Қазақстан Республикасы білім және ғылым министрлігі «Өрлеу» біліктілікті арттыру ұлттық орталығы» АҚ
жүктеу/скачать 5,87 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Ахметжанова Алтынай
- Жармухамбетова Раушан Оразбайқызы
- НЕГІЗДЕЛГЕН ИННОВАЦИЯЛЫҚ ІЗДЕНІСТІ МАМАНДАРДЫ ДАЯРЛАУ
Дәстүрлер: «Абай тағылымы» күні
Абай мұрасы-асыл қазына. Апталық.
127
Байқаулар Ата-аналармен жұмыс Абай тағылымы арқылы мектептегі тәрбие жұмысын ұйымдастыру жүйесі Сыныптар Тәрбиелік мәні 6 сынып Тәртіпке бойсыну, тәртіп деген ұғымды кең мағынада түсіндіру. Еңбек мәселесін көтеру. Абайдың өмірбаяны, өлеңдері. Абай күнделігін бастату. 7 сынып Өзіне сенім тудыру, өз күшін байқау; оқу, білім, ғылымның пайдасын түсіндіру. Абайға хат . Ұлтжандылық, Отансүйгіштік сезімдерінің қалыптасуына түрткі жасау. 8 сынып Өзін тежеу, өзін ұстай білу қағидалары. «Ойлы бол, ойланбай істеген істің арты өкініш» екенін түсіндіру. «Абай жолы» романын оқуды бастату. «Абай Толық Адам және Мен» атты тақырыбында жоба қорғату арқыры Адамды құрметтеу, оны бағалау сезімдерін арттыруға түрткі жасау. 9 сынып Достық, береке, бірлік. Өзін-өзі тәрбиелеу. Адамдық қасиеттерін дамыту, орынды қолдануға бойсындыру. «Абайша сөйлеймін» атты тақырыпта Абайша көркем сөйлеуге баулу. (Қазақ тілі пәнінің мұғалімдерін жұмылдыру) оқырмандық қызығушылықтарын арттыру. Абай ауылының Тоғжаны. Қыз сыны
«Асыл сөзді іздесең Абайды оқы ерінбе»
«Жастықтың оты жалындап». Жігіт сұлтаны
«Әнді сүйсең, менше сүй». Абай әндерін орындау байқауы.
«Адамның бір қызығы бала деген» ата-аналармен ашық есік күндері
«Болмасаң да ұқсап бақ». Тәрбиешілер сайысы Күнделікті сабақ дайындығының алдында 15 мин әңгімелер жүргізу
Абайша сөйлейміз акциясы
«Поэзия минуттары» тақырыбына Абай өлеңдеріне сайыс
128
10 сынып Бозбалалық дәуірдің қадірін біл. Абайдың қарасөздеріне аннатация жасау. «Поэзия минуттары» тақырыбына Абай өлеңдеріне сайыс өткізу.
Поэзияға қызығушылықтары артыру,
эстетикалық сезімдері, дүниетанымдарының артуына түрткі жасау.
11 сынып Қайталау, нәтижесін көру. Қазақ халқының мақтанышы Абай Құнанбаевтың ақындығы түпсіз терең мұхитпен тең десек, қателеспеген болар едік. Ғажайып суреткер, нәзік лирик, көркемсөз шебері, ең алдымен-ойшыл ақын. Бұл пікір ақынның өмір құбылыстарын терең толғап айту жағы басым келетін өлеңдеріне, философиялық дүниетанымына және оның қара сөздеріне, әсіресе дінге, Алланың болмысы, имандылық туралы толғаныстарына қатысты. «Абай поэзиясы қоғам дамуындағы бір елеулі кезеңді бейнелеу арқылы халықтың тағдырын, ұлттың мінез-құлқын тарихи тұрғыдан кең арнада алып, қоғам көшінің жеткен жерін ғана емес,өткен жолын да танытарлықтай етіп көрсете білді», - [4,25] деген академик З.Ахметовтың пікірі Абай поэзиясына берілген әділ баға. Абай шығармашылығы уақыт озған сайын дәуір талабына сай әр қырынан өсіп өркендеп отыратын асыл мұра болып ұрпақтар санасына орын алады. Адамды сүйіп, адамды құрметтеуге үндеген кемеңгер ақын поэзиясының түпкі негізі-адам, толық адам. Абай армандаған толық адам өнерлі, білімді, еңбекқор, адал, әділ, жылы жүректі, ыстық қайратты ғылым жолына түскен іздемпаз болуы керек. Ал махаббат пен сүю, адамды сүю, Алланы сүю, әділетті сүю Абай шығармаларының биік мұраты.
1.
Абай. Дүниеде сірә, сендей маған жар жоқ: Өлеңдер.- Алматы: Жалын, 1990.- 128б. 2. Абай. Өлеңдер, поэмалар, аудармалар мен қара сөздер.- Алматы: Жібек жолы, 2005.- 48б. 2.
Алматы: Мектеп, 2003.- 248б. 4.Ахметов З.А. «Поэзия шыңы-даналық». - Астана, 2002. - 25 б.
Алтынай, магистрант, Евразийский национальный университет им. Л.Гумилева, г.Астана
Социальная активность, ответственность и способность принять решение в экстренных ситуациях – это те характеристики личности, которые детерминируют успешную личность в условиях динамичного изменения внешней среды и требований современного общества.
129
В связи с этим, предметом многих исследовании в современной психологии стала расширенная характеристика активности человека, которую можем увидеть в его деятельности и поведении, то есть это и есть исследуемые нами – субъектные качества. Параллельно с системным описанием субъектности, в психологии определяется способ выявления ее параметров. Тщательный анализ этой характеристики значим при решении практических задач, таких как профессиональный отбор, оценка и развитие персонала, резерв кадров. Развитие субъектных качеств, определяет смысл жизни, приоритетов и перспектив в построении профессиональной карьеры, помогает рационально и целенаправленно принимать решения в проблемных ситуациях. Субъектно-деятельностный подход С.Л.Рубинштейна [1; 2] заложил прочную научную теоретико-методологическую основу в изучении категорий субъекта и субъектности. Рассматривая проблему субъекта деятельности, С.Л. Рубинштейн выступал против обособления субъекта от деятельности и против понимания их взаимосвязи как чисто внешней. Только в деятельности он видел условие формирования и развития субъекта. Тем самым отмечал то, что субъект не только действует, преобразуя предмет в соответствии со своей целью, но и выступает в разном качестве в процессе и в результате ее осуществления, при котором изменяются и объект, и субъект. Также, отметим, что применительно с конкретной деятельности субъектность определяется, как способность сознательно, самостоятельно инициировать данную деятельность, преодолевать внутренние и внешние противоречия, препятствующие успешной реализации личности. В работах В.Д. Шадрикова [3] под субъектностью понимается качество личности, которое заключает в себе способность противостоять внутренним и внешним условиям, создающим барьер при реализации ее интересов (постановке и достижению целей, самореализации и т.д.). Исходя из этого, мы можем сказать, что для личности развитие субъектных качеств является необходимым условием в онтогенезе. Основа субъектности опирается на ключевые характеристики личности. Таким образом, качества личности определяют человека как социально активную личность. Субъектность направляет личность на определенное достижение цели и способность преодолеть внутренние и внешние барьеры. Кузнецова М.Д. [4] в своей статье говорит о том, что субъектность рассматривается с позиций системного подхода, включающего в себя отдельные свойства и качества личности, позволяющие последней сохранить свою индивидуальность, субъектность, несмотря на
неблагоприятные внешние
факторы, и характеризующую ее как субъекта деятельности. Итак, на какой же ступеньке макрохарактеристики человека расположена «субъектность»? Для этого следует подробнее раскрыть составляющую содержательную характеристику человека. С позиции субординационного подхода базовым уровнем макрохарактеристики человека является индивидность. Для осуществления активной познавательной и преобразующей деятельности необходимо перейти на сознательный уровень психического отражения (познания и регуляции). Именно этот переход знаменует и переход человека с индивидного уровня организации на субъектный. Сознательно выделяя себя из среды, человек 130
становится субъектом, способным целенаправленно изменять и среду, и себя. Можем отметить, что речь идет о высшем проявлении субъектного уровня – о самосознании и саморегуляции. Субъект, вовлекающийся в сложную систему общественных связей, становится личностью. Реализуя свои потенции и тенденции в сознательной деятельности, в общении с другими людьми, человек переходит на следующий уровень индивидуальности. Свои индивидуальные характеристики человек на этом уровне воплощает в конкретных действиях, конкретных поступках, определенных достижениях и результатах. Индивидуальность, которая осознала свои связи с миром как единым целым, осознавшая себя как это целое, а не только как часть этого целого, становится универсумом. Итак, иерархия макрохарактеристик человека выглядит следующим образом: индивид – субъект – личность – индивидуальность – универсум. Из существующей иерархии мы видим, что развитие человека продвигается от индивидуального уровня к универсальному [5]. Однако, осмелимся не согласиться с расположением уровня «субъекта» в вышеупомянутой иерархии. Опираясь, на исследования А.Р. Ерментаевой следует отметить, что каждый субъект является личностью, но в свою очередь не каждая личность является субъектом. В своих исследования А.Р. Ерментаева [6] на основе субъектной психологии С.Л. Рубинштейна, А.В. Брушлинского, К.А. Абульхановой рассматривает субъектность как ценностное отношение личности к себе и другим; как способность к совершенствованию общения и деятельности. То есть, субъект на ступеньке иерархии макрохарактеристики человека выше личности, так как он является неотъемлемым показателем активности, ответственности. И субъектность – это формирующиеся свойство, существующее благодаря сложившейся природе
жизнедеятельности человека, целенаправленности действий, многоплановым проявлениям активности и рациональной способности изменить и себя и других. Субъектность в деятельности, поведении, принятии решений и т.п. связана, прежде всего, с индивидуальными особенностями освоенными человеком в активной жизнедеятельности, то есть индивидуальными особенностями в постановке и решении задач. В этом контексте специфика субъектности определяется ресурсами регуляции активности, которые актуальны в данный момент для человека или актуальны с точки зрения перспективы. Модель субъектности, разработанная М.Д. Кузнецовой, опирается на четырех базовых личностных качествах, как: - мотивационная направленность личности на достижение успеха, - общий уровень интеллектуального развития, - рефлективность, - волевая регуляция поведения и субъектный, внутренний контроль (интернальность) [7]. Следует отметить, что различные виды деятельности требуют решения разных практических задач, поэтому и субъектность в каждом виде деятельности будет приобретать качественные своеобразия. Из предыдущего утверждения следует, что в зависимости от задач и условий деятельности структура субъектности будет меняться: на первый план будут выходить те субъектные 131
качества, которые являются наиболее значимыми для данной конкретной деятельности [4]. В нашем случае субъектные характеристики будут описаны в основе профессионально важных качеств магистрантов. В контексте нашего исследования качествами субъектности будут рассматриваться такие качества, как: ответственность, инициативность, решительность, самостоятельность, выдержка, настойчивость, энергичность, внимательность, целеустремленность. Для определения структуры субъектности, т.е. показателей субъектных качеств личности нами проведено экспериментальное исследование, в котором в качестве основного инструмента был использован опросник «Диагностики волевых особенностей личности» М.В. Чумакова. Согласно выбранной методике, выделяются 9 шкал субъектных качеств личности испытуемых: ответственность, инициативность, решительность, самостоятельность, выдержка, настойчивость, энергичность, внимательность, целеустремленность. Ниже приведены результаты опросника (таблица 1).
Таблица 1. Показатели субъектных качеств у магистрантов Данное исследование было проведено среди магистрантов Евразийского Национального Университета имени Л.Н.Гумилева. Всего в исследовании приняли участие 20 человек в возрасте от 22 до 40 лет. Среди них 13 женщин (65%) и 7 мужчин (35%). Все испытуемые имеют высшее образование (100%). Квадратичное отклонение: δ = 4,9. Так как данное исследование является пилотажным, можем считать, что значение квадратичного отклонения является пригодным. Итак, рассмотрим значения шкал опросника по стенам: 1.
Шкала «Ответственность» расположилась на стене 7, то есть сырой балл равен 18, что является высоким показателем. 2.
что так же является высоким показателем. 3.
Шкала «Решительность» соответствует стене 7, сырой балл равен – 16 – высокое значение данной шкалы. 4.
– 15,9 – высокий показатель значения данной шкалы. Шкала
О тве тст ве нн ост ь И ни цат
ивн ст ь Реш ит ел ьн ост
ь С ам ост оят
ел ьн ост ь В ыд ер ж ка Н ас то йчи
вст ь Э нерг ич но ст ь В ни м ат ел ьн ст ь Ц ел еу ст ре м ле нн ост ь ∑ Среднее
арифметическое значение 17,7 16,5 16 15,9 19 16 19 16,6 20 157,7
132
5. Шкала «Выдержка» приблизительный сырой балл – 19, соответствует стене 6, что свидетельствует о высоком показателе данной шкалы. 6.
Сырой балл шкалы «Настойчивость» - 16, то есть соответствует стене 8, который свидетельствует о высоком значений денной шкалы. 7.
есть соответствует стене 5, который находится в переходном значений стены данной шкалы. Однако, следует считать, что это высокий показатель значения. 8.
значением – 16,6 баллов, соответствует стене 7, что означает высокую значимость рассматриванной шкалы. 9.
значением 20 баллов, соответствует стене 7.
Рисунок 1. Сравнительная кривая показателей субъектных качеств магистрантов Тут: А
1 -А 20 – испытуемые От – ответственность; Ин – инициативность; Рш – решительность; См – самостоятельность; Вд – выдержка; Нс – настойчивость; Эн – энергичность; Вн – внимательность; Цс – целеустремленность. Итак, следует отметить, что по итогам анализа девяти шкал целостная картина развития волевой регуляции поведения участников данной пилотажной группы мы получили следующую картину: 1 испытуемый, что равно 5% всех участников, набрал наиболее низкий итоговый балл (103), который согласно нормативной таблице итогового балл опросника ВКЛ, соответствует 3 стене. 95%- ов испытуемых, а это данные 19 испытуемых показатель стен по итоговым баллам по всем девяти шкалам равен высоким значениям шкалы интерпретаций. Согласно, интерпретации М.В.Чумакова, высокий показатель целеустремленности свидетельствует о наличии у испытуемого хорошо осознанных целей в жизни. Как правило, они стремятся планировать свое время и порядок выполнения дел. Следовательно, у них сформированы не только высокие жизненные цели, но цель профессионального роста. Хотелось бы отметить, что итоговый средний балл всех испытуемых (100%), согласившихся принять участие в пилотажном исследовании равен 157, 7 баллам, то есть соответствует стене 7, что является высоким показателем волевой регуляции поведения. 0 5
15 20 25 30 А1 А3 А5 А7 А9 А11 А13 А15 А17 А19 От Ин
Рш См
Вд Нс
Эн 133
Мы полагаем, что данное диагностическое исследование субъектных качеств целевой выборки позволит в пепрспективе сформировать модель динамики развития субъектных качеств магистрантов. Литература 1. Рубинштейн С.Л. Основы общей психологии. - М., 1989. 2. Осницкий А.К. Проблемы исследования субъектной активности.- М., 2011.
3. Шадриков В.Д. Психология профессиональных способностей. - М., 2010. 4.
Кузнецова М.Д.
Возможность экспериментального изучения субъектности//www.hse.ru/pubs/share/direct/document/62771309. 5. Никандров В.В. Психология.- М., 2008. 6. Ерментаева А.Р. Студенттерді субъект-бағдарлы дайындау. – Алматы, 2008. 7. Кузнецова М.Д. Формирование субъектных качеств как механизм развития способностей учащихся. - сайт: cyberleninka.ru – М., 2011. Байбулатова Бақытгүл Маденовна, ШҚО Семей қ., М.О.Ауезова атындағы педагогикалық колледж, оқытушы Жармухамбетова Раушан Оразбайқызы, ШҚО Семей қ., М.О.Ауезова атындағы педагогикалық колледж, оқытушы
Қазақстан тәуелсіздік алып, дербес саяси және экономикалық даму жолына түскеннен бері қатаң экономикалық және әлеуметтік сынақтардан сүрінбей өтіп шықты. Осы қиындықтардан өту үшін қысқа мерзімнің ішінде «2030 стратегиясын» жүзеге асырып, бүгінде 2050 стратегиясын қолға алуда. Елбасымыз «Біздің басты мақсатымыз – 2050 жылға қарай мықты мемлекеттің, дамыған экономиканың және жалпыға ортақ еңбектің негізінде берекелі қоғам құру. Мықты мемлекет экономикалық жедел өсу жағдайын қамтамасыз ету үшін аса маңызды болмақ» деп айтқан.
Қазақстан Республикасы әлемдік бірлестікке кірген заманда білімнің рөлі мен маңызы артты. Мәдениеті жоғары ХХІ-ғасыр адамын қалыптастыру міндеті білім беру ісін ірілендіру қажетті мектеп пен қоғам алдында жаңа маңызды мәселелер қойып отыр. Қазақстан білім кеңістігінде қалыптасып жатқан осы заман білімін перспективалық бағыттары әлемдік бағдар мен үндес келіп, іске асырылуда. Егеменді елімізде болып жатқан іргелі өзгерістер мен қайта жаңғырулар білім мен тәрбие беру жүйесіне түбірлі өзгерістер мен мақсаттар әкелді. Ұлттық білім беру жүйесінің мақсаттары мен міндеттерін құруда айтулы жаңарулар жүріп жатыр. Мұның өзі ұлттық білім беру жүйесінің даму бағыттарын айқындап, оны тың арнаға, жаңа сапаға жеткізу қажеттілігін міндеттейді. Білім мазмұнын байыту, оқыту үрдісін жетілдіру, инновациялық технологияларды 134
өмірге әкелу, жан-жақты дамыған, рухани жетілген жас ұрпақты қалыптастыру – өз шешімін қажет ететін, кезек күттірмейтін мәселе болып отыр [1;29]. Қазіргі таңдағы көкейтесті мәселелердің бірі – бәсекелестікке қабілетті, еңбек нарығында сұранысқа ие бола алатындай иннновациялық ізденісті кәсіби мамандар дайындау. Бүгінгі күні әрбір оқу орындарының, оның ішінде орта, кәсіптік және жоғары білім беретін оқу орындарының әлемдік өркениетке ұмтылып, дүниеге іргелі ел ретінде танылып, тәуелсіздікке қолы жеткен Қазақстан Республикасының болашағында білімді, білікті, саналы азаматтар тәрбиелеу міндеттері басты міндет етіп қойылған. Бұл міндет барлық оқу орындарындағы білім алушы жастардың шығармашылықтарын арттырып, өздігінен білім алуға және алған білімін іске асыра білуге
үйретуді міндеттей отырып, инновациялық қызметпен айналысуларын оларға жүктейді.
Жаңа қазақстандық қоғамға кәсіби деңгейі жоғары мамандар әзірлеу - Жолдау қойған басты талаптардың бірі. «Озық индустриялы елдерде – Германияда, Англияда, АҚШ-та, Оңтүстік Кореяда – жұмысшы кадрларды даярлаудың дуалдық жүйесі өзін жақсы жағынан көрсетті. Осы жүйе бойынша кәсіптік мектептер оқушылары бір мезгілде өндірісте тағылымгер болып табылады. Даярлаудың осындай жүйесін Қазақстанда да кеңінен енгізу міндет етіп қойылып отыр. «Дамыған елдер тәжірибесінде оқушылардың қосымша білім беруімен қамтылуы басты міндеттердің қатарына жатады. Қоғам алдында қойылып отырған басты міндеттердің ең бір өзектісі – бүкіл білім жүйесін түбегейлі жаңартып, дүниежүзілік деңгейге сәйкес келетін, жастарға сапалы білім беруге жағдай жасайтын және олардың үйлесімді дамуына, жеке бастың тұлға ретінде қалыптасуына бағытталған жаңа заман ұстаздарын дайындау педагогикалық оқу орнының алдына қойған басты міндеттерінің бірі [2;45] .
ынталандыруға бағытталған белсенді мемлекеттік ғылыми және инновациялық саясат жүргізуді көздеп отыр. Алға қойылған биік мақсаттар мен тілектерге қол жеткізу үшін қаржы нарығын одан әрі дамыту және білім беру жүйесін әлемдік жаһандану деңгейіне жеткізу, монополияға қарсы, инфроқұрылымдық саясатты жетілдіруді көздеп отыр. Стандарттау саясаты шеңберінде экономикалық және басқарудың барлық салаларында әлемдік стандартқа көшу көзделуде. Сапалы да, бәсекеге қабілетті маман даярлау индустриялық-инновациялық стратегияны ойдағыдай іске асырудың ажырамас бөлігі, міндетті шарты. Осы аталған барлық мәселелер қазақстандықтарға таяу арада және алыс болашақты көздеген стратегиялық бағыттар болып табылды, себебі жас ұрпақ өсіп келеді, олар алға қойылған стратегияларға белсенді түрде қол жеткізуде негізгі күші [3;117].
Ғаламдану жағдайында экономикасы дамыған елдер
неғұрлым инновациялық дамыған, шығармашылық ізденісті, білікті мамандарды шоғырландыруды өздерінің басты саясаты етіп алған. Қазір экономикалық өсу ғылыми-техникалық прогреспен, бірінші кезекте, еңбек ресурстарының кәсіби сапасымен тереңдетіледі. Қазақстандағы білім беру жүйесі ырғақты дамитын 135
ғаламдану мен ақпараттандырудың қарқынды әлемдік прогресстеріне бара-бар әрекет етуге қабілетті кәсіби мамандарды даярлауы тиіс.
Қазіргі нарықтық экономиканың сұраныстарын қанағаттандыруға және экономиканың, өндіріс салаларының дамуына сай жастарды құзыретті тұлға ретінде қалыптастыру үшін кәсіби құзыреттілікке негізделген шығармашыл, инновациялық ойшыл мамандарды даярлауда заман талабына сай жетілдіруі қажет етеді. Ол үшін инновациялық білімді дамыту, өзгеріс енгізу, жаңа идеялар мен жаңалықтарды өмірге әкелу. Бұрынғы білім алушы тек қана тыңдаушы. орындаушы болып келсе, ал қазіргі өздігінен білім іздейтін жеке тұлға екендігіне ерекше мән беруіміз керек. Инновацияның қажеттілігі сыртқы себептермен де анықталады, ол мынадай бірқатар себептерге де байланысты: адамдардың мұқтаждылығын қамтамасыз ету қажеттілігі, білім алушылардың білімге, дағдыға, шеберлікке деген ұмтылысы, жоғары сапалы білім алудағы жеке тұлғаның дамуы. Демек, жаңалықтың ену қажеттілігі білім алуға деген коньюктураның (бір нәрсеге әсерін тигізетін жағдайлардың кездесуі) мұқтаждығынан пайда болады. Ол сұраныс пен ұсыныс арасындағы қатынаспен, жалпы білім беруге дайындық деңгейімен, педагогика қызметкерлерінің кадрлық әлеуетімен және басқа да факторлармен анықталады. Білім беру жүйесінде инновацияны енгізу, қабылдау мен жетілдірудегі тоқтаусыз үрдіс ретінде, күнделікті білім беру қызметінің бөлігі ретінде қарауды талап етеді. Білім беру жүйесі құрылымының өзі қоғам үшін, өмір сүріп отырған деңгейінде сақтап қалу үшін оның тамыры табиғатта, біздің қоғамның негізінде жатқанын түсіну керек. Дәл сол себептен қоғам құрылымындағы әрбір маңызды өзгеріс өзімен бірге білім беру жүйесін де жаңалыққа тартады. Стратегияны ойдағыдай іске асыру үшін экономиканың адам капиталын, өндірілген және табиғи капиталды пайдалануға негізделген тұрақты өркендеуіне алып келетін оның құрылымында сапалы өзгерістер жасауға, Қазақстанның әлеуметтік дамудың және қоғам құрылысының сапалық жаңа деңгейіне шығуына ықпал етуі керек. Білім беру жүйесіне өзгеріс енгізу мақсатында әлемдік стандарттың бірі құзыреттілік стандарты. Құзыреттілік стандарты – бұл кәсіптік білім беру және оқытуда еңбек нарығының талаптарының ықпалдастық тәсілдері. Заман ағысына сай біліммен қаруланған ой-өрісі жоғары, зерделі, жан- жақты дамыған маман – уақыт талабы.
«Мұғалімдер-қоғамның ең білімді, ең отаншыл, білгілеріңіз келсе, ең «сынампаз» бөлігі болып табылады», – деп Елбасы Н. Ә. Назарбаев бекер айтпаса керек. Сондықтан да бүгінгі таңда тәуелсіз елімізге білікті маман, өз ісінің шебері қажет. «Тәуелсіз елге – білікті маман» демекші, педагогикалық шеберліктің негізі, білім мен тәрбиені ұштастырумен қатар – педагогтардың инновациялық қызмет, жаңа технологияны меңгере білуінде және оны өз тәжірибесінде қолдана алуында. Педагогикалық білім беруді реформалау, педагогикалық кадрлардың көп
деңгейлік дайындығына көшу, парасатты еңбек нарығында мамандардың бәсекеге қабілеттілігін қамтамасыз ету жағдайларында болашақ мұғалімдер мен оқуды енді ғана бітірген жас ұстаздардың кәсіби құзыреттілігін қалыптастыру мәселесі өзекті мәселелердің біріне айналды. «Негізгі құзыреттілік» термині алғаш рет 1992 жылы Еуропа Кеңесінің «Еуропадағы орта білім» жобасында пайда болды. Бұл жобаның міндеті – Еуропа 136
одағының құрамындағы елдерде білім берудің мақсаты мен мазмұнын, оқушылардың оқу жетістіктері деңгейін бағалау механизмдерін талдау. Бүгінгі күнгі Қазақстанның педагогикалық білім беру жүйесі дүниедегі алдыңғы қатарлардың бірі болып саналады. Ол кәсіби құзыреттілікті қалыптастыру процесінің технологиялық бағыттылығымен мықты, оның негізгі мазмұны дайын білімді, дайын ұйғарымдарды меңгеру. Жоғары дәрежелі кәсіби құзыреттілік маманның бәсекеге қабілеттілігін арттырады. Өздігінше еркін ойлау қабілеті бар, тәрбие – білім беру үрдісін модельдей алатын, тәрбие беру және білім берудің жаңа технологиялары мен жаңа идеяларын өздігінше іске асыра алатын болашақ ұстаздың кәсіби құзіреттілігінің деңгейін арттыру – өзекті мәселе. Себебі:
Біріншіден, кәсіби құзіретті мұғалім мектептің тәрбие – білім беру процесінде шығармашыл оқушылардың қалыптасуына дұрыс әсер етеді. Екіншіден, өзінің кәсіби қызметінде жақсы нәтижелерге қол жеткізе алатын болады. Үшіншіден, кәсіби мүмкіндіктердің іске асуына ықпал жасайды [4;51] .
айқындап алу үшін, осы терминнің дербес анықтамасын келтірейік. «Кәсіби құзыреттілік – жеке тұлғаның кәсіби іс – әрекетті арттыруға теориялық және практикалық әзірлігі мен қабілеттілігінің бірлігі». Яғни, педагогтың құзыреттілігі - жеке тұлғаның білім, тәжірибесін нақты жағдайда қолдана білу іскерлігімен байланысты тұлға қасиетін білдіретін ұғым. Мұғалімнің кәсіби құзыреттілігін қалыптастыру үшін ең бірінші кезекте мұғалімнің «өзіндік жаңалығы» болуы қажет. Ғылым жаңалығын түрлендіруде өз үлесін қосу арқылы жасаған нәтижелі жұмысы өзгелердің тәжірибесін толық көшірмей, жаңа ортаға икемдеп, өзіндік іс-әрекет жиынтығы арқылы айтарлықтай нәтижеге қол жеткізу керек. Қазіргі кәсіптік-педагогикалық қызмет қандай мұғалімді талап етеді. Мұғалім – білім алушылардың жеке тұлғасын дамытуға басымдық беретін, күрделі әлеуметтік-мәдени жағдайларда еркін бағдарлай алатын, шығармашылық процестерді басқара алатын, адам туралы ғылымның жетістіктерін, оның даму заңдылықтарын, инновацияны меңгерген, компьютерлік оқыту өнерін терең білетін, жан-жақты дамыған шығармашыл тұлғаны талап етеді. Осы нәтижелер мұғалімнің бойында болған жағдайда ғана кәсіби құзыреттілігі дамыған маман деп айта аламыз [2;33]. Кәсіби құзіреттілік бірінші орынға білімгердің ақпаратты сауаттылығын емес, оның мәселені дұрыс шеше білу қасиетін қояды. Егер мұғалімнің құзыреттілігінің қалыптасуын орта кәсіби білім беру жүйесінің аумағында қарастырсақ, онда білім, білік, дағды мүмкіншілігі, яғни, бір сөзбен педагогикалық қызметке маманның қаншалықты дайын екендігі. Мұғалім қоғам талабына сай өзін-өзі үздіксіз тәрбиелеп отыратын, ортамен, адамдармен, балалармен, қарым-қатынасқа тез түсе алатын, ұйымдастырушылық қабілеті жоғары, тәжірибесі мол, т.б. қасиеттерді жинақтағанда ғана оның бойынан кәсіби құзыреттілігі анық байқалып тұрады. Мұғалімнің кәсіби құзыреттілігін қалыптастыруда оған педагогикалық іс тәжірибелерді жинақтау мен танысу үлкен рөл атқарады. Педагогикалық тәжірибелерді жинақтау мен танысу арқылы мұғалімнің педагогикалық іскерлігі мен дағдылары жылдам қалыптасады. Оның шығармашылық және педагогикалық 137
құбылыстарды зерттеуге деген қабілеті дамиды, педагогикалық шеберліктің негіздері қаланады [3;108]. Сондықтан маманның кәсіби құзыреттілігінің арнайы, әлеуметтік және тұлғалық түрлеріне ерекше мән беріледі. Арнайы - өзінің мамандығына сәйкес білімі, біліктілігі, дағдысы, жаңа білім мен білікті өз бетімен меңгеру, өз еңбегінің нәтижесін бағалау, біліктілігінің болуы. Әлеуметтік – тіл туралы білімінің, коммуникативті мәдениетінің, басқамен ынтымақтастыққа қабілеттілігінің, өзінің іс-әрекетінің нәтижесіне, қоршаған ортаға дайындығының болуы. Яғни, біліктіліктің кең ауқымы мен бәсекеге қабілетті машықтарына ие жаңа үлгідегі мамандарға деген ерекше сұранысты Үдемелі индустриалдық-инновациялық даму мемлекеттік бағдарламасының ауқымды жобаларын жүзеге асыру тудырып отыр. Осыған байланысты әр қызметіндегі басым бағыт үдемелі индустриалдық- инновациялық дамудың жергілікті жобаларын жүзеге асыру үшін кадрлар даярлау болып табылады. Қорытындылай келе «Елбасы Н.Ә.Назарбаевтың «Болашақта еңбек етіп, өмір сүретіндер бүгінгі мектеп оқушылары, мұғалім оларды қалай тәрбиелесе, Қазақстан сол деңгейде болады, яғни тәрбиенің түпкі мақсаты- қоғамның нарықтық қарым- қатынасқа көшу кезінде саяси- экономикалық және рухани дағдарыстарында жеңіп шыға алатын, ізгілігімен XXI ғасырды дамытушы, іскер, өмірге икемделген жан-жақты мәдениетті дара тұлғаны тәрбиелеп қалыптастыру» деп тұжырымы соның дәлелі. жүктеу/скачать 5,87 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|