бар балалар үшін 

бірігу нысандары анықталады; 2020 жылға қарай мектептерде мүгедек балалар үшін көтергіш жабдықтар, 

пандустар, санитарлық бөлмелерде арнайы құралдар орнату, тұтқалармен арнайы парталар, арнайы үстелдер 

және  басқа  да  компенсаторлық  құралдармен  жарақтандыру  арқылы  «кедергісіз  аймақтар»  құрылады 

11

делінген.  Сондай-ақ,  аталмыш  бағдарламада  мүмкіндігі  шектеулі  балаларды  оқытып  тәрбиелеуге  тең  қол 

жеткізу үшін жағдайлар жасалмақ. 

Бұқаралық  ақпарат  құралдары  (газет,  журнал,  теледидар,  радио)  арқылы  инклюзив  идеясын  халыққа 

жеткізу  жеткілікті  дамымаған  десе  де  болады.  Көп  жағдайда  бұқаралық  ақпарат  құралдары  мүмкіндігі 

шектеулі балалар кейпін «кемтар», «мүгедек», «әрдайым материалдық жәрдемді қажет ететін» қоғам мүшесі 

ретінде көрсетеді. Инклюзивті білім беру проблемасын жүйелі түрде шешу қажет, яғни тікелей немесе жанама 

қатысты  барлық  ішкі  жүйені  (білім  беру,  әлеуметтік,  нормативті-құқықтық,  экономикалық)  мемлекеттік, 

аумақтық деңгейде шешім қабылдау. Жалпы білім беретін орта мектептерде олардың оқып, білім алуына 

жағдай жасау соңғы жылдарда қолға алына бастады. 

Елімізде инклюзивті білімнің нашар дамуы «ҚР-да білім беруді дамытудың 2011-2020 жылдарға арналған 

мемлекеттік білім бағдарламасында» сипатталып, оның жоспарлы дамуына әсер ететін қауіп-қатер ретінде 

елімізде  мүмкіндігі  шектеулі  балалар  мен  мүгедек  балалардың  көбеюі  атап  көрсетілді  және  2  кезеңге 

белгіленген  инклюзивті  білімді  жүзеге  асыруға  мақсаттар  мен  міндеттер  айқындалды  [3].  Республиканың 

мектепке дейінгі және бастауыш білім беру жүйесінде ерекше қажеттілікті балаларды оқыту мен тәрбиелеу 

қазіргі  заманғы  қазақстандық  әлеуметтік  экономикалық  жағдайларды,  ұлттық  білім  беру  жүйесінің 

ерекшеліктерін ескеруі тиіс. Оның үстіне, инклюзивті оқыту мектепке дейінгі білім беру ұйымдарында икемді 

бағдарлама  мен  кадрлық  базамен  қамтамасыз  етілген  жағдайда  жүзеге  асырылуы  қажет,  ал  әдістемелер 

баланың ерекше мүмкіндіктері мен қабілетін, сонымен қатар оның дамуындағы ерекше қиындықтар сипатын 

ескеріп әзірленгені жөн. 

Мүмкіндігі шектеулі балаларды әлеуметтiк және медициналық-педагогикалық түзеу арқылы қолдау туралы 

Қазақстан Республикасының 2002 жылғы 11 шілдедегі заңында даму мүмкіндігі шектелген барлық балалар 

психологиялық-медицина-педагогикалық  кеңестің  қорытындысына  сәйкес  арнайы  түзету  мекемелерінде 

және мемлекеттік білім беретін жалпы мектептерде тегін оқуға құқылы делінген [4].

Ал,  Қазақстан  Республикасының  Білім  беруді  дамытудың  2005-2010  жылдарға  арналған  мемлекеттік 

бағдарламасында:  «Білім  берудегі  тиімді  қызмет  атқаратын  жаңа  жүйе  қалыптасып,  тұлғаның  сапалық 

жағынан қалыптасуына мол мүмкіндіктің деңгейі артуда, яғни «жаңа» қоғамға «жаңа» сапалы адам керек»,- 

деп айтылады. Мұндай жан-жақты дамыған тұлға қалыптастыру – қазіргі заманғы білім беру жүйесінің басты 

мақсаты. Бүгінгі білім беру саласының басты міндеті – ойлау қабілетімен ерекшеленетін, өзіндік пікірі мен 

пайымдауы бар жеке тұлға қалыптастыру. Жеке тұлғаның осындай субъект дәрежесіне көтерілуі мұғалімге 

оның тұлғалық қасиеттері мен еңбегінің нәтижесіне тікелей байланысты. Мұғалімнің басты қызметі – оқыту 

үдерісін шығармашылықпен ұйымдастыру, тірек-қимыл аппараты бұзылған оқушыларды оқыту, дамыту мен 

қалыптастыру жолдарын іздестіре отырып, сабаққа ынталандыру, қызықтыру. 

Соңғы уақытта елімізде атқарылып жатқан істер инклюзивті білім беру жүйесінің қалануына негіз болары 

анық. Атырау қаласы бойынша №№ 6, 15, 19 мектептерде инклюзивті білім беру бағдарламасы қолға алынды, 

Ғ. Мүсірепов атындағы, №4 жалпы білім беретін мектептерде психикалық дамуы тежелген балаларға арналған 

сыныптар  ашылған  болатын.  Сондай-ақ,  Х.  Досмұхамедов  атындағы  Атырау  мемлекеттік  университетінде 

жыл  сайын  өткізілетін  республикалық  «Инклюзивті  білім  беру  және тәжірибеден теорияға»  атты  онлайн-

конференция,  вебинар,  курстарды  оқыту  барысында  оқытушылар  педагогикалық  шеберліктерін  шыңдау 

мақсатында және мүмкіндігі шектеулі балаларды қалыпты балалармен бірге оқыту кезінде қиыншылықтарға 

ұшырамас үшін алдын-ала жоспарлар құрылып, жұмыстар жүргізіліп келеді. 

Соның бір айқын көрінісі – қаламыздағы №15 мектептің 4-сынып және №19 мектептің 3-сынып оқушылары 

инклюзивті білім берудің іске асырылуымен қазіргі таңда қалыпты оқушылардың қатарына қосылды. Жыл 

сайын елімізде өткізілетін республикалық олимпиадада «Қазақ тілі» және «Математика» пәндері бойынша 

№6 мектептің 2-сынып оқушыларының бірі 3 - орын иегері атанып, озат оқушылар сабынан көрініп келеді. 

Міне, балалардың жалпы білім беретін мектептерде білім алуы, осындай жетістіктерге жетуі, қаламыздағы 

инклюзивті оқыту жүйесінің бірте-бірте жүзеге асырылуы бізді қуантуда. 

Қорыта айтқанда, инклюзивті оқыту – оқушылардың тең құқығын анықтайды және ұжымның іс-әрекетіне 

қатысуға,  адамдармен  қарым-қатынасына  қажетті  қабілеттілікті  дамытуға  мүмкіндік  береді.  Инклюзивті 

оқыту арқылы барлық балалардың мұқтаждықтарын ескеріп, ерекше қажеттіліктері бар балалардың білім 

алуын қамтамасыз ететін жалпы білім беру үдерісін дамытуға болады. Мұндай оқыту түрі арнаулы білім беру 

жүйесінде дәстүрлі түрде қалыптасқан және даму үстіндегі формаларды ығыстырмайды, қайта жақындатады. 

Инклюзивті білім беру жүйесін енгізу арқылы оқушыларды адамгершілікке, ізгілікке, қайырымдылыққа 

тәрбиелей аламыз. Неміс педогог-дефектологы П. Шуман: «Бала кемістігінің даму деңгейі неғұрлым төмен 

болса, мұғалімнің білім деңгейі соғұрлым жоғары болу керек», – деген. 

Сондықтан да, еліміздегі инклюзивті білім беру жүйесін дамытуға өз үлесімізді қосып, мүмкіндігі шектеулі 

болса да таланты тас жаратын талай баланың жарқын өмір сүруіне, сапалы білім, саналы тәрбие алуына қол 

ұшын беруіміз қажет. 

12

жүктеу/скачать 23,53 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: