Қазақстан республикасы бiлiм және ғылым министрлiгi республикалық Ғылыми-педагогикалық кiтапхана

97 
 
/  Н.  Н.  Әділханқызы  //Мектептегі  мерекелер:  тәрбие  жұмыстарының 
сценарийлері. - 2013. - № 10. - 22-24б. 
         
Әлімбетова  С.  Республикалық  бірыңғай  «Жас  Қыран»,  «Жас  ұлан» 
балалар  мен  жасөспірімдер  ұйымына  қабылдау  салтанаты/  С.Әлімбетова         
// Мектептегі мерекелер: тәрбие жұмыстарының сценарийлері. – 2014. - № 1. 
– 23-
24 б. 
        
Әуелбай  М.   Балалар  мен  жасөспірімдердің  қозғалысы  рухы  күшті 
тұлға, халық, қуатты мемлекет қалыптастыру негізі: [«Жас ұлан» мен «Жас 
қыран»  жастар  мен  балалар  ұйымдары]  /  М.  Әуелбай  //  Воспитание 
школьника=Оқушы тәрбиесі. - 2011. - №8. -2-7 б. 
       
Әуелбай  М.   Жастар  ұйымы:  [жастар  мен  балалардың  «Жас  ұлан»  мен 
«Жас қыран» ұйымдарын құру туралы] / М. Әуелбай/ / Бала тәрбиесі. - 2011. - 
№8. -18-23. 
       
Базарбаева А. «Жас ұлан» - Қазақстанның жасөспірім қанаты: [балалар 
мен жасөспірімдердің бойында ұлттық рухты, , патриотизмді ұялату, рухани-
адамгершілікке  тәрбиелеу  мақсатында  ұйымдастырылған  тәрбие  сағаты]  / 
А.Базарбаева // Мектептегі сыныптан тыс жұмыстар. – 2014. - № 1. – 13-15 б. 
       
Болатқызы  Н.   Бүгінгі  бала  -  ел  болашағы:  [республикалық  бірыңғай 
балалар  мен  жасөспірімдер  ұйымы  жайлы]  /  Н.  Болатқызы//  Егемен 
Қазақстан. - 2013. - 20 қыркүйек. 
       
Жас ұрпақты жаңа ұйымға қабылдады: [Елбасы Н.Назарбаев елордада 
ашылған  №66  мектеп-лицейде  болып,  «Жас  қыран»  және  «Жас  ұлан» 
бірыңғай  балалар  мен  жасөспірімдер  ұйымының  алғашқы  мүшелерін 
қабылдауға  арналған  шараға  қатысты]  //Егемен  Қазақстан.  -  2011.  -  2 
қыркүйек. 
        
Идирисова 
И.   Жалындаған 
«Жас 
ұлан» 
/И. 
Идирисова 
// Анатілі. - 2013, - 19-25 қыркүйек    
         
Кенжалин  Д.   Жас  ұландарға  -  жаңа  нысандар:  [Тәуелсіздіктің  20 
жылдығы  қарсаңында  «Халық  Қаһарманы»,  армия  генералы  Сағадат 
Нұрмағамбетов  атындағы  «Жас  ұлан»  республикалық  мектебінің  жаңа 
кешенінің  ашылу  салтанатына  Елбасы  -  Қарулы  Күштердің  Жоғары  Бас 
қолбасшысы  Нұрсұлтан  Назарбаев  қатысты]  /  Д.  Кенжалин,  Л.  Еділқызы 
// Егемен Қазақстан. - 2011. - 9 желтоқсан. 
        
Қабылтаева  Н.М.  «Жас  ұлан»  бірыңғай  балалар  мен  жасөспірімдер 
ұйымының  ашылу  рәсімі  /  Н.М.Қабылтаева  //Мектептегі  мерекелер:  тәрбие 
жұмыстарының сценарийлері. – 2012. - № 5. – 8-9 б. 
        
Тазабекова  С.Д.   Жалынды  жастар  -  болашақ  иесі  (Республикалық 
бірыңғай  «Жас  Ұлан»  балалар  мен  жасөспірімдер  ұйымына  қабылдау 
салтанатты жиынының сценарийі) / С. Д. Тазабекова// Мектептегі мерекелер: 
тәрбие жұмыстарының сценарийлері. - 2013. - № 8. - 12-14 б. 
Шәріп А. Жаңа оқу жылы жаңалықпен басталады: [Білім және ғылым 
министрі  Б.Жұмағұлов  1  қыркүйекте  Қазақстандық  оқушылардың 
«жасқырандықтар»  мен  «жасұландықтарға»  айналатындығын  жариялады]               
/А. Шәріп //Айқын. - 2011. - 18 тамыз. 

98 
 
 
Шілде 
9 жұлдыз 
Ақын,  аудармашы,  педагог 
Тұрмағамбет  Ізтілеуұлының 
туғанына 135 
жыл (9.07.1882-15.05.1939) 
      
Тұрмағамбет  Iзтiлеуұлы  қазiргi  Қызылорда  облысы,  Қармақшы 
ауданында туған. 
      
Алғашында  ауыл  мектебiнде,  1896-1899  жылдары  Бұхара  қаласына 
барып, «Мир араб» медресесiнде оқып, содан кейiн «Көкелташ» медресесiн 
бiтiрiп  шығады.  Бұхарадағы  медреседе    оқып  жүрген  кезiнде  ол  Орта 
Азияның  болашақ  iрi  жазушысы  Садриддин  Айнимен  танысады.  Айнимен 
достасуы  Тұрмағамбет  дүниетанымының  қалыптасуына  әсер  еттi.  Әдебиет 
үйiрмесiнiң    мүшесi  болды.  Медреседе  араб,  парсы  түрiк  тiлдерiн  жете 
меңгердi.  Медресенi  бiтiргеннен  кейiн  1905  жылы  туған  жерiне  келiп,  өз 
ауылында  жаңа  ашылған  мектепте  сабақ  берiп,  жиырма  жылдай  мұғалiм 
болады.  Осы  жылдары  көптеген  өлеңдер  шығарады.  Ұстаздығымен, 
ақындығымен өскен ортасына екi  дәуiрде де адал еңбек еткен Тұрмағамбеттi 
1935  жылы  республика    үкiметi  Алматыға  шақырып  алады.  Содан  бастап 
өмiрiнiң  ақырына дейiн Қазақ КСР  халық ағарту комиссариатында ғылыми 
қызметкер болып iстедi. Ол 1939 жылы 15 мамырда қайтыс болды. 
     
Тұрмағамбет  творчествосы  сан  алуан.  Ол  поэзияның  барлық  жанрында 
қалам  тартқан  ақын.  Ерте  кезден-ақ  Абай    шығармаларымен  жақсы  таныс 
болған.  1910  жылы  «Абайды  оқығанда»  деген  өлеңiн,  14  жасында  тұңғыш 
өлең  мысалы  «Қара  қоңызды»,  ал  18  жасында  алғашқы  дастанын  жазды. 
Дастандарының өзi оннан асады, олардың iшiнде «Данышпан қарт», «Тұтқын 
қыз», «Раубану» т.б. бар. Дастандарының оқиғасы қызық, тәрбиелiк мәнi зор.        
1916  жылғы  ұлт-азаттық  қозғалысын  қолдаған  ақын  осы  тақырыпты  «Жер 
жүзiн жетi қабат зұлмат басты» атты толғауында жырға қосты. 
     
Қазан  төңкерiсi,  коммунистер  партиясы  жайында  өлеңдер  жазды.  Жаңа 
заманның сан алуан тақырыбын қамтып, шабыттана жырлады. 
     
1934 жылы Халық таланттарының республикалық слетiне қатысты. 1936 
жылы  шығыстың  ұлы  классигi  Фирдаусидiң  «Шахнамасын»  қазақ  тiлiне 
еркiн  аударма  жасады.  Бұл  күрделi  еңбектiң  бiр  бөлiмi    -  «Рүстем-Дастан»  
1961 жылы өз алдына жеке кiтап болып шықты. 
      
1982  жылы  Т.Iзтiлеуовтың  жүз  жылдық  торқалы  тойы  республиканың 
мәдени  өмiрiнде  елеулi  оқиға  ретiнде  аталып  өттi.  Туған  жерiнде  күмбез 
мұнара тұрғызылды, қаладан ескерткiш мүсiн орнатылды, мәңгi еске сақтау 
үшiн мәдени орындарға оның есiмi берiлдi. 
ӘДЕБИЕТТЕР: 
      
Тұрмағамбет Iзтiлеуов. Ай заман-ай, заман-ай…//Бес ғасыр жырлайды. 
2  томдық.  Т.2.  /құраст.  М.Мағауин,  М.Байдiлдаев.  –  Алматы,  1991.  –  448  -    
471 б. 
Ол туралы: 
      
Тұрмағамбет  Iзтiлеуұлы  (1882-1939)  //Қазақтар:  Көпшiлiкке  арналған 
тоғыз томдық анықтамалық. Т.2: Тарихи тұлғалар.– Алматы, 1998.–157-158 б. 

99 
 
     
Тұрмағамбет Ізтілеуов  //Қазақ әдебиеті: Энциклопедия. – Алматы: Білік, 
1999. – 
641 б. 
      
Тұрмағамбет  Iзтiлеуов  (1882-1939)  //Қазақ  ССР.    Қысқаша 
энциклопедия. Т.4. – Алматы, 1989. – 587 б. 
      
Тұрмағамбет  Iзтiлеуов  (1882-1939)  //ХХ  ғасыр  басындағы  әдебиет: 
Хрестоматия. – Алматы, 1994. – 24 б. 
      
Тұрмағамбет  Iзтiлеуов  (1882-1939)  //Дау  шешедi  дана  сөз.  –  Алматы, 
1996. – 262-
263 б. 
      
Тұрмағамбет Iзтiлеуов (1882-1939) //Бес ғасыр жырлайды. 2 томдық.Т.2. 
– 
Алматы, 1989. – 448 б. 
      
Ізтілеуов  Тұрмағамбет  //Қазақстан  жазушылары:  ХХ  ғасыр: 
Анықтамалық. – Алматы: Ана тілі, 2004. – 353 б. 
     
Ізтілеуов  Тұрмағамбет  //Қазақ  әдебиеті:  Энциклопедиялық 
анықтамалық. – Алматы: Аруна, 2005. – 568 б. 
     
Iзтiлеуов  Тұрмағамбет:  [ақынның  өмiрбаянынан  анықтама]  //Ақын-
жыраулар. – Алматы, 1979. – 114-115 б. 
     
Жәмiшев  Ә.  Ширатқан  шым  жiбектен  өлең-жырын:[Тұрмағамбет 
Iзтiлеуов  туралы]  /Ә.Жәмішев  //Жәмiшев  Ә.  Биiк  мәртебе.  Әдеби  сын  –
Алматы,1974. –185 – 192б. 
     
Сыр бойының шынары: [Т.Iзтiлеуов туралы] //Арыстанов Ж. Естен кетпес 
есiмдер. – Алматы, 1972. – 103-109 б. 
     
Әбдіқалықова  Е.  Тұрмағамбет  –  сүлейлердің  сүлейі:  [ақын  Тұрмағамбет 
Ізтілеуов туралы] /Е.Әбдіқалықова //Жұлдыз. – 2004. - № 4. – 186-188 б. 
     
Бектібаева  Л.   Ақын.  Ұстаз.  Аудармашы:  [оқымысты  ұстаз,  ағартушы, 
қоғам  және  мәдениет  қайраткері  Тұрмағамбет  Ізтілеуұлының  туғанына  130 
жыл толуына орай Республикалық ғылыми-педагогикалық кітапханада өткен 
кеш туралы] / Л. Бектібаева// Қазақстан мұғалімі. - 2012. - 31 қазан. 
     
Есжанов  С.   Тұрмағамбет  Ізтілеуов  (1882-1939):  [ақын,  ұстаз]                  
/
С. Есжанов // Ақиқат. - 2012. - № 2. - 107-108б. 
     
Жарылқасынов  Р.   Рүстем-Дастан  қалай  жазылды?:  [Шығыстың 
ғұламасы  Фирдоусидің  «Шаһнамасын»  қазақ  тіліне  аударған,  дана  ақын, 
ойшыл  Тұрмағамбет  Ізтілеуұлы  туралы]  /  Р.  Жарылқасынов  //Егемен 
Қазақстан. - 2012. - 31 қазан. 
     
Тебегенов  Т.  Шындық  шырайы:  [сталиндiк  зұлмат  құрбаны  ақын 
Т.Iзтiлеуов туралы] /Т.Тебегенов //Қазақ әдебиетi. – 1997. – 22 сәуiр. 
 
 
Шілде 
15 жұлдыз 
Филология  ғылымдарының  докторы,  профессор 
Телғожа 
Сейдінұлы  Жанұзақовтың  туғанына  90  жыл 
(15.07.1927) 
       
Жанұзақов Телғожа Сейдінұлы 1927 жылы Алматы облысы Нарынқол 
ауданында (қазiргi Райымбек ауданы) дүниеге келдi. 

100 
 
      
1951  жылы  Абай  атындағы  Қазақ  педагогикалық  институтының  (қазiргi 
Абай  атындағы  Қазақтың  Ұлттық  педагогикалық  университеті)  филология 
факультетiн  бiтiрдi.  1951  жылдан  бастап  Қазақстанның  Ғылым 
Академиясынының  Тiл  және  әдебиет  институтында    кіші,  аға  ғылыми 
қызметкер болды.  1981-1994 жж.  ономастика бөлiмiнiң меңгерушiсi,  1995 
жылдан бас ғылыми қызметкер болып істеді. 
      
Қазақ  тілі  білімінің  жаңа  саласы  қазақ  ономастикасының  негізін 
қалаушылардың  бірі.  Ғылыми-зерттеу  еңбектерi  негiзiнен    ономастика, 
сонымен  қатар  қазақ  тiл  бiлiмiндегi  лексикология,  лексикография 
салаларының    мәселелерiне  арналған.  «Қазақ  тіліндегі  кісі  аттары»  деген 
тақырыпта 
кандидаттық, 
«Қазақ 
тілі 
ономастикасының 
негізгі 
проблемалары»  деген  тақырыпта  докторлық  диссертация  қорғады.  180-нен 
аса ғылыми еңбектің авторы.  
     
Қазақстан Ғылым Академиясының Ш.Уәлиханов атындағы сыйлығының, 
Қазақстан мемлекеттік сыйлығының  иегері. 
ӘДЕБИЕТТЕР: 
      
Жанұзақов Т.С. Қазақ тіліндегі жалқы есімдер /Т.С.Жанұзақов. – Алматы, 
1965. 
      
Жанұзақов Т.    Қазақ есімдері: анықтамалық сөздік [] / Т. Ж. Жанұзақов, 
К. С. Есбаева = Казахские имена: словарь-справочник / Т. Д. Джанузаков, К. 
С. Есбаева. - Алматы : Ғылым, 1988. - 480 бет 
      
Жанұзақов Т. Есімдер сыры /Т.С.Жанұзақов. – Алматы, 1979. 
      
Жанұзақов  Т.С.    Қазақ  есімдерінің  тарихы  /Т.С.Жанұзақов.  –  Алматы, 
1971. 
      
Жанұзақов Т.С. Орталық Қазақстанның жер-су аттары /Т.С.Жанұзақов. – 
Алматы, 1989. 
      
Жанұзақов  Т.  Қазақстан  географиялық  атауларының  сөздігі.  –  Алматы, 
1990. 
      
Қайдаров  Ә.,  Жанұзақов  Т.  Тарихи  атаулар  –  халық  мұрасы 
/Ә.Қайдаров,Т.С.Жанұзақов //Мұрагер. – 1992. -№ 3-4. – 27-36 б. 
      
Жанұзақов  Т.  Түркi  дүниесiнiң  тiл  тамыршысы  /Т.Жанұзақов 
Т.Сайрамбаев //Жас алаш. – 1994. – 21 желтоқсан. 
      
Жанұзақ Телғожа. Аты-жөн жазудың қазіргі ахуалы //Егемен Қазақстан. 
– 2004. – 
12 маусым. 
    
Жанұзақов Т.      Қазақ  ономастикасы:  атаулар  сыры    /  Т. Жанұзақов.  - 
Алматы : Дайк - Пресс, 2007. - 524 б. 
Ол туралы: 
      
Жанұзақов  Телғожа  Сейдінұлы  //Қазақ  тілі:  Энциклопедия.-  Алматы, 
1998. – 
139 б. 
     
Жанұзақов Телғожа //Қазақ ССР. Қысқаша энциклопедия. Т.3. – Алматы, 
1988. – 
230 б. 
     
Жанұзақов Телғожа Сейдінұлы //Қазақстан: Ұлттық энциклопедия. Т.3. – 
Алматы: «Қазақ энциклопедиясының» Бас редакциясы, 2001. – 554-555 б. 

101 
 
      
Әбдiрахманов  А.  Талант  тағылымы:  [Жанұзақов  Т.Ж.]  /А.Әбдірахманов 
//Қазақстан мұғалiмi. – 1987. – 15 қазан. 
      
Тоқашбаев  М.  Алға  тартқан  арман:  [ономаст  ғалым,  филология 
ғылымдарының докторы Т.Жанұзақов туралы сыр] /М.Тоқашбаев //Жетiсу. – 
1992. – 
30 қараша. 
 
 
Шілде 
24 жұлдыз 
Ғалым,  математик,  Қазақстан  Республикасы  Білім  және 
ғылым  министрі  (2003-2004), 
Жақсыбек  Абдрахметұлы 
Құлекеевтің туғанына 60 жыл (24.07.1957) 
     
Құлекеев Жақсыбек Абдрахметұлы 1957 жылы Жамбыл облысы, Талас 
ауданы  Бостандық  аулында  туған.  1979  жылы    Қазақ  мемлекеттік 
университетінің  (қазіргі  Әль-Фараби  атындағы  Қазақ  Ұлттық  университеті) 
механика  және  қолданбалы  математика  факультетін  бітірген.  Еңбек  жолын 
Алматы халық шаруашылығы институтында ( қазіргі  Т.Рысқұлов атындағы  
Қазақ  экономикалық  университеті)    «Қолданбалы  математика» 
кафедрасының  оқытушысы  қызметінен  бастаған.  1979-1992  жж.  осы 
кафедраның  оқытушысы,  аға  оқытушысы  болған.  1992  -1997  жж.  Қазақ 
мемлекеттік  басқару  академиясы    (қазіргі  Т.Рысқұлов  атындағы  Қазақ 
экономикалық университеті) «Микроэкономика» кафедрасының  меңгерушісі 
болды. 1995-1997 жж. Ұлттық есеп агенттігі төрағасының орынбасары. 1997-
2001  жж.  Қазақстан  Республикасы  Экономика  және  сауда  министрлігінің 
Ұлттық есеп агенттігі төрағасы, 2002 ж. ақпанынан 2003 ж. маусымына дейін 
Республикалық бюджеттің атқарылуын бақылау жөніндегі есеп комитетінің 
төрағасы  болды.    2003  ж.    маусымынан  2004  ж.  желтоқсанына  дейін 
Қазақстан  Республикасы  Білім  және  ғылым  министрі  болды.  «Сызықтық 
программалау негіздері», «Микроэкономика» т.б. кітаптардың, 10-нан астам 
кітапшалардың 
авторы. 
Соңғы 
кезде 
«ҚазМұнайГаз» 
Ұлттық 
компаниясының» вице-президенті. 
ӘДЕБИЕТТЕР: 
    
Күлекеев  Ж.  Қазақ  мектептерінде  білім  сапасы  төмен  емес:  [білім  және 
ғылым  министрі  Ж.Күлекеевпен  сұхбат]  /әңгімелескен  Е.Кәпқызы 
//Түркістан. 2004. – 27 мамыр. 
    
Қазақтың  бас  ақыны: [Абай туралы ғылыми-практикалық конференция] 
//Қазақ  әдебиеті.  2004.  –  11  маусым.  –  Авт.:Ж.Күлекеев,  С.Қасқабасов, 
М.Қойгелдиев ж.б. 
     
Құлекеев  Ж.  Білімді  ұрпақ  бірнеше  тілді  білсін:  [Астана  қ.  Л.Н.Гумилев 
атындағы  Еуразия  Ұлттық  университетінде  мемлекеттік,  орыс  және  шетел 
тілдерін  оқыту  проблемаларына  байланысты  кеңес  өткізілді]/Ж.Кұлекеев  
//Егемен  //Егемен Қазақстан. – 2004. – 7 шілде. 
     
Құлекеев  Ж.  Білім  реформасы  –  елдіктің    ісі:  [саясаттанушы-ғалым 
Ә.Ғалидың  газеттің  №  10  санында  жарияланған  ұсыныс-хатына  Білім  және 
ғылым  министрі  Ж.Құлекеевтің  жауап  хаты]  /Ж.Құлекеев  //Қазақ  әдебиеті. 
2004. – 
2 сәуір. 

102 
 
     
Құлекеев Ж. Білім берудің бүгіні мен болашағы: [ «Ақиқат» журналының 
сұрақтарына  Білім  және  ғылым  министрі  Ж.Құлекеев  жауап  береді] 
/Әңгімені әзірлеген С.Ақтаев //Ақиқат. – 2004. - №7. – 3-10 б. 
     
Құлекеев Ж. Тілдік қарым-қатынас – мәдениет айнасы: [Астана қ. Жалпы 
білім  беретін  орта  мектепте  мемлекеттік  қазақ  тілін  орыс,  шетел  тілдерін 
оқытудың  сапасын  жақсарту  мәселелеріне  арналған  республикалық  кеңесте 
жасаған баяндама] /Ж.Құлекеев //Қазақстан мектебі. – 2004. - № 4. 3-7 б. 
     
Құлекеев  Ж.  Жақсыбек  Құлекеев,  Білім  және  ғылым    министрі: 
«Ізденбегенге  ілгері  басу  жоқ»:  [Білім  және  ғылым  министрімен  сұхбат] 
/Сұхбаттасқан С.Мәмет //Егемен қазақстан. – 2004. – 1 қыркүйек. 
    
Құлекеев Ж. Жақсыбек Құлекеев: «Ұлт болашағы – жеті түрлі білім, жеті 
жұрттың тілін білген ұрпақта!»: [Қазақстан Республикасы Білім және ғылым 
министрімен  сұхбат]  /Сұхбаттасқан  Қ.Ахметов  //Қазақ  әдебиеті.  –  2004.  –      
9 шілде. 
    
Құлекеев  Ж.  Қазақстан  Республикасы  Білім  және  ғылым  министрі 
Жаксыбек  Құлекеев:  мектептердің  материалдық  техникалық  базасын 
нығайту  керек  /Жазып  алған  Б.Алтай,  С.Мағзұмов  //Айқын.  –  2004.  –  1 
қыркүйек. 
    
Құлекеев  Ж.  Құлекеев  «Жас  Алаштың»  жазғанын  растады:  [2004  ж.  7 
қыркүйектегі  жарияланған  мақалаға  орай  берілген  министрдің  жауабы] 
/Ж.Құлекеев //Жас Алаш. – 2004. – 16 қыркүйек. 
    
Құлекеев Ж. Ортақ тіл ортақ рухты орнықтырады: [Астана қ. Мемлекеттік 
тілді  дамытудағы  мәселелерге  арналған  республикалық  кеңесте  сөйлеген 
сөзі]  /Ж.Құлекеев  //Қазақстан  мектебі.  –  2003.  -  № 11;  Егемен  Қазақстан.  – 
2003. – 
1 қазан. 
    
Педагог мамандар көбейеді: [Қазақстан Республикасы Білім және ғылым 
министрі Ж.Құлекеев хабарламасы] //Жас Алаш. – 2004. – 1 мамыр. 
Ол туралы: 
    
Қазақстан Республикасы. Президент (1991-;) Н.Назарбаев. Жарлық 
    
Құлекеев  Жақсыбек  Абдрахметұлының  Республикалық  бюджеттің 
атқарылуын бақылау жөніндегі есеп комитетінің төрағасы етіп тағайындалуы 
туралы:  Жарлық.  2002  ж.  30  қаңтар.  №  788  //Егемен  қазақстан.  –  2002.  –          
1 ақпан. 
    
Тағайындаулар: Қазақстан Республикасы Президенті Н.Назарбаевтың 
жарлықтарымен: 
    
Жақсыбек  Әбдірахметұлы  Құлекеев  –  Қазақстан  Республикасы  Білім 
және  ғылым  министрі  болып  тағайындалды  //Егемен  Қазақстан.  2003.  –  17 
маусым. 
     
Кәпқызы  Е.  Күлекеев  мемлекеттік  тілге  немкетті:  [Парламентте  «Білім 
туралы»  Заңға  өзгерістер  мен  толықтырулар  енгізу  туралы»  Заң  жобасын 
қарағаны жөнінде] /Е.Кәпқызы //Түркістан. 2004. – 15 сәуір. 
    
Сәрсенбай Қ.  Құлекеев қыра ма, қайтеді?: [білім саласындағы өзгерістерге 
сын мақала] /Қ.Сәрсенбай //Жас Алаш. – 2004. – 21 тамыз. 

103 
 
Шілде 
27 жұлдыз 
Ағартушы-педагог,  этнограф,    журналист-аудармашы 
Нәзипа 
Сегізбайқызы  (Сағызбайқызы)  Құлжанованың  туғанына 
130 
жыл (27.07.1887-21.08.1934). 
       
Құлжанова Нәзипа Сегiзбайқызы 1887 жылы қазiргi Қостанай облысы 
Жангелдин ауданының көшпелi қазақ отбасында дүниеге келген. 
      
Ол  1902  жылы  Қостанай  қаласындағы  орыс-қырғыз  (қазақ)  әйелдер 
гимназиясын  бiтiрген.  1903-1904  жылы  Торғай  қаласындағы  әйелдер 
училищесiнде, 1905 жылы Семей  қаласына арнайы жолдамамен келiп, 1920 
жылға дейiн мұғалiмдер семинариясында оқытушы болды. 
      
1914 жылы Семейде Абайдың дүниеден қайтуының 10 жылдығына орай 
әдеби-музыкалық  кеш  ұйымдастырып,  онда  Абайдың  өмiрi  мен  өлеңдерi 
туралы  орыс  және  қазақ  тiлдерiнде  баяндама  жасады.  1920-1922  жылдары 
Ақмолада әуелi мұғалiм, кейiннен уездiк комитетте жауапты қызмет атқарды, 
одан  соң  Орынборға  шақырылып,  1923-1925  жылдары  «Қызыл  Қазақстан» 
журналының  хатшысы,  ал  1925-1929  жылдары  республикалық  «Еңбекшi 
қазақ» газетiнде редколлегия мүшелерiнiң бiрi, «Әйел теңдiгi» журналының 
бөлiм меңгерушiсi, кейiннен жауапты хатшысы қызметтерiн атқарды. 
      
Н.Құлжанованың  белсене  араласуымен  сонау  20  жылдардың      өзiнде-ақ 
мектепке дейiнгi қазақ педагогика ғылымының iргетасы қалана бастады. 1924 
жылы  Орынборда  «Мектепке  дейiнгi  балаларды  тәрбиелеу»  атты 
педагогикалық жинақ, нұсқау кiтабы жарық көрдi. 
      
1923  жылы  Орынбордан  шыққан  «Мектептен  бұрынғы  тәрбие»  атты 
еңбегiнiң  алғы  сөзiн  лингвист-ғалым,  ақын,  iрi  қоғам  қайраткерi 
А.Байтұрсынов жазған болатын. Бұл еңбек қазақ  педагогикасында сәбилер  
тәрбиесiне  арналған  алғашқы  әдiстемелiк  құрал.  Мұнда  мектепке  дейiнгi 
балаларға  арналған  мекемелердiң  тарихы,  олардың  отандық  және  шетелдiк 
үлгiлерi де сөз болады. 
     
Н.Құлжанованың  бұл  еңбектерi  бұдан  70  жылдан  астам  бұрын  жарық 
көрсе де қазiргi кездегi қазақ әулетiнiң жүрегiне жылы тиiп, қолдан түспесi 
хақ. 
ӘДЕБИЕТТЕР: 
       
Құлжанова Н.  Шығармалары: (мақалалар, очерктер, педагогикалық ой-
пайымдар, аудармалар) /Н.Құлжанова. – Алматы: Ана тілі, 2014. – 384 б. 
      
Құлжанова  Н.  Мектептен  бұрынғы  тәрбие  (үзiндi)  /Н.Құлжанова 
//Қазақтың тәлiмдiк ой-пiкiр антологиясы. Т.2. – Алматы, 1998. – 107-112 б. 
Ол туралы: 
      
Құлжанова  Нәзипа  Сегізбайқызы  (Сағызбайқызы)  //Қазақстан:  Ұлттық 
энциклопедия. Т.6. – Алматы: Қазақ энциклопедиясы, 2004. – 109 б. 
      
Құлжанова Нәзипа  (1887-1933) //Абай: Энциклопедия. – Алматы, 1995. 
– 
370 б. 
      
Құлжанова  Нәзипа  //Қазақ  ССР:  Қысқаша  энциклопедия.  –  Алматы, 
1988. – 
331 б. 
      
Құлжанова  Нәзипа  //Қазақстандағы  білім  мен  педагогиканың  даму 
тарихы  (VI-ХХ  ғ.ғ.)  ІІ  бөлім:  библиографиялық  әдебиеттер  көрсеткіші 

104 
 
/Республикалық  ғылыми-педагогикалық  кітапхана.  –  Алматы:  Зият  Пресс, 
2004. – 70-
71 б. 
       
Нәзипа  Құлжанова  (1887-1934)  //Қазақтың  тәлiмдiк  ой-пiкiр 
антологиясы. Т.2. /құраст. Қ.Жарықбаев, С.Қалиев. – Алматы, 1998. – 106 б. 
      
Нәзипа Құлжанова (1887-1934) // Жарықбаев Қ., Қалиев С. Қазақ тәлiм-
тәрбиесi. – Алматы, 1995. – 261-264 б. 
      
Нәзипа  Құлжанованың 
(
1887-1934
)
 
педагогикалық  еңбектерi      
//Қалиев С. Қазақ этнопедагогикасының тарихы (кеңестiк дәуiр 1920-1999) -
Алматы, 1999. – 52-54 б. 
    
  «
Ардақты  бар  Нәзипа  деген  ханым...»:  [Алаш  қозғалысы  кезінде 
қайраткерлігімен  көзге  түскен,  қазақ  қыздарынан  шыққан  тұңғыш  ұстаз, 
этнограф,  аудармашы,  журналист  Нәзипа  Құлжанова  туралы  Қазақстанның 
еңбек сіңірген қайраткер, құрметті журналист Балтабек Ерсәлімовпен сұъбат] 
/сұхбаттасқан  Орал Шәріпбаев // Ана тілі. - 2012. - 15-21 қараша. 

жүктеу/скачать 2,04 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: