Оқушылардың  жаңа сабақты   меңгеру  сапасын арттыру  үшін есеп шығару

51 
 
VII. Сабақты қорытындылау (бағалау) 
 
     
Сонымен  өткенді  қайталау,  жаңа  сабақты  игеру  және  жаңа  сабақты  пысықтау 
барысындағы оқушылардың жауабына қарай білім деңгейін бағалау. 
     
Оқушыларды бағалау. 
 
Өткенді пысықтау 
 
Жаңа сабақты игеру 
 
Қорытынды 
баға 
Формулалар 
сайысы 
Дайындық 
сұрақтары 
Есеп 
 
Өзін-өзі тексеру 
сұрақтары 
 
Физикалық 
диктант 
Есеп 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
                                                
VIII. Үй тапсырмасын беру  
- 
Физика – 9, § 6. Дайындық   сұрақтарына  ауызша жауап беру.  
-  5-
жаттығу.  1-3 есептер. 
-  
№ 2263 ЦБР-дың  тест тапсырмалары.  
 
 
 
«ҚИСЫҚСЫЗЫҚТЫ ҚОЗҒАЛЫС. МАТЕРИАЛЫҚ НҮКТЕНІҢ ШЕҢБЕР 
БОЙЫМЕН БІРҚАЛЫПТЫ ҚОЗҒАЛЫСЫ» ТАҚЫРЫБЫНЫҢ  
№№  2264, 2265  ЦБР-ЛАРДЫ ПАЙДАЛАНЫП ӨТУ ЖОСПАРЫ 
 
                                                           
Сабақтың басты мақсаты:  
     
Білімділік: 
- 
оқушылардың білім-білігін, іскерлігін, дағды деңгейін жүйелеу, бақылау, бағалау; 
- 
шеңбер  бойымен  бірқалыпты  қозғалысты  сипатайтын  шамалар  ендіріп,  формулаларды 
қорту, оларды есеп шығаруда пайдалануға дағдылану;  
 
 
 
                  
- 
табиғатта кездесетін қисық сызықты қозғалыстарға назар аудару; 
- 
шеңбер  бойымен  бірқалыпты  қозғалысты  зерттеу  үшін  №  2264,  №  2265  ЦБР-лардың 
анимацияларын талдау;     
 
 
 
 
 
 
                                                     
–  
оқушылардың жаңа сабақты игеру сапасын тексеру  . 
     
Дамытушылық:  
- 
интерактивті  моделдердің    көмегімен    шеңбер  бойымен  дененің    қозғалысын    зерттеуге  
оқушылардың  қызығушылығын  тудыру, сабақты  меңгерудегі  белсенділігін  арттыру; 
- 
№ 2264,  № 2265  ЦБР-лардың анимациясын  бақылап, баяндау,тақырыптың мазмұны  мен 
маңызын игеру барысын  тексеру үшін  анимацияның  өзін-өзі  тексеру  сұрақтарына  жауап  
беру;                
- 
оқушылардың    білім    деңгейін,  білім    сапасын    арттыруда      физика  және    математика  
арасындағы  пәнаралық  байланысты  жүзеге  асыру; 
- 
оқушылардың  деншілігі  логикалық  ойлау, жұмыс  істеу  қабілетін  берілген  ақпараттарды 
жаңа сабақтың материалдарын меңгеруде    орынды  пайдалану 
. 
     
Тәрбилік: 
- 
өтілген    материалды        баяндауда,    дәптерге,  тақтаға    жазуда      ұқыптылыққа, 
жауапкершілікке, сауаттылыққа  дағдылану; 
- 
оқушылардың    сабаққа    ықыласы    мен    ынтасын,    қызығушылығын,белсенділігін  
тудыратын  іс-шаралар  ұйымдастыру. 

52 
 
  
     
Сабақтың  түрі:  пікірлесу,  баяндау,  сұрақ-жауап,  есеп  шығару,  тест  тапсырмаларын 
орындау. 
     
Сабақты  өткізуде  қолданылатын  әдіс-тәсілдер:  тірек  конспектілерді  баяндау,        № 
2264, 
№ 2265 ЦБР-лармен жұмыс, сабақты бекіту кестесін құрастыру. 
     
Сабақтың  көрнектілігі:  Электрондық  оқытудың  ақпараттық  жүйесінің  Е-Кітапханасы, 
№  2264  ЦБР    «Қисықсызықты  қозғалыс»,
 
№  2265  ЦБР      «Материялық  нүктенің  шеңбер 
бойымен қозғалысы», интерактивті тақта, проектор.  
 
     
Сабақтың құрылымы:  
     
І. Ұйымдастыру кезеңі. 1 мин. 
     
ІІ. Сабақтың мақсатын ашу.  2 мин. 
     
ІІІ.  Өткен    сабақты    пысықтау    барысында      оқушылардың  білімін,  ой-өрісін,  түсінігін 
топшалау. 7 мин. 
     IV. 
Жаңа сабақтың материалдарын игеру. 12 мин. 
     V. 
Қарастырылып    отырған  оқу  материалын  бекіту  және  дағдыландыру  жұмыстары.  7 
мин. 
     VI. 
Оқушылардың  деншілігінің  білімін  жан-жақты  меңгерудегі  қабілетін,  түсінігін 
қалыптастыру шаралары. 11 мин.  
     VII. 
Сабақты қорытындылау (бағалау).  2 мин. 
     VIII. 
Үй тапсырмасын беру. 3 мин.  
 
                                                            
Сабақ барысы: 
                                                 
І. Ұйымдастыру кезеңі  
     1. 
Оқушы мен мұғалімнің сәлемдесуі. 
     2. 
Оқушылардың сабаққа қатысуын қадағалау. 
     3. 
Сынып  бөлмесінің,  оқушылардың  сабақ  өтуге  дайындылығын  бақылау  (жұмыс  орны, 
сабақ өтуге қажетті құрал-жабдықтары, т.б.). 
     4. 
Оқушы назарын сабаққа аудару. 
 
ІІ. Сабақтың мақсатын ашу 
     
Кесте  бойынша  траекториясына қарай  қозғалыстың түрлерін пысықтау ,түзу сызықты 
және қисық сызықты қозғалыстардың айырмашылықтары  мен ұқсастықтарына назар аудару. 
 
Траекториясына  байланысты  қозғалыс 
Түзу сызықсы қозғалыс 
Қисық сызықты қозғалыс 
Түзу сызықты бірқалыпты қозғалыс 
 
                                  t             t  
 
 
 
Шеңбер бойымен бірқалыпты қозғалыс 
 
 
 
 
υ – const, бағыты өзгермейді 
 
υ – const, бағыты жанаманың  бойымен 
өзгереді
 
а= 0 
а ≠ 0 
 

53 
 
     
Бүгінгі  сабақтың  мақсаты    −  қисық  сызықты  қозғалыстың  қарапайым  түрі  шеңбер 
бойымен бірқалыпты қозғалыстың 
  
ерекшеліктерін, қозғалыс теңдеулерін қарастыру.
 
 
ІІІ. Өткен  сабақты  пысықтау  барысында   оқушылардың білімін, 
ой-өрісін, түсінігін топшалау 
       1. 
Кинематиканың      негізгі  теңдеуін    пысықтауда  өткен  сабақ  бойынша    теориялық    
білімдерін  тексеру. Сұрақ- жауап тәсілін  қолдану.   
Сұрақтар 
Жауаптар 
1. 
Галилей еңбектерінің маңызы неде?  Ол  заң  материяның  аса  маңызды 
қасиеттерінің  бірін  бейнеледі,  біздің  Ғалам 
құрылымының  ерекшеліктерін  ұғынуға 
және  оны  түсінуге  мүмкіндік  берді.                
 
 
2.   
Денелердің  еркін  түсуі  дегеніміз 
не?  
Ортаның  кедергісі  болмаған  кездегі 
денелердің түсуі –еркін түсу деп аталады. 
 
3. 
Денелердің еркін түсуі қозғалыстың 
қандай түріне жатады? 
Бірқалыпты  үдемелі  қозғалысқа  жатады. 
Құлап  келе  жатқан  шарды  әрбір  тең  уақыт 
аралығы өткен сайын арнайы құрал арқылы 
суретке  түсіріп  алып  отырса,  онда  шардың 
көршілес  орындарының  арақашықтықтары 
бойынша  қозғалыстың  шын  мәнінде 
теңүдемелі екенін анықтауға болады.                  
4. 
Еркін түсуі қандай шама және оның 
сан мәні неге тең? 
Еркін  түсу  үдеуі  тұрақты  шама,  оның  сан 
мәні        9,8  м/с
2
.  
5. 
Ендікке  байланысты  еркін  түсу 
үдеуінің сандық мәні қалай өзгереді? 
Ендікке  байланысты    полюстен  экваторға 
жақындаған сайын азаяды.  
6. 
Еркін түсу үдеуі дененің массасына 
және жылдамдығына тәуелді бола ма?  
Еркін  түсу  үдеуі  дененің  массасына  және 
жылдамдығына тәуелді емес.  
7. 
Еркін  түскен    дененің  құлау 
биіктігінің формуласы. 
2
2
gt
h
=
  
 
8. 
Еркін  түскен    дененің  құлау 
уақытының формуласы. 
g
h
t
2
=
 
9. 
Еркін түскен  дененің жерге түскен 
мезеттегі жылдамдығы. 
 
gh
2
=
υ
 
 
 
 
                    
 
 
 
 
 
 
 
     2. 
Үй тапсырмасын тексеру.   
     
Оқушылардың  деншілігі  үй  тапсырмасын  орындаудағы  қателіктері  мен  жетістіктерін 
өзбетінше 
меңгере 
отырып, 
білім 
сапасын 
көтеруге 
бағыт 
беру.                                                 
5-
жаттығу есептерінің  шығару жолдары.  
1. 
Берілгені: 
 
 
H = 6 м 
 
 
 
Шешуі: 
 
1)
 
Алманың құлау биіктігі: 
                         
→
= 1,1 с; 
2)
 
Алманың Жерге түсердегі жылдамдығы: 

54 
 
 
 
t = ?   υ = ?    
                              
υ = g·t = 10м\с
2
 
· 1,1 с = 11 м\с. 
 
 
2. 
Берілгені: 
 
υ = 200 м\с 
g=-
10 м\с
2 
 
 
H = ? 
 
 
                 
Шешуі: 
 
Ракетаның  жылдамдығы    υ  =  g·t,  осыдан    ракетаның 
көтерілу  уақыты    t  =   = 
=20  с,  ракетаның  көтерілу 
биіктігі 
= 2000 м = 2 км.  
  
 
3. 
Берілгені: 
 
 
υ
0
 
= 40 м\с 
 
t
1
=  
2 с 
 
t
2
=  
5 с 
 
 
 
υ
1
 
=  ?        υ
2
  = ?  S
1
=  ?     
S
2
= ?    
 
Шешуі: 
 
1) Вертикаль жоғары лақтырылған дененің жылдамдығы:  
                                      
υ = υ
0
 - g·t 
υ
1
 
= 40 м\с – 9,8 м\с
2
·2с =20,4 м\с; 
υ
2
 
=  40  м\с  –  9,8  м\с
2
·5с  =-9  м\с  (дене  5  с  кейін  9м\с 
жылдамдықпен төмен қарай қозғалады). 
2) Дененің көтерулі уақыты жылдамдық өрнегінен табылады 
υ=υ
0
 - 
g·t, υ=0  болғандықтан  υ
0
 
= g·t, осыдан t= =
=4с. 
 
3) Дененің көтерулі биіктігі:  
, 
H
2
= 40м\с · 4с – 
= 80 м. 
 
4) 5 с кейінгі дененің жерден биіктігі: 
H
2
= 40м\с · 5с - 
= 75 м. 
 
5)  Дененің  5  с  ішіндегі  жүрген  жолы:    S=H
1
+(H
1
-H
2
), 
S=80м+5м=85м, ал орын ауыстыруы H=H
2
, H=75 м. 
  
  
     3.  
№ 2263 ЦБР-дың тапсырмаларының  орындалу  қортындысын     тексеру.  
 
IV. Жаңа сабақтың материалдарын игеру 
      1. 
Практикада дененің  қозғалыс траекториясы қисық сызық болып келетін жағдайлар жиі 
кездеседі.   Көкжиекке бұрыш жасай лақтырылған дененің қозғалысы, Жердің күнді айнала  
қозғалысы қисықсызықты болып табылады.  Қисықсызықты қозғалыстың қарапайым түрі -  
шеңбер бойымен  бірқалыпты қоғалыс.    ТК-сін оқу, бірнеше оқушы қайталап, оны дәптерге 
жазу.  
  
ТК 6.1. 
 
Шеңбер бойымен қозғалыс. 
     1)  
Қисықсызықты қозғалыс – траекториясы қисық сызық және шеңбердің доғасы болып 
келетін қозғалыс. 
 

55 
 
     2) 
Сызықтық  жылдамдық  –  бірлік  уақыт  ішінде  дененің  жүрілген  жолын  көрсететін 
физикалық шама.  υ [м/с] – шеңбердің жанамасы бойымен бағытталады, яғни шеңбердің әр 
нүктесінде бағыт өзгеріп отырады. 
       
  
     3) 
Бұрыштық жылдамдық – бірлік уақыт ішіндегі бұрыштық ығысуды көрсететін скаляр 
шама.      
 
ω [рад/с];    φ [рад] – бұрыштық ығысу (бұрылу бұрышы). Радиан – L доғасының ұзындығы 
R радиусқа тең болатын φ центрлік бұрыш. 1 рад ≈ 57
0 
. 
 
 
 
 
 
     4)  
Период Т[с] – дененің шеңбер бойымен толық бір айналым жасауына кеткен уақыт: 
                                                                                                                         
 
      
Жиілік ν[Гц=1/с] – бірлік уақыт ішіндегі тербелістің саны: 
Шеңбер бойымен бірқалыпты қозғалыс үшін:            
                                                          
 
 
 
     5)   
Центрге тартқыш үдеу (шеңбер бойымен бірқалыпты қозғалыс кезінде). 
ц
a
 [м/с
2
]  – 
υ
υ
⊥
∆
↑↑
ц
ц
a
а


,
 
(шеңбердің  центріне  бағытталған,  жылдамдық  бағытының 
өзерісінен туады). 
 
                                                               
 
 
     6) 
Шеңбер бойымен бірқалыпсыз қозғалыс. 
а
ц
 – 
центрге тартқыш үдеу (жылдамдық бағытының өзгерісін сипаттайды). 
а
т
 – 
тангенциал үдеу (жылдамдық модулінің өзгерісін сипаттайды).  
 
                                                    
 
     2. 
№ 2264, № 2265  ЦБР-лардың теориясымен танысу, керекті  деректерге  назар  аудару. 
t
ω
ϕ
=
 
T
π
2
ω =
 
N
t
T
=
 
ν
1
=
T
 
υ
π
R
T
2
=
 
t
N
=
ν
 
T
1
=
ν
 
πν
π
ω
2
2
=
=
T
 
ν
π
π
υ
R
T
R
2
2
=
=
 
R
a
2
ц
υ
=
 
Τ
+
=
α
α
α



ц
 
2
2
Τ
+
=
α
α
α
ц
 
πν
π
ω
2
2
=
=
T
 
T
R
π
υ
2
=
 
R
ω
υ
=
 
 

56 
 
           
 
 
        
 
     3. 
№  2264,  №  2265    ЦБР-лардың  анимацияларымен  танысып,  тәжірбиесін  пайдаланып, 
дененің  шеңбер  бойымен    бірқалыпты  қоғалысының  себебі  мен    маңызын  түсініп, 
қозғалысты сипаттайтын шамалардың өзара байланысын  қарастыру. 
          
 
 

57 
 
           
 
 
V. Қарастырылып  отырған оқу материалын бекіту  
және дағдыландыру жұмыстары 
      1. 
Оқушылардың  жаңа сабақты меңгеру сапасын арттыру мақсатында өткен материалдар 
бойынша бекіту кестесін құрастыру.
  
Траекториясына  байланысты  қозғалыс 
Түзу сызықсы қозғалыс 
Қисық сызықты қозғалыс 
Түзу сызықты бірқалыпты 
қозғалыс 
 
Шеңбер бойымен бірқалыпты қозғалыс 
T
R
π
υ
2
=
 
υ – const, бағыты өзгермейді 
 
υ – const, бағыты жанаманың  бойымен 
өзгереді
 
  - 
қозғалыс уақыты 
 
N
t
T
=
,     
ν
1
=
T
,    
υ
π
R
T
2
=
  - 
айналу периоды
   
 
 
t
ω
ϕ
=
,    
πν
π
ω
2
2
=
=
T
- 
бұрыштық жылдадық 
 
а= 0 
R
a
2
ц
υ
=
- 
центрге тартқыш үдеу 
 
t
N
=
ν
,      
T
1
=
ν
  -  
айналу жиілігі 
 
      2. 
Оқушылардың жаңа сабақты  меңгеру сапасын тексеру мақсатында   № 2264, № 2265  
ЦБР-лардың өзін-өзі тексеру сұрақтарына жауап беру. 

58 
 
            
 
 
           
 
 
VI. Оқушылардың білімін жан-жақты меңгерудегі қабілетін,  
түсінігін қалыптастыру шаралары 
 
      1. 
Оқушылардың  жаңа сабақты   меңгеру  сапасын арттыру  үшін есеп шығару.  
      
Есеп.
 
Диаметрі 50 см дөңгелек бірқалыпты қозғала отырып, 2 м қашықтықты 4 с -та жүріп өтеді. 
Дөңгелектің айналуының бұрыштык жылдамдығы  
( 2 рад/с) 
Шешуі: дөңгелектің айналуының бұрыштык жылдамдығы  
R
ω
υ
=
⇒
2 рад/с. 
 
     2. 
№  2264, № 2265  ЦБР-лардың тест тапсырмаларын 1 және 2 нұсқа түрінде орындау.  

59 
 
        
 
 
       
 
 
VII. Сабақты қорытындылау (бағалау) 
     
Сонымен  өткенді  қайталау,  жаңа  сабақты  игеру  және  жаңа  сабақты  пысықтау 
барысындағы оқушылардың жауабына қарай білім деңгейін бағалау. 
     
Оқушыларды бағалау.  
Өткенді пысықтау 
 
Жаңа сабақты игеру 
 
Қорытынды 
баға 
теория  есеп  ЦБР-дың  тест 
тапсырмалары 
Өзін-өзі 
тексеру 
сұрақтары 
Есеп 
 
Тест 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
VIII. Үй тапсырмасын беру 
   - 
Физика – 9, §§ 7-8.  Дайындық   сұрақтарына  ауызша жауап беру .  
   -  6-
жаттығу.  1-7 есептер. 
    -  
№ 2264, № 2265 ЦБР-лардың тапсырмалары. 
 
 

60 
 
«СЫЗЫҚТЫҚ ЖӘНЕ БҰРЫШТЫҚ ЖЫЛДАМДЫҚТАР. ЦЕНТРГЕ ТАРТҚЫШ 
ҮДЕУ. ТОЛЫҚ ҮДЕУ» ТАҚЫРЫБЫНЫҢ№№ 2266, 2267  ЦБР-ЛАРДЫ 
ПАЙДАЛАНЫП ӨТУ ЖОСПАРЫ 
 
                                                     
Сабақтың басты мақсаты:  
     
Білімділік:  
- 
оқушылардың  деншілігінің  үй  жұмысын  орындауда  жетістіктерін,  кемшіліктерін 
ажыратып,  тексеру  барысында  жіберген  кемшіліктерін  жоюды  меңгеріп,  білімділігін, 
қабілетін, дағдысын жетілдіруге бағыт беру,  алған жетістіктерін жаңа сабақ материалдарын 
игеруге  қолдана  білу;  -  практикада  жиі  кездесетін  қозғалыстың  бірі  теңайнымалы 
қозғалыстың негізгі  сипаты үдеу, оның шамасы мен бағыты  жөнінде мағлұматтар беру; 
-  
оқушылардың жаңа сабақ бойынша  білімін тексеру үшін  № 2266, № 2267  ЦБР-лардың 
өзін-өзі тексеру сұрақтарын және тест тапсырмаларын орындау. 
     
Дамытушылық:  
- 
өткен  сабақтан  алған  білім-біліктерін  пайдаланып  жаңа  сабақтың  ең  негізгі  мәселелеріне 
назар аудару; 
- 
интерактивті  моделдерді  қолдану  арқылы  оқушылардың  жаңа  сабақты  игерудегі 
қызығушылығын арттыру; 
- 
т
үзусызықты
 
теңайнымалы  қозғалыстағы  материяның  негізгі  есебін  әртүрлі  тәсілдермен 
шеше білуге дағдылану; 
- 
теңайнымалы қозғалыстың жылдамдығының уақытқа тәуелділігін қарастыруда физика мен 
математика пәні арасындағы байланысты жүзеге асыру. 
     
Тәрбиелік:  материяның  негізгі  есебін  шешуде  формула  жазуда,  есептеуде,  графикті 
сызуда, оқудағы сауаттылыққа, жауапкершілікке мән беру, оқушылардан талап ету. 
 
     
Сабақтың  түрі:  Жаңа  білімді  қалыптастыру,  жалпылау,  есептер  шығару,  тест 
тапсырмаларын  орындау. 
     
Сабақты өткізуде қолданылатын әдіс-тәсілдер:  тірек конспектілерді баяндау, № 2266 
және  №  2267  ЦБР  -лармен    жұмыс  істеу,  қозғалысты  жылдамдығын    графиктік  және 
аналитикалық әдіспен анықтау. 
     Сабақтың  көрнектілігі:  Электрондық  оқытудың  ақпараттық  жүйесінің  Е-Кітапханасы, 
№ 2266 ЦБР «Сызықтық және бұрыштық жылдамдықтар», № 2267 ЦБР «Центрге тартқыш 
үдеу».
 интерактивті тақта, проектор. 
 
     
Сабақтың құрылымы: 
     
І. Ұйымдастыру кезеңі. 1 мин. 
     
ІІ. Сабақтың мақсатын ашу.  2 мин. 
     
ІІІ.  Өткен    сабақты    пысықтау    барысында      оқушылардың  білімін,  ой-өрісін,  түсінігін 
топшалау. 10 мин. 
     IV. 
Жаңа сабақтың материалдарын игеру. 12 мин. 
     V. 
Қарастырылып    отырған  оқу  материалын  бекіту  және  дағдыландыру  жұмыстары.  7 
мин. 
     VI. 
Оқушылардың  білімін  жан-жақты  меңгерудегі  қабілетін,  түсінігін  қалыптастыру 
шаралары. 8 мин.  
     VII. 
Сабақты қорытындылау (бағалау).  2 мин. 
     VIII. 
Үй тапсырмасын беру. 3 мин.  
 
 
 

61 
 
     
Сабақ барысы: 
 
І. Ұйымдастыру кезеңі 
     1. 
Оқушы мен мұғалімнің сәлемдесуі. 
     2. 
Оқушылардың сабаққа қатысуын қадағалау. 
     3. 
Сынып бөлмесінің, оқушылардың сабақ өтуге дайындылығын бақылау. (жұмыс орны, 
сабақ өтуге қажетті құрал-жабдықтары, т.б.). 
     4. 
Оқушы назарын сабаққа аудару. 
 
ІІ. Сабақтың мақсатын ашу 
     
Қисықсызықты қозғалысты сипаттайтын физикалық шамалар, олардың өлшем бірліктері, 
бағыттары  және  физикалық  мағанасы  туралы  оқушылардың  білім-білігін,  дағдысының 
қалыптасу  шараларын  ұйымдастыру.  Бұрыштық  жылдамдық  және  центрге  тартқыш  үдеу 
туралы мағлұматтарға ерекше назар аудару. 
 
ІІІ. Өткен  сабақты  пысықтау  барысында   оқушылардың білімін,  

жүктеу/скачать 9,7 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: