Қазақстан республикасы білім жəне ғылым министрлігі м. Ж. Еркебаев, Қ. С. Құлажанов, Д. Б. Тəттібаева, А. Ы. Мəуленов
Биологиялық белсенді заттар, тағам құраушылары
жүктеу/скачать 1,24 Mb. Pdf көрінісі
|
| 191
Биологиялық белсенді заттар, тағам құраушылары жəне олардың көзі болып табылатын өнімдер Тағамға биологиялық белсенді коспаларды дайындауға арналған, қолдану барысында адамдарға зиянды əсер етпейтін заттар 1. Тағамдық заттар: 1) белоктар, белок түзетіндер (жануарлардан, өсімдіктерден, микробтардан алынатын жəне басқа да заттар): белоктардың изо- ляттары, белоктардың қанықпасы, белоктардың гидролизаттары, аминқышқылдар жəне олардан түзілетін заттар; 2) майлар, майға ұқсас заттар жəне олардан түзілетін зат- тар: өсімдік майлары – эссенциалды көпқанықтырылмаған май қышқылдары, фосфолипидтердің, майда еритін витаминдердің көзі; тағам көздерінен бөлініп алынған жеке түрдегі көпқанықтырылмаған май қышқылдары: линольді, линоленді, арахидондық экозапентаенді, докозагексаенді жəне басқа да қышқылдар; тағамдық шикізаттан бөлінген стериндер; ортабуыншақты триглицеридтер, фосфолипидтер жəне оның алдындағылар, оның ішінде, кефалин, холин, этаноламин- дер; 3) көмірсулар жəне оның өнімдері: тағамдық талшықтар (целлю- лоза, гемицеллюлоза, пектин, лигнин, камеди жəне басқалары); поли- глюкозааминдер (хитозан, хондроитинсульфат, глюкозааминогликан, глюкозамин жəне т.б.); крахмал жэне оны гидролиздеу барысында түзілетін өнімдер; инулин жəне басқа да полифруктозандар; глюкоза, фруктоза, лактоза, лактулоза, рибоза, ксилоза, арабиноза; 4) витаминдер, витаминге ұқсас заттар жəне коферменттер: С витамині (аскорбин қышқылы, оның тұздары мен эфирлері), В; витамині (тиамин), В 2 витамині (рибофлавин, флавинмононуклеотид), В 6 витамині (пиридоксин, пиридоксаль, пиридоксамин жəне олардыц фосфаты), РР витамині (никотинамид, никотин қышқылы, никотин қышқылының түздары), фолий қышқылы, В 12 витамині (цианкоба- ламнн, метилкобаламин), пантотен қышқылы (пантотен қышқылының тұздары), биотин, А витамині (ретинол жəне оның эфирлері), кароти- ноидтер (β-каротин, ликопин, лютеин жəне баскалары), Е внтамині (токоферолдар, токотриенол жəне олардың эфирлері), Д витамині жəне оның белсенді түрлері, К витамині, параминобензой қышқылы, липоялық қышқыл, оротты қышқыл, инозит, метилметио-нинсульфо- ний, карнитин, пангам қышқылы; 192 5) минералды заттар (макро – жəне микроэлементтер): каль- ций, фосфор, магний, калий, натрий, темір, йод, мырыш, бор, хром, мыс, күкірт, марганец, молибден, селен, кремний, ванадий, фтор, германий, кобальт. 2. Тағамның минералдық құрамы: 1) ферменттер (өсімдіктерден түзілетін немесе микробтық синтез арқылы биотехнологиялық əдіс негізінде алынған); 2) полифенолды қосындылар, оның ішінде антиоксидантты əсер арқылы айқындалған – биофлаваноидтер, антоцианиднндер, ка- техиндер жəне басқалары; 3) табиғи метаболиттер: янтарь қышқылы, альфа-кетоқышқылы, убихинон, лимон қышқылы фумар қышқылы, шарап қышқылы, орни- тин, цитрулин, креатин, бетаин, глутатион, таурин, алма қышқылы, индолдар, изотиоцианиттер, октакозанол, хлорофилл, терпеноидтар, иридоидтар, резвератрол, стевиозидтер. 3. Пробиотиктер (монокультураларда жəне ассоциацияларда) жəне пребиотиктер: 1) бифидобактериялар, оның ішінде infantis, bifi dum, longum, breve, adolescentis; Lactobacillus түрлері, оның ішінде acidophilus, fennentii, casei, plantarum, bulgaricus жəне басқалар; Lactococcus; Streptococcus thermophilus; Propionibacterlum түрлері жəне басқалары; 2) олиго- жəне полисахаридтердің түрлі класстары (табиғи тұрғыда түзілген микробты синтез арқылы фруктоолигосахаридтер, галактоолигосахаридтер жəне басқалар); 3) биологиялық тұрғыда белсенді заттар — иммунды белоктар жəне ферменттер, гликопептидтер, лизоцим, лактоферрин, лактопе- роксидаза, адам тінінен алынатын заттар мен сұйықтықтан басқа да сүт қышқылды микроағзалардың бактериоциндері. 4. Өсімдіктер (тағамдық жəне дəрілік), теңіз, өзен, көл өнімдері, бауырмен жорғалаушылар, буынаяқтылар, минералды органикалық немесе табиғи минералды негіздері (құрғақ ұнтақ тəріздес, таблет- калы, капсула түрінде, сулы, спиртті, құрғақ майлы жəне сұйық сығындылар түрінде, тұндырма, шəрбет, канықпа, бальзам түрінде): мумие, спирулина, хлорелла, тазартылған ашытқы жəне олардың ги- дролизатгары, пеолиттер жөне басқалар. 5. Балшаруашылық өнімдері: аналық сүт, прополис, балауыз, гүл тозаңы, перга. |