ТАҚЫРЫБЫНЫҢ  № 2281 ЦБР-ДЫ ПАЙДАЛАНЫП ӨТУ ЖОСПАРЫ

83 
 
 
                                                                
Сабақ барысы  
 
І. Ұйымдастыру кезеңі 
     1. 
Оқушы мен мұғалімнің сәлемдесуі. 
     2. 
Оқушылардың сабаққа қатысуын қадағалау. 
     3. 
Сынып бөлмесінің, оқушылардың сабақ өтуге дайындылығын бақылау. (жұмыс орны, 
сабақ өтуге қажетті құрал-жабдықтары, т.б.). 
     4. 
Оқушы назарын сабаққа аудару. 
 
ІІ. Сабақтың мақсатын ашу 
     
Табиғаттың  іргелі  заңдарының  бірі  энергияның  айналу  және  сақталу  заңдары,  өзара 
әрекеттескен денелер арасында болады. Мұндай денелер тұйық жүйе құрайды және олардың 
әрі  кинетикалық,  әрі    потенциялдық  болады.  Мысалы,  Жердің  жасанды  серігінің 
кинетикалық  энергиясы  бар  себебі  ол  қозғалып  жүр,сонымен  қатар  оның  потенциялыдық 
энергиясыда бар, үйткені олар бүкіл әлемдік тартылыс күші арқылы өзара әрекетеседі. Сол 
сияқты соқтығысқан шарлардың кинетикалық, әрі потенциялдық энергиялары болады,себебі 
олар қозғалыста және серпімді деформацияланған. Сабақтың мақсаты жуйенің кинетикалық 
және потенциялдық энергияларының қосындысының тұрақтылында. 
 
 
 
 
 
ІІІ. Өткен  сабақты  пысықтау  барысында   оқушылардың білімін, ой-өрісін,  
түсінігін топшалау 
 
       1.  
Өткен сабақ бойынша  теориялық    білімдерін  тексеру. Сұрақ-жауап тәсілін  қолдану.   
Сұрақтар 
Жауаптар 
1. 
Механикалық энергия дегеніміз не? 
 
Механикалық 
энергия 
деп 
дененің 
механикалық  жұмыс  жасай  алу  қабілеттін 
айтады. 
2. 
Механикалық  энергияның  өлшем 
бірлігі қандай? 
Механикалық  энергияның  өлшем  бірлігі 
джоуль (Дж). 
3. 
Материялық  нүктенің механикалық 
күйін сипаттайтын шама? 
Материялық    нүктенің  механикалық  күйін 
сипаттайтын шама - механикалық энергия. 
4. 
Кинетикалық энергия дегеніміз не? 
Оның формуласы. 
Кинетикалық энергия – қозғалып келе жатқан 
дене энергиясы. 
2
2
υ
т
Е
к
=
 
5. 
Потенциялық энергия дегеніміз не?  Потенциялық  энергия  –  денелердің  өзара 
әрекеттесуіне  немесе  дене  бөлшектерінің 
өзара  орналасуына  байланысты  болатын 

84 
 
энергия. 
6. 
Серпінділік  күшінің  потенциялық 
энергиясының формуласы. 
2
2
kx
Е
р
=
 
7. 
Ауырлық  күшінің  потенциялық 
энергиясының формуласы. 
mgh
Е
р
=
 
8. 
Энергия өзгерісінің өлшемі болатын 
шама. 
Энергия  өзгерісінің  өлшемі  –  механикалық 
жұмыс.
 
р
Е
А
∆
−
=
  
к
Е
А ∆
=
 
 
     2. 
Үй тапсырмасын тексеру.  
     
Оқушылардың  деншілігі  үй  тапсырмасын  орындаудағы  қателіктері  мен  жетістіктерін 
өзбетінше меңгере отырып, білім сапасын көтеруге бағыт беру.        
19-
жаттығу есептерінің  шығару жолдары. 
 
1) 
Берілгені:  
М = 1300 кг 
 
Н = 100 км = 10
5
м 
 
 
 ?    
 
Шешуі:  
1)  Дөңгелек  орбитамен  қозғалған  ЖЖС-нің  жылдамдығы: 
υ
,  R=6400км - Жер радиусы; 
2) ЖЖС-нің кинетикалық энергиясы: 
= 
4·10
10 
Дж. 
 
 
 
2) 
Берілгені:  
m = 2,5 кг 
һ
1
 = 10 
м 
t = 
1 с 
 
 ?    
 
Шешуі:  
1)
 
Төмен құлаған жүктің 1 с өткеннен кейінгі биітігі: 
; 
2)
 
Жүктің потенциалдық энергиясының өзгерісі: 
=2,5кг·10м\с
2
(10м-
)=125Дж. 
 
 
3) 
Берілгені:  
m = 75 кг 
һ = 3 м 
n = 6 
 
А= ?    
 
Шешуі:  
Ауырлық  күшінің  жұмысы  адамның  потенциалдық 
энергиясының өзгерісіне тең: 
=-
75кг·10м\с
2
·(3·6-3)=  -  1,1·10
4
 
Дж. 
 
 
 
4) 
Берілгені:  
F
c
 = 400 H 
k
  
= 10
4
 H\
м  
 
 
А= ?    
 
Шешуі:  
1)
 
Серіппенің    қаншаға  созылғанын  анықтау  үшін  Гук 
заңы қолдалынады  F =- kΔх →  Δх=  ; 
2)
 
 
Баланың  серіппені  созғанда  атқаратын  жұмысы 
серіппенің  потенциалдық  энергиясының  өзгерісіне  тең:  
 = 
= 8 Дж.  
 
 
5) 
Берілгені:  
m
1
 
= 18 кг 
l
1  
= 10 см = 0,1 м 
 
 
Шешуі:  
1)
 
Пружинадағы  жүк  ауырлық  күші  мен  серпімділік 
күшінің әсерінен тепе-теңдік күйде болады, яғни  F
серп
 =F
а
. 
Бұл  теңдеу  1-ші  дене  үшін  былай  жазылады:  k(l
1
-l)=m
1
g 

85 
 
m
2
= 30 кг 
 
l
2  
= 
12 см = 0,12 м 
 
l
3  
= 
15 см = 0,15 м 
 
А= ?    
(1) (l- 
деформацияланбаған серіппенің ұзындығы). Ал 2-ші 
дене үшін  k(l
2
-l)=m
2
g (2). 
2)
 
Серіппенің  қатандығы  мен  ұзындығы  (1)  және  (2) 
теңдеулерді  біріктіріп  шешу  арқылы  табылады.  
 = 
5880 Н\м 
        
=0,1м – 
=0,07 м 
3) Сыртқы күштердің жасайтын жұмысы: 
 
(х
1, 
х
2
 – 
серіппе ұштарының координаталары)  
х
1 
= (l
1
-l)=0,1-
0,07=0,03 м 
х
3 
= (l
3
-l)=0,15-
0,07=0,08 м 
≈16 Дж. 
 
 
     3. 
№ 2280 ЦБР-дың тапсырмаларының  орындалу  қортындысын     тексеру.  
 
 
IV. Жаңа сабақтың материалдарын игеру 
     1. 
Дененің  механикалық  күйін  сипаттайтын  шамалар  арасындағы  байланысты  
энергияның  сақталу  және    бір  түрден  екінші  түрге  айналу  заңы  арқылы  жүзеге  асыру.Ол 
үшін заңның мән мағнасын , сипаттайтын, физикалық формулаларын қарастыру, есте сақтау.  
ТК-сін  оқуды,  бірнеше  оқушы  қайталап,  негізгі  формулалармен,  маңызды  мағлұматтарды 
дәптерге жазу. 
ТК 10.1. 
Механикалық энергияның сақталу заңы
 
 
 
 
 
 
     
                        
 
 
 
 
 
 
 
    
 
 
 
 
 
 
Тек  ауырлық  күші  мен  серпімділік  күші 
әсерлескен  тұйық  денелер  жүйесінің  толық 
механикалық  энергиясы  Е,  кез-келген  қозғалған 
дене үшін тұрақты 
const
Е
Е
Е
р
к
=
+
=
 
 
 
Дене   бірінші механикалық күйден екінші  механикалық күйге  көшкенде: 
2
2
1
1
р
к
р
к
Е
Е
Е
Е
+
=
+
               
немесе                  
0
=
∆
+
∆
р
к
Е
Е
 
 
Тұйық  жүйенің  толық  механикалық  энергиясы  оның  потенциялық  және 
кинетикалық энергияларының қосындысына тең: 
р
к
Е
Е
Е
+
=
 
 
Егер  жүйе  тұйықталмаған  және  денелер  үйкеліс  күші  арқылы  әсерлессе, 
онда  кинетикалық  энергия  мен  потенциалдық  энергияның  өзгерістерінің 
қосындысы үйкеліс күшінің жұмысына тең: 
                                       
S
F
А
уйк
уйк
−
=
                     
уйк
A
E
E
P
K
=
∆
+
∆
 
 
Дене  энергиясы  еш  уақытта  жоғалмайды  және  жоқтан  пайда 
болмайды,ол бір күйден екінші күйге айналады.  Бұл қағида – энергияның 
айналу және сақталу заңы барлық жерде орындалады. 
 

86 
 
       
      2.  
№ 2281 ЦБР-дың теориясымен танысу, керекті  деректерге  назар  аудару. 
   
 
 
     3.  
№ 2281-дың ЦБР анимациясын бақылап, керекті материалдарды дәптерге жазып алу.  
 
    
 
     
Оқушылар  анимация  қортындысын  дәптерге  жазып,  дененің  кинетикалық  және 
потенциялдық энергиясының қосындысының тұрақты екеніне көз жеткізу. 
 
V. 
Қарастылып отырған оқу материалын бекіту және дағдыландыру жұмыстары 
     1. 
Оқушылардың  жаңа  сабақты    меңгеру  сапасын  тексеру  мақсатында    2281    ЦОР-дың 
өзін-өзі тексеру сұрақтарына жауап беру. 

87 
 
    
 
     2.  
№ 2281 ЦБР–дың тест тапсырмаларың орындау. 
 
 
VI. Оқушылардың білімін жан-жақты меңгерудегі қабілетін, түсінігін қалыптастыру 
шаралары 
     
Оқушылардың  механиканың  сақталу  заңдарын    игерудегі  түсінігін,  дағдысын,  білім-
білігінің сапасын тексеру үшін 
     1. 
2 вариантық физикалық диктант жазу. 
 
Тақырыбы: Сақталу заңдары. 
1 нұсқа 
 
1. Дененің импульсінің өлшем бірлігі: 
кг*м/с. 
 
2.  18  км/сағ  жылдамдықпен  қозғалып  бара 
жатқан,  массасы  3  кг  дененің  импульсі  неге 
тең? 
15 кг*м/с. 
 
3.  F  күштің,  оның  әсер  ету  уақыты  t-ға 
көбейтіндісімен  анықталатын  физикалық 
шама. 
Күш импульсі. 
2 нұсқа 
 
1. Дененің импульсін есептеу формуласы: 
p=m
υ. 
 
2. Күш импульсінің өлшем бірлігі. 
Нм. 
 
 
3. Тек қана бір-бірімен  әсерлері бар, сыртқы 
денелермен  әсерлеспейтін  денелер жүйесі. 
Тұйық жүйе. 
 
4. Егер жарылғыш оқ (граната) жерге 

88 
 
4. Ньютонның екінші заңының импульсті 
түрде айтылуы: 
Дененің импульсінің өзгеруі күш импульсіне 
тең. 
 
 
5.  Массалары  0,5  кг  және  1  кг  серпімсіз  екі 
шар бір-біріне қарама-қарсы 7 м/с және 8 м/с 
жылдамдықпен 
қозғалуда. 
Шарлар 
соқтығысқаннан 
кейін 
олардың 
жылдамдықтарының модулі неге тең? 
3 м/с. 
 
6. Массасы 10 кг ракета, 2 с бойы 30 м/с
2
 
үдеумен қозғалады. Күш импульсін анықта. 
600 Нс. 
 
 
7. Жердің бетінен 3 м биіктіктегі, массасы 2 
кг дененің потенциалдық энергиясын анықта 
(g=10 м/с
2
). 
60 
Н. 
 
8. Массасы 2 кг дене жерден 30 м биіктіктен 
құлайды.  Дененің  10  м  биіктікте  болатын 
мезеттегі кинетикалық энергиясын есепте. 
400 Дж. 
 
9.  Массасы  1  кг  дене  ұзындығы  1  м  жіпте, 
вертикаль  жазықтықпен  айналуда.  Ауырлық 
күшінің бір айналымдағы жұмысы қандай? 
0. 
 
көмілсе, ол жарылғанда оның сынықтары бір 
бағытта ұшуы мүмкін бе? 
Жоқ, олай болса импульстің сақталу заңы 
бұзылады. 
 
5. 3 м/с жылдамдықпен жүгіріп келе жатқан, 
массасы  50  кг  бала,  1  м/с  жылдамдықпен 
қозғалып  бара  жатқан,  массасы  150  кг 
арбаны  қуып  жетіп,  секіреді.  Бала  отырған 
арба қандай жылдамдықпен қозғалады? 
1,5 м/с. 
 
6. Мылтықтан 30 м/с жылдамдықпен атылған 
оқ,  вертикаль  жоғары  қозғалуда.  Атылу 
нүктесінен 
қандай 
биіктікте 
оның 
кинетикалық 
энергиясы 
потенциалдық 
энергиясына тең болады? 
22,5 м. 
 
7. Импульсі 200 кгм/с-қа өзгерген денеге, 50 
Н күштің әсер ету уақытын тап.  
4 с. 
 
8.  6  м/с  жылдамдықпен  ұшып  келе  жатқан 
массасы  0,5  кг  доптың  кинетикалық 
энергиясын тап. 
9 Дж. 
 
9.  Денеде  оның  бір  бөлігінің  белгілі  бір 
жылдамдықпен  бөлініп  қозғалуында  пайда 
болатын қозғалысы. 
Реактивті қозғалыс.  
 
VII. Сабақты қорытындылау (бағалау) 
     
Сонымен  өткенді  қайталау,  жаңа  сабақты  игеру  және  өткенді  пысықтау  барысындағы 
оқушылардың жауабына қарай оқушыларды бағалаймыз. 
     
Оқушыларды бағалау. 
 
Өткенді пысықтау 
 
Жаңа сабақты игеру 
 
Қорытынды 
баға 
теория  есеп 
ЦОР-дың 
тапсырмалары 
 
Өзін-өзі 
тексеру 
сұрақтары 
Тест  
Физикалық 
диктант 
 
 
 
 
 
 
 
 
VIII. Үй тапсырмасын беру 
-  
Физика – 9, §23.  Дайындық сұрақтарына жауап беру.  
-  20-
жаттығу.  1-5 есептер. 
-  
№ 2281 ЦБР-дың тапсырмалары. 

89 
 
Министерство образования и науки Республики Казахстан 
АО «Национальный центр информатизации» 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
УЧЕБНО-МЕТОДИЧЕСКОЕ ПОСОБИЕ ПО ИСПОЛЬЗОВАНИЮ 
ЦИФРОВЫХ ОБРАЗОВАТЕЛЬНЫХ РЕСУРСОВ  
ПО ФИЗИКЕ ДЛЯ 9 КЛАССА В УЧЕБНОМ ПРОЦЕССЕ,  
ИНТЕГРИРОВАННОМ С СИСТЕМОЙ ЭЛЕКТРОННОГО ОБУЧЕНИЯ 
 
(на казахском и русском языках) 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Алматы 2014 
 
 

90 
 
УДК 373 
ББК 74.262.4 
Э46 
Рекомендовано Ученым советом 
АО «Национального центра информатизации»  
(протокол № 11 от 7 ноября  2013 г.) 
 
 
Рецензенты: 
Мухамбетжанова С.Т., доктор педагогических наук, доцент 
Саматокина Г.М., кандидат педагогических наук 
 
  
 
Э46 
Нургалиева  Г.К.,  Тажигулова  А.И.,  Артыкбаева  Е.В.,  Изенбаева  С.Б., 
Абдрахманова  А.,  Далбаева  Р.С.  Учебно-методическое  пособие  по 
использованию цифровых образовательных ресурсов по физике для 9 класса в 
учебном  процессе,  интегрированном  с  системой  электронного  обучения.  – 
Алматы:  АО «НЦИ», 2014. – 185 с. – (на казахском и русском языках). 
 
 
 
ISBN 978-601-7522-32-2 
 
 
 
 
 
 
Настоящее  учебно-методическое  пособие  подготовлено  в  соответствии  с  госзаказом 
МОН  РК  по  программе  008  «Методологическое  обеспечение  системы  образования»  – 
«Услуги  по  разработке  учебно-методических  пособий  в  области  информатизации 
образования». 
Учебно-методическое пособие содержит глоссарий, 20 конспектов уроков по физике 
для  9  класса  (10  конспектов  на  казахском  языке  и  10  конспектов  на  русском  языке), 
оказывающих помощь учителям в использовании ими цифровых образовательных ресурсов в 
учебном  процессе,  интегрированном  с  системой  электронного  обучения.  Учебно-
методическое  пособие  разработано  с  учетом  мониторинга  апробации  цифровых 
образовательных ресурсов. 
 
 
 
 
 
УДК 373 
ББК 74.262.4 
 
 
ISBN 978-601-7522-32-2 
© АО «Национальный центр информатизации» , 2014 

91 
 
 
ОГЛАВЛЕНИЕ  
 
Введение …………………………………………………………………………………... 
92 
Глоссарий…………………………………………………………………………………...   93 
Перечень цифровых образовательных ресурсов по физике  для 9 класса на русском 
языке ……………………………………………………………………………………… 
 
95 
Технология конструирования ЦОР по физике для 9 класса………………………...… 
97 
Планы-конспекты уроков по физике для 9 класса (на русском языке) ……………… 
100 
План-конспект урока на тему «Опыты Резерфорда. Состав атомного ядра»  с 
использованием ЦОР №№  2750,   2751………………………………………… 
 
100 
План-конспект урока на тему «Тепловое излучение. Абсолютно черное тело»  
с использованием ЦОР №№  2744, 2745…………………………………  
 
109 
План-конспект урока на тему «Фотоэффект. Уравнение Эйнштейна»  с 
использованием  ЦОР № 2747 ………………………………………………….. 
 
118 
План-конспект урока на тему «Рентгеновское излучение использованием  ЦОР 
№№ 2731,  2749 ……………………………………………………………..  
 
127 
План-конспект урока на тему «
Ядерное взаимодействие. Дефект масс.
 
Энергия связи ядра
»  с использованием  ЦОР №№ 2753, 2754,  2755............... 
 
136 
План-конспект урока на тему «Колебательное движение. Основные величины, 
характеризирующие колебательное движение»  с использованием  ЦОР 
№№ 2720, 2721...............................................................................................  
 
 
145 
План-конспект урока на тему «Колебание математического и пружинного 
маятников»  с использованием  ЦОР № 2723.......................................................  
 
153 
План-конспект урока на тему «Звук. Характеристики звука»  с 
использованием  ЦОР № 2727................................................................................ 
 
 
161 
План-конспект урока на тему «Лабораторная работа «Определение ускорения 
свободного падения»  с использованием  ЦОР № 2734...................  
 
167 
План-конспект урока на тему «Волновое движение. Определение скорости 
поверхностных волн»  с использованием  ЦОР №№  2726,  2735…… ………. 
 
174 
Результаты мониторинга апробации цифровых образовательных ресурсов по физике в 
пилотных школах …………………………………………………………….. 
 
 
183 
Заключение………………………………………………………………………………… 
185 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

92 
 
 
ВВЕДЕНИЕ 
 
Цифровые  образовательные  ресурсы  по  физике  разработаны  в  2012  году  в  рамках 
программы  Министерства  образования  и  науки  РК  052  «Внедрение  системы  электронного 
обучения  в  организациях  среднего  и  технического  профессионального  образования».  
Цифровые  образовательные  ресурсы  по  физике  для  7-11  классов  разрабатывались 
Национальным центром информатизации (НЦИ) с участием компании  SIVECO (Румыния). 
Для  9  класса  в  системе  электронного  обучения  представлено  76  цифровых 
образовательных  ресурсов,  которые  охватывают  весь  школьный  курс  по  физике  за  год. 
Содержание ЦОР полностью соответствует Государственному общеобязательному стандарту 
образования  и  помогает  реализовать  основную  цель  и  учебно-воспитательные  задачи 
предмета  «Физика»,  поставленные  типовой  учебной  программой,  в  том  числе:  изучение 
основ науки, важнейших факторов, понятий, физических законов и теорий, развитие умений 
наблюдения  и  объяснения  физических  явлений;  совершенствование  умений  сравнения, 
вычленения в изученном существенного, установления причинно-следственных связей и т.д. 
Задача  ЦОР  –  не  заменить  учителя  на  уроке,  а  предоставить  ему  дополнительный 
материал  для  организации  и  проведения  урока,  обогатить  содержание  урока  новыми 
мультимедийными  возможностями  информационно-коммуникационных  технологий  с 
учетом  особенностей  преподавания  предметов  естественнонаучного  цикла,  аудиального  и 
визуального  сопровождения  учебного  материала,  визуализации  физических  явлений        и 
экспериментов, направленных на развитие мышления учащихся, интеграцию мыслительной 
и практической деятельности, 

жүктеу/скачать 9,7 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: