Қазақстан Республикасы білім жəне ғылым министрлігі «Кəсіпқор» холдингі» коммерциялық емес акционерлік қоғамы Ж. У. Жубандыкова, З. А. Баймаханова

67 
3.4.4 
№4 
практикалық 
жұмыс. 
Диэлектрлік 
шығындар 
бұрышының абсорбция коэффициентін жəне тангенсін анықтаумен 
майлы трансформатордың оқшауламасының сипаттамаларын өлшеу 
Мақсаты: май трансформаторының оқшаулама сипаттамаларын 
өлшеу. 
R60 оқшаулама кедергісінің рұқсат етілген мəндері R60 /R15 TG 
диэлектрлік шығындар бұрышының тангенсі жəне С2/C50 жəне ДС/С 
қатынасы көрсетілген нұсқаулықпен реттеледі. 
Өлшеулерді өткізу кезіндегі температуралық режим. Оқшаулама 
сипаттамаларын трансформаторды май құю аяқталғаннан кейін 12 сағаттан 
ерте емес уақыт өткен соң өлшеуге рұқсат етіледі.
Оқшаулама сипаттамасы оқшаулау температурасы 10°С-тан төмен емес 
150 кВ-қа дейінгі кернеуге қуаты 80 МВА дейінгі трансформаторларда жəне 
паспортта көрсетілген төменгі мəннен кем емес температурада 150 кВ-тан 
жоғары кернеуге немесе қуаты 80 МВА-дан жоғары трансформаторларда 
өлшенеді. Оқшаулама сипаттамасы температураның құлдырауы, ол талап 
етілетін мəннен 5°С артық емес ауытқуы кезінде өлшенеді. Қыздыруға 
ұшырамаған трансформатордың оқшаулау температурасы ретінде майдың 
жоғарғы қабатының температурасы қабылданады. 
Күштік трансформаторлардың сипаттамаларын өлшеу схемалары 
Өлшеу 
реті 
Екі орамалы 
трансформатор
лар 
Үш орамалы 
трансформатор
лар 
автотрансформ
аторлар 
Шунттаушы 
резисторлар 
Жерге 
тұйықтау 
резисторлары 
Өлшеу-
ді жүргі-
зетін 
орауыш 
Транс-
формато
рдың 
жерге 
қосыл-
ған 
бөлік-
тері 
Өлшеу-
ді жүргі-
зетін 
орауыш 
Транс-
форма-
тордың 
жерге 
қосыл-
ған 
бөлік-
тері 
Өлшеу-
ді 
жүргізе-
тін 
орауыш
Транс-
форма-
тордың 
жерге 
қосыл-
ған 
бөлік-
тері 
Өлшеу-
ді жүргі-
зетін 
орауыш
Транс-
форма-
тордың 
жерге 
қосыл-
ған 
бөлік-
тері 
Өлше-
уді 
жүргі-
зетін 
орау-
ыш 
Транс-
форма-
тордың 
жерге 
қосыл-
ған 
бөлік-
тері 
1 
НН 
Бак,В
Н 
НН 
Бак, 
СН,В
Н 
НН 
Бак 
ВН,С
Н 
ВН 
Бак 
ВН 
Бак 
НН 
2 
ВН 
Бак,Н
Н 
СН 
Бак
ВН,Н
Н 
ВН,С
Н,НН 
Бак,Н
Н 
3 (ВН*
НН)* 
Бак 
ВН 
Бак 
НН,С
Н 
СН,Н
Н 
Бак 
4
(ВН*
СН)* 
Бак,Н
Н 
5
(ВН*
СН*Н
Н) 
Бак 
* Өлшеулер тек 16000 кВА жəне одан жоғары трансформаторлар үшін 
міндетті. 

68 
Май құйылған кернеуі 35 кВ жоғары трансформаторлар үшін оқшаулау 
температурасы ретінде оның тұрақты ток кедергісі бойынша анықталатын 
«В» орамасының «ВН» фазасының температурасын қабылдау керек. 
Трансформаторды қыздыру кезінде көрсетілген кедергі орамды токпен 
қыздыруды ажыратқаннан кейін 60 минуттан ерте емес немесе сыртқы 
қыздыруды ажыратқаннан кейін 30 минуттан кейін өлшенеді. 
Тұрақты ток кедергісі бойынша ораманың температурасын анықтау 
кезінде ораманың температурасын мына формула бойынша есептеу 
ұсынылады: 
=
∙ (235 + ) + (19) 
мұндағы: R
х
температура кезінде өлшенген орам кедергісі t
х
; R
0
–
t
0
температура кезінде зауытта өлшенген орам кедергісі (трансформатордың 
паспорттық деректері). 
110 кВ жəне одан жоғары кернеуге трансформаторлардың ДС /С ара 
қатынасын анықтау кезінде оқшаулау температурасы ретінде ДС жəне С 
өлшенгеннен кейін магнит өткізгіштің жоғарғы ярмасында термометрмен 
(немесе термобарамен) өлшенген орташа тəуліктік температура қабылданады. 
Оқшаулама сипаттамаларын өлшеу алдында трансформаторлардың 
кірмелерінің бетін сүрту қажет. Ылғалды ауа райында өлшеу кезінде 
экрандарды қолдану ұсынылады. Оқшаулама сипаттамаларын өлшеу 
алдында rиз, ДС жəне аспаптарды трансформатормен қосатын сымдардан 
мəндерді өлшейді. Сымдардың ұзындығы мүмкіндігінше аз болуы керек, 
сондықтан аспаптарды мүмкіндігінше трансформаторға жақын орналастыру 
керек. Оқшаулама сипаттамасы 3-кестеде көрсетілген схемалар бойынша 
жəне бірізділікпен өлшенеді. 
R60 tgδ трансформатор орамдарының сипаттамаларын өлшеу кезінде 
жəне tgδмайының 4-кестедегі түзету коэффициенттерін ескеру керек. 
Өлшеу кезінде бір кернеу орамасының барлық шықпалары бірге 
жалғанады, қалған орамалар мен трансформатордың багы жерге қосылуы тиіс. 
R60 жəне R15 кедергілерін өлшеу. R60 жəне R15 кедергілерін өлшеу 
трансформатордың қалған сипаттамаларын өлшеу алдында жүргізіледі. 
Оқшаулама кедергісін мегаомметрмен өлшеудің жоғарғы шегі 10000 МОм 
төмен емес 2500 В өлшейді. R сымдардың өлшенген мəні мегаомметрді 
өлшеудің жоғарғы шегінен кем болмауы тиіс. Өлшеуді бастамас бұрын 
барлық орамдар кемінде 5 минутқа, ал жекелеген өлшеулер арасында кемінде 
2 минутқа жерге тұйықталуы тиіс. 110 кВ жəне одан жоғары кернеуге 
арналған трансформаторлар үшін – трансформатордың паспортында 
көрсетілген мəннің 70% кем емес болуы тиіс. 
t
1
температура кезінде өлшенген R60 мəні, монтаждауда t
2
өлшеу 
температурасына зауытта мəні 3-кестеде келтірілгенК
2
коэффициентінің 
көмегімен əкеледі. 
=
(20) 

69 
мұндағы 
R
60
–зауыт 
өлшемінің 
температурасына 
келтірілген 
R
601
өлшенген мəні. 
R
60
өлшеу деректерін қуаты 80 МВА дейінгі трансформаторлар үшін 
температура бойынша жəне температурасы +10°С артық емес болғанда 150 
кВ дейінгі кернеуге, ал қуаты үлкен трансформаторлар үшін жəне 
температурасы +5°С артық емес болғанда 150 кВ жоғары кернеуге қайта 
есептеуге рұқсат етіледі. 
20-30°С температурада R60 құрғақ трансформаторлар үшін: 1 кВ 
дейінгі трансформатордың номиналды кернеуі кезінде– 100 МОм; 6кВ– 300 
МОм; 10 кВ– 500 МОм төмен болмауы тиіс. 
Қуаты 10000 кВА-дан кем, кернеуі 35 кВ-қа дейінгі трансформаторлар 
үшін орамалардың R
60
/R
15
абсорбция коэффициенті 10-30°С температурада 
1,3-тен төмен болмауы тиіс. Қалған трансформаторлар үшін – зауыт 
деректеріне сəйкес келу. 
4-кесте. Орамдар мен майдың сипаттамаларын қайта есептеу үшін 
коэффициенттердің мəні 
Кестеде көрсетілмеген температуралардың айырымдылығы үшін 
коэффициенттің мəні температура айырымының сомасы қарастырылатын 
айырмаға тең коэффициенттердің көбейтуімен анықталады (мысалы: 8°с 
температураларының айырмасына сəйкес келетін коэффициент 3°С жəне 5°С 
температураларының айырмалары үшін коэффициенттердің көбейтумен 
анықталады. 
Диэлектрлік шығындар бұрышының тангенсін өлшеу tgδ. Бұрышының 
тангенсі tgδ орамдарын өлшейді көпір айнымалы ток P5026 бойынша 
перевернутой схемада (51-суретті қараңыз). 4-кестеге сəйкес бірізділікпен. 
Бұрылған (кері) схема бір жерге тұйықталған электроды бар объектілердің 
диэлектрлік шығындарын өлшеу үшін қолданылады. 
Май құйылған трансформаторларда tgδ өлшеуді сыналатын орамның 
зауыттық сынау кернеуінің 2/3 аспайтын кернеуінде жүргізуге болады. 
T2-
t1температу
ра 
айырмашыл
ығы, 
0
C 
Мəндер 
Температура 
айырмашыл
ығы 
Мəндер 
К1 
К2 
К3 
К1 
К2 
К3 
1 1,03 
1,04 
1,04 20 
1,75 2,25 2,25 
2 1,06 
1,08 
1,08 25 2,0 
2,75 
2,75 
3 1,09 
1,13 
1,13 
30 
2,3 3,4 3,4 
4 1,12 
1,17 
1,17 35 - 
- 
4,15 
5 1,15 
1,22 
1,22 40 - 
- 
5,1 
10 1,31 
1,5 
1,5 45 - - 
6,2 
15 1,51 
1,84 
1,84 50 - 
- 
7,5 

70 
Трансформаторды майсыз кептіру кезінде tgδ өлшеуді 220 В жоғары 
емес кернеу кезінде жүргізуге рұқсат етіледі. 
Егер 
өлшеу 
кезіндегі 
температура 
зауыттық 
сынақтардың 
температурасы кезінде орамалардың оқшаулағышының tgδ мəнін монтаждау 
кезінде өлшеу, егер өлшеу кезіндегі температура зауыттық температурадан 
өзгеше болса, май құйылған 35 кВ дейінгі кернеуге арналған 
трансформаторлар үшін 3-кестеде көрсетілген мəндерден жоғары емес, 110 
кВ жəне одан жоғары кернеуге арналған трансформаторлар үшін паспорттық 
мəннің 130%-нан артық емес болуы тиіс. 
51-сурет. Ауыспалы ток көпірін қосудың төңкерілген (кері) схемасы: 
Тр – сынақ трансформаторы; СN – үлгілік конденсатор; Сх – сыналатын 
объект; G – гальванометр; R3 - ауыспалы резистор; R4 – тұрақты резистор; 
С4 – сыйымдылық дүкені. 
Зауыт температурасына келтірілген tgδ мəндері 1%-дан аспайтын, 
паспорттық мəндермен салыстырусыз қанағаттанарлық деп санаған жөн. 
Монтаждауда tgδ
1
температурасы кезінде өлшенген tgδ
1
мəндері мəні 4-
кестеде келтірілген К1 коэффициентінің көмегімен зауытта t
z
өлшеу 
температурасына əкеледі. 
tgδ = tgδ K (21) 
мұндағы tgδ–зауыт 
өлшемінің 
температурасына 
келтірілген 
tgδ
1
өлшенген мəні. 
tgδ өлшеу деректерін қуаты 80 МВА дейінгі трансформаторлар үшін 
температура бойынша жəне температурасы +10°С артық емес болғанда 150 
кВ дейінгі кернеуге, ал қуаты үлкен трансформаторлар үшін жəне 
температурасы ±5°С артық емес болғанда 150 кВ жоғары кернеуге қайта 
есептеуге рұқсат етіледі. 

71 
Оқшаулама 
сипаттамаларын 
өлшеу 
кезінде 
трансформаторға 
құйылатын майдың tgδ əсерін ескеру қажет. Егер трансформаторларға (tgδ
м2
) 
монтаждау кезінде құйылған tgδ май МЕМСТ рұқсат етілген шектерде болса, 
бірақ зауыттық мəннен өзгеше болса, tgδ
ф
жəне R60 оқшаулаудың нақты мəні 
tgδ майдың əсерін ескере отырып, формулалар бойынша анықталады. 
=
из
− (
−
(22)
ТМ
=
из
(23) 
мұндағы tgδ
из
и R
60из
–tgδ жəне R
60
оқшаулаудың өлшенген мəндері; 
К– шамаланған мəні бар келтіру коэффициенті 0,45; 
tgδ
м2
– 
Кз 
коэффициентінің 
көмегімен 
монтажда 
оқшаулау 
сипаттамаларын өлшеу температурасына келтірілген, монтаждау кезінде 
құйылған майдың tgδ мəні; 
tgδ
м1
– мəні tgδ май құйылған зауытында келтірілген температура өлшеу 
оқшаулау сипаттамаларын зауытында туралы арқылы коэффициентін К
з
(2-
кесте) 
=
(24) 
=
,
=
=
′
(25) 
егер оқшаулау сипаттамаларын өлшеу кезінде tgδ
м1' 
и tgδ
м2'
майдың 
температурасы температурадан төмен болса; 
tgδ
м1' 
жəне tgδ
м2'
- зауытта жəне монтажда сəйкесінше құйылған tgδ
м1' 
и 
tgδ
м2'
майдың өлшенген мəндері. 
Сыйымдылықты өлшеу. Май құйылған кернеуі 35 кВ дейінгі 
трансформаторлар үшін монтажда өлшенген С2/С50 мəндері 4-кестеде 
көрсетілген мəндерден аспауы тиіс. Майсыз тасымалданатын 110 кВ жəне 
одан 
жоғары 
кернеуге 
арналған 
трансформаторлар 
үшін 
трансформаторлардың монтаждау орнына келуі бойынша өлшенген ДС/С 
мəндері нормаланбайды, бірақ пайдалануда бастапқы деректер ретінде 
пайдаланылуы тиіс. 
ДС жəне 110 кВ жəне одан жоғары кернеуге трансформаторларды 
оқшаулаудан өлшеу кезінде монтаждың соңында май құюға дейін Дс жəне 
трансформаторлардың май толтырылған кірмелерінен түзетулер енгізу 
(орнатылған енгізулері бар трансформаторда өлшенген мəннен орнатылмаған 
кірмелерде өлшенген мəндерді шегеру) ескерілуі қажет. 
С2/С50 жəне ДС/С қатынасы 4-кестенің схемалары бойынша ЕВ-3 
немесе ПКВ-8 аспаптарымен өлшенеді. Өлшеу алдында барлық орамалар 
кемінде 5 мин жерге тұйықталуы тиіс. 

72 
Трансформаторлардың сыйымдылығын өлшеу негізінен орамдардың 
ылғалдылығын анықтау үшін жүргізіледі. Ол ылғалданған оқшауламаның 
сыйымдылығына қарағанда жиіліктің өзгеруі кезінде аз (немесе мүлдем 
өзгермейді) өзгеретініне негізделген. 
Оқшаулама сыйымдылығын екі жиілікте өлшеу қабылданған: 2 жəне 50 
Гц (ДС жəне С). 
50 Гц жиілігінде оқшаулау сыйымдылығын өлшеу кезінде құрғақ жəне 
ылғалды оқшаулауда бірдей геометриялық сыйымдылық ғана көрінеді. 
2 Гц жиілігінде оқшаулау сыйымдылығын өлшеген кезде ылғалды 
оқшаулаудың абсорбциялық сыйымдылығы көрінуге үлгереді, ал құрғақ 
оқшаулауда ол аз жəне баяу зарядталады. Ылғалданған оқшаулама үшін 
С2/С50 қатынасы шамамен 2, ал реттелмеген үшін - шамамен 1 құрайды. 
Бұл əдіс бойынша оқшаулама сыйымдылығының заряды жүргізіледі, 
содан кейін разрядтары: Жылдам (зарядтау аяқталғаннан кейін бірден 
қысқартумен) жəне баяу (зарядтау аяқталғаннан кейін 1 с кейін 
қысқартумен). Бірінші жағдайда с сыйымдылығы анықталады, екінші 
жағдайда - ылғал трансформаторда 1 с-қа көрінуге үлгеретін, бірақ құрғақ 
жерде көрінуге үлгермейтін абсорбциялық сыйымдылық есебінен 
сыйымдылықтың өсімі. ДС құрғақ трансформаторында болмашы: жəне 
+10°С температурада (0,02-:0,08)0С құрайды, ылғалды ДС>> 0,1°с. 
Əдетте бұл өлшеулер трансформатордың ревизиясының басында, 
бөлікті алу арқылы көтерілгеннен кейін жəне ревизияның соңында 
трансформатордың кернін майға батқанға дейін, сондай-ақ кептіру 
процесінде жүргізіледі. 
ДС/С қатынасы еркін орамаларды жерге қосылған корпуспен жалғаған 
кезде əрбір орам үшін өлшенеді. Аспапты сыналатын ораммен қосатын 
сымдар қысқа болуы тиіс. Егер ДС жəне сымдар мəнін аспап бойынша 
өлшеуге болатын болса, сыналатын трансформаторы бар толық жиналған 
схеманы өлшеу нəтижесінен ДС жəне сымдар шегерумен түзету енгізіледі. 
Тексерістің соңында өлшенген ДС/С қатынасының шамасы жəне тексерістің 
соңында жəне Басында ДС/С шамасы арасындағы %-дағы айырмашылық 5-
кестеде келтірілген шаманың шегінде болуы тиіс. күш трансформаторы ток 
орау. 
5-кесте. ДС / С мəндері, əр түрлі температурада % 
ВН орамасының қуаты 
жəне кернеуі 
Өлшеу 
Температура,
0
С 
10 20 30 40 50
35кВ дейін қоса алғанда 
Тексеру соңында 
13 20 30 45 75
Қуаты 10 МВА кем 
Ревизияның соңында 
жəне басында 
4 6 9 13,
5 
22
ДС / С шамасы температураның жоғарылауымен артады. Сондықтан, 
егер трансформаторды тексеру кезінде бөлікті алу температурасы өзгерсе 
жəне тексеру соңында жəне Басында ДС/С өлшеу əр түрлі температураларда 

73 
жүргізілсе, оларды салыстыру алдында мəні 6-кестеде көрсетілген к 
температуралық қайта есептеу коэффициентіне көбейту жолымен бір 
температураға келтіру қажет. 
6-кесте к температуралық қайта есептеу коэффициентінің мəні 
К 
Температура айырмашылығы, 12-11, 
0
С 
5 10 15 20 
25 
30 35 40 45 50 
1,25 1,55 1,95 2,4 3 3,7 
4,6 
5,7 
7 8,8 
Қорытынды: абсорбция коэффициенті бойынша ылғалдылықты 
анықтау. 10 - 30 °С температурада ылғалданған орама үшін абсорбция 
коэффициенті (R
60
/R
15
) 1,3 - 2,0 шегінде жатыр; ылғалданған орама үшін - 
бірлікке жақын. Бұл айырмашылық құрғақ жəне ылғалды оқшаулаудағы 
абсорбциялық сыйымдылық зарядының əртүрлі ұзақтығымен түсіндіріледі. 

жүктеу/скачать 3,37 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: