Қазақстан республикасы білім және ғылым министрлігі

                                                                                                           
                                                                 
 
                                                                     Хабаршы 
№1- 2015ж.
 
 
202 
В данной статье дается сравнительная характеристика использования художественных 
средств  в  лирических  поэмах,  эпических  произведениях  и  стихах  М.Жумабаева  и 
С.Сейфуллина. 
Ключевые слова: лирический персонаж, психологический портрет, стих-посвящение, 
эпоха борьбы, эпические произведения, эпитет, сравнение, пословицы-поговорки.  
 
Kadyrov Zh.T., Talaspayeva Zh.S., Karipzhanova G.T., Esmagulov A.I. 
Combination of poetry Magzhan Zhumabaeva and Sаken Seifulin 
The comparative characteristics of expressive means usage of M.Zymabaev’s and S.Seifulin’s 
in lyrical poems and epic fiction and poems is given. 
Keywords:  lyrical  character,  physiological  portrait,  poem  -devotion,  struggling  epoch,  epic 
fiction, epithet, comparison, proverbs and sayings.     
 
 
ӘОЖ: 82-31:821.141.21 
 
Арғынбекова Ә.О. – педагогика ғылымдарының магистрі, аға оқытушы,  
Л.Н. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университеті 
(Астана қ., Қазақстан) 
 
НИЗАМИДІҢ «ЛӘЙЛІ- МӘЖНҮН» ДАСТАНЫНЫҢ ЖАЗЫЛУ 
ЖАҒДАЙЫ ЖӘНЕ ОНЫҢ «МӘДЖНУНУ ЛӘЙЛӘ» АРАБ 
АҢЫЗЫМЕН БАЙЛАНЫСЫ 
 
Аннотация.  Мақалада  әйгілі  Низамидің  «Ләйлі-Мәжнүн»  дастанының  жазылу 
жағдайы  мен  себептерінің  сұрақтары  қарастырады.  Автор  аңыздың  мәтініне  сүйене  отырып, 
шығарманың көзін табуға тырысты. Араб тіліндегі «желікпелі» ақын Мәжнүн тақырыбындағы 
мәліметтерді  қарастыра  отыра    Абу-л-Фараджа  ал-  Исфахани  «Китаб  ал-агани»  («Книга 
песен») (Х ғ.). антологиясына автор өзінің таңдауын бұрады. Мақада Низами аңызы мен араб 
нұсқасы арасындағы әдеби байланыстылықты қарастыруға әрекет жасалған, кейбір жағдайлар 
қатарының айырмашылықтары мен ұқсастықтары қадағаланған. 
Кілт сөздер: «Ләйлі-Мәжнүн», араб тілі, антология, Назими, Мәжнүн. 
 
Тарих  сахнасында  аты  өшпейтін,  мәңгілік  тақтасына  есімін  жырларымен 
ойып    жазып  кеткен  атақты  ақындардың  бірі  Низами  Гәнжәуи    екені  белгілі. 
«Ләйлі  -  Мәжнүн»  дастаны  ақынның  жазған  дастандарының  ішінде  үшіншісі. 
Өзінің  творчестволық  шарықтау  шағында,  жасы  қырықтар  шамасында  жазған 
«Ләйлі  -  Мәжнүн»  дастаны  ақынның  жазған  басқа  дастандарының  ішінде 
шоқтығы  биік.  Бар  жоғы  төрт  айдың  ішінде  жазылған  дастан  ақыннан  көп 
қажырлылықты қажет еткен сияқты.  
Дастан  сюжеті  қарапайым.  Екі  жас  бір-біріне  ғашық  болады.  Қоғам, 
қоршаған  орта,  салт  -  дәстүр  барлығы  да  оларға  қарсы.  Қосылу  бақытына  қол 
жеткізе алмаған екі жас құрбан болады. Бір қарағанда дастан сюжеті еш қызықты 
емес,  іс  -  әрекеттер  мен  кейіпкерлері  аз  болса  да  нәтижесінде  Низамидің 
оқырманды еліктіретін  ең реалистті шығармасы болып шықты.   
Ширваншах  Ахсатанның  өтініші  бойынша  Низами  «Ләйлі  -  Мәжнүн» 
дастанын парсы немесе араб тілінде жазу керек болатын. Ол туралы Низами аңыз 
кіріспесінде былай деген: 
У персов и арабов можешь ты 
Убранство взять для юной красоты. 
Мы во дворце не терпим тюркский дух, 
И тюркские слова нам режут слух [1, 30 б.]. 

                                                                                                           
                                                                 
 
                                                                     Хабаршы 
№1- 2015ж.
 
 
203 
Онсыз  да  дастан  тақырыбы  мен  аңыз  сюжеті  ұнамсыз  болып  отырған 
Низамиге  шах өтініші көңілінен шықпаған сияқты. Ол жөнінде ақын: 
Я помертвел,- выходит, что судьба 
Кольцо мне вдела шахского раба!  
Нет смелости, чтоб отписать отказ, 
Глаз притупился, слов иссяк запас  [1, 3 б.].   
Әкесі  көңілінің  шүбәлі  екенін  байқаған  ақынның  сүйікті  ұлы  Мұхаммед 
әкесіне келіп шах өтінішін орындауды сұрайды: 
Проговорил, припав к моим стопам: 
«Внимают небеса твоим стихам. 
Ты, кто воспел Хосрова и Ширин, 
Людских сердец и мыслей властелин, 
Прислушаться ко мне благоволи, 
Восславь любовь Меджнуна и Лейли» [1, 31 б.]. 
Одан ары Мұхаммед Ширваншахты мадақтайды: 
Шах просит сочинить тебя дастан, 
Царю Иран подвластен и Ширван, 
Ценителем словесности слывет, 
Искусства благодетель и оплот. 
Коль требует, ему не откажи, 
Вот твой калам, садись, и пиши [1, 31 б.]! 
Низами  ұлына  тақырыпты  өңдеу  қажеттілігін  айтады,  ол  үшін  кейбір 
шарттар бар: ақын қанатын кең жайып еңбек етуі үшін тақырып аясы кең болуы 
керек; әрі  нәтижелі,  әрі  әсем  салыстыруларды  қолдану  үшін  тақырып қызықты 
болуы керек; қызықты отырыстарды, әдемі бақтарды, айлы түндер мен шуақты 
күндерді  кеңінен  сипаттау  керек  [1,  32-33  бб.].  Сипаттау  мәселесі  X-XII 
ғасырларда  жазылған  дастандардың    өте  маңызды  құрамы  болып  келеді,  оның 
үстіне Аравияның Низамиге әрі алыс, әрі таныс емес екенін де ұмытпау керек. 
 Ұлымен  біраз  пікірталастан  кейін  Низами  аталмыш  тақырыпқа  дастан 
жазуға бел буады: 
Легенды той, грустней которой нет, 
Поэты не касались с давних лет. 
Знал сочинитель, смелость в ком была, 
Что изломает, приступив, крыла.  
Но повелел писать мне Ширваншвх, 
И в честь его дерзну в своих стихах  [1, 32 б.]. 
Әкесінің тәуекел деп дастанды жазуға  бел буғанын көрген Мұхаммед өте  
қуанады: 
Стихи  тобою тоже рождены, 
И братьями моими стать должны  [1, 33 б.]. 
Ұлы  «бауырым»  деп  атаған  шығарманы    ақын  «егер  де  басқа  істер 
болмағанда»  он төрт күнде бітірер едім дейді: 
Создать в четыре месяца я смог, 
Четыре тыщи бейтов, звучных строк. 
Коль не было б докучных мелогчей, 
Сложил бы их в четырнадцать дней  [1, 34 б.]. 
Ыждаһатты  еңбектің  нәтижесінде  жазылған  дастанның  нақты  аяқталған  
күнін  де    шығармадан  білеміз.    Ол  һижра  бойынша    584  жылдың  30  раджабы, 
яғни миләди бойынша1188 жылдың 24 қыркүйегі: 
О, если б расцвести она смогла б, 

                                                                                                           
                                                                 
 
                                                                     Хабаршы 
№1- 2015ж.
 
 
204 
Как «си», «фи», «дал», когда придет раджаб! 
Пятьсот восемьдесят четвертый год 
Поэмы завершенье принесет [1, 34 б.].    
 Әдеттегі 
дастандар  мен  қасыдаларда  қолданатын  риторикалық 
сипаттауларды дәл осы дастанда қолданудың мүмкін емес деген ой ақынды біраз 
толғандырған  сияқты.    Дегенмен  де  нақ  осы  дастанды  жазарда  автор  өзінің 
алдына басқаша, яки бұрынғыдан өзгеше міндеттер қойған. Нәтижесінде сипаты 
жағынан өн бойы  сырлы, нәзік,  кейбір жерлерде оқырманды еліктіріп, құмарта 
түсетін шығарма дүниеге келген. 
Өзінің  ақындық  шеберлігіне  сай  даңқ  пен  атақ  әкелген  дастанды  жазғанда 
Низами  қандай  шығармалар  мен  негіздерді  қолданған  екен?  Белгілі    шығыстанушы 
Е.Э. Бертелльстің пікірінше Низами екі негізді қолданған: «Источники, по- видимому, 
распадаются на две группы: материалы письменные (литературная традиция) и устное 
предание (фольклор)» [2, 242 б.]. Ерте сопылық әдебиеттте Мәжнүн образының VI-шы 
ғасырдан  белгілі  екендігін  ескерсек,  ақын  Мәжнүн  тақырыбымен  ауызша  болса  да 
таныс болған болуы мүмкін. 
Ал  жазбаша  негіз  жөнінде  Е.Э.  Бертельс  «Низами  и  Физули  »  атты 
монографиясының  243-ші  бетінде  былай  деген:  «Говорить  о  письменной 
традиции мы можем более уверенно». Бұл жерде араб тіліндегі деректер көмекке 
келмек.  Сол  бар  деректерді  сұрыптай  келе,  Мәжнүн  тақырыбына  қатысты 
деректердің ішінен Ибн Қутайбаның (?- 276һ/889) «Китаб аш-ши‘р уа ш-шу‘ара» 
(«Поэзия  және  ақындар  кітабы»),  Әбу-л-Фарадж  әл-Исфаханидің  (һ.284/897  - 
һ.356/967) «Китаб әл-ағани» («Әндер кітабы») антологияларының ақын Қайс ибн 
әл-Муллаууахқа  (Мәжнүнге)  арналған  тарауларын,  Әбу  Бәкр  әл-Уәлибидің  (?) 
«Ахбар  әл-Мәджнун  уа  әш‘аруһу»  («Мәжнүн  туралы  деректер  және  оның 
өлеңдері») атты монографиясындағы деректерді зерттеу  қажеттігі туады.  Яғни, 
алғашқы  араб  дерекнамаларының  жазылу  мезгілі  IX  ғасырдың  бірінші 
жартысына келеді. Тоғыз томдық «Китаб аш-ши‘р уа ш-шу‘ара» антологиясының 
екінші  томында  Мәжнүнге  арналған  он  бір  беттік  тарау  бар.  Осы  антология 
жазылғаннан  кейін  шамасы  бір  ғасыр  айырмашылықпен    белгілі  исфахандық 
филолог әл-Исфахани жиырма төрт томдық  «Китаб әл-ағани» антологиясының 
екінші томында ақын Мәжнүн туралы тоқсан алты беттік мағлұматтар берген.  
 Ибн  Қутайба  алдына  анық  тарихи  деректерге  сүйенген  еңбек  жазу 
мақсатын қоймаған. Ол көлемі он бір беттік оқуға жеңіл, әрі қызықты ғана  әңгі 
ме  жазу  мақсатын  алдына  қойған.  Белгілі  шығыстанушы  арабист  И.Ю. 
Крачковский  Мәжнүн  тақырыбының    негізі  туралы  «Без  него  мы  не  имели 
возможности судить  сколько-нибудь уверенно об истории повести о Меджнуне 
доХ  в.,  и  понятно,  что  при  таких  условиях  ранний  источник,  Ибн  Кутайба, 
отступает на задний план, теряет самостоятельное решение» [3, 590 б.]. 
Әбу-л-Фарадж әл-Исфаханидің Мәжнүнге арналған деректерімен және Низами 
поэмасын  оқығанда,  ақынның  араб  деректерімен  таныс    болғандығы  бірден  көзге 
түседі.    Низами  дастанында  берілген  Мәжнүн  туралы  мәліметтер  Әл-Исфахани 
антологиясындағы  мәліметтермен  сәйкес.  Махаббаттың  басталуы,  Мәжнүн  әкесінің 
қыз  әкесіне  құда  түсуі,  қыз  әкесінің  келіспеуі,    әке-  шешесінің  Мәжнүнді    Меккеге 
апаруы,  Мәжнүннің тауға қашып кетуі, Науфалмен танысуы, Науфалдың Мәжнүнге 
көмектесуге  тырысуы,    екі  ғашықтың  адамдар  арқылы  хабар  берісіп  тұруы, 
Мәжнүннің торға түскен газелді босатуы, айрылысудың белгісіндей болған қарғамен 
әңгіме,  Мәжнүннің  түздегі  жабайы  аңдармен  достығы,  Мәжнүн  әкесінің  моласында 
жылауы,  Ләйләнің  тұрмыс  құруы,  Мәжнүн  өлімі  және  тағы  да  басқа  көптеген 
эпизодтар мен мотивтерді айтуға болады.   

                                                                                                           
                                                                 
 
                                                                     Хабаршы 
№1- 2015ж.
 
 
205 
Кейіпкерлердің  мінез-  құлық  сипаттарында  да  ұқсастықтар  көп.  Әл- 
Исфахани  мәліметтері бойынша  Мәжнүннің  әкесі ауқатты, тайпасының сыйлы  
адамы [4, 21 б.], Низами дастанында: 
Жил некогда в Аравии один 
Великий муж, арабов властелин [5, 62 б.]. 
Мәжнүн 
мен  Ләйлі 
арасындағы 
махаббаттың 
басталуы 
араб 
антологиясында  былай  деп  берілген:  «Мәжнүн  Ләйліге  ғашық  болып  қалды, 
Ләйлі де Мәжнүнге ғашық болды» немесе « Мәжнүн Ләйлінің жүрегінен сияқты 
Ләйлі де Мәжнүннің жүрегінен орын алды. Мәжнүннің жүрегінде Ләйліге деген 
махаббаттан басқа ештеңе жоқ еді». Низами дастанында: 
Любовь, души опустошая дом, 
Обрушилась на них двойным клинком. 
Сердца похитив, унесла покой, 
Наполнив грудь смутительной тоской [5, 69 б.]. 
Екі  автордың  екеуінде  де  екі  жастың  махаббаты  елге  мәлім  болады. 
Низами дастаны: 
Лейли молчала, Кейс тоже был нем, 
Но тайна их известна стала всем  [5, 70 б.]. 
Араб антологиясында Ләйлі  айтады: 
Екеуіміз ел алдында бір- бірімізді ұнатпайтындай түр көрсетеміз, 
Бірақ екеуіміз жүректерімізде мықты отырмыз. 
Біздің көздеріміз бір- бірімен сөйлесіп тұрады, 
Жүректерімізде жасырған сезімдерімізді білдіріп қояды [4, 4 б]. 
Екі шығармада да Мәжнүн мен Ләйліні бір- бірінен ел арасында таралған 
таралған  өсек  сөздер  ажыратады.,  ата-  анасы  Ләйліні  Мәжнүннен  жасырып 
ұстайды.  Сүйіктісінен  ажырау  Мәжнүннің  есінен  адасуына  себеп  болады. 
Низами  нұсқасы  бойынша  сүйіктісінен  ажырап  қалған  Мәжнүн  ұйқысыз 
түндерді  өткізеді,  жадап-  жүдеп    тек  сұлбасы  ғана  қалады,  жаны  тыныштық 
таппай, жүрегі сыздайды: 
То не Лейли- цветенья роз канун, 
Кровоточащей раной был Меджнун. 
Лейли, Лейли- луны ярчайший лик, 
Меджнун пред нею- высохший тростник 
Лейли свежа, как ранний небосклон, 
Меджнун- светильник, угасает он [5, 76 б.]. 
Әл-Исфахани  нұсқасы  бойынша  «Мәжнүн  ешкімді  қажет  етпеді.  Оған 
Ләйліден басқа ешкім керек емес, Ләйлі туралы ғана әңгіме айтады, ғашығы деп 
қана сандырақтайды. Уайым мен қайғы оның бойын билеп алды, Ләйліге деген 
махаббат сезімін  жеңе алмады» [4, 42 б.]. 
Әл-Исфахани  аңызында  Мәжнүн  Ләйлі  баспанасына  жиі  барып  жүретін: 
«Мәжнүн  Ләйлі  баспанасына  әлі  де  барып  жүретін.  Ләйлі  туралы  ештеңе 
сұрамайтын, үйге жақындағанда ғана былай дейтін:  
Қазір мен кірмейтін баспана, 
Менің сүйікті адамым тұрған еді осында. 
Сенімен ажырағаным- уайым, ал сенімен кездесуім- қауіпті, 
Бақыт маған күлімдеп қарағандай еді, бірақ бәсекелесім мені жеңді. 
Мүмкін мен сенімен  бірге күндер өткізермін, 
Бақытты күндер әлі де келуі мүмкін» [4, 48 б.].     
Низами дастанында бұл эпизод төмендегідей өлең жолдарымен  берілген: 
И он к ее шатру тайком спешит, 

                                                                                                           
                                                                 
 
                                                                     Хабаршы 
№1- 2015ж.
 
 
206 
Ночь оглашая пением касыд. 
Чтоб замкнутую дверь облобызать, 
И до рассвета воротиться вспять [5, 72 б.]. 
Екі  шығарманың  екеуінде  де  Мәжнүн  ақылынан  Ләйлі  әкесінің  қызын 
Мәжнүнге беруден бас тартқаннан кейін адасады. Әл- Исфахани Ләйлі әкесінің 
сөздерін  былай  деп  берген:  «Егер  мен  қызымды  Мәжнүнге  беруге  келіссем, 
өзімнің  атымды,  тайпаны  да  масқаралаған  боламын»  [4,  21  б.].  Ал  Низами  дәл 
осы эпизодты мынандай өлең жолдарымен берген: 
Пусть блгороден ваш старинный род, 
Но сын твой болен, слух о том идет. 
А если он безумьем одержим, 
Мы за него Лейли не отдадим. 
Купив твой жемчуг, что скажу родне, 
Арабы не простят проступок мне. 
Забудь об этом, свадьбы не бывать, 
И нам с тобою хватит толковать [5, 80 б.]! 
Әл-Исфахани нұсқасында ғашықтық сезімі бойын билеген Мәжнүн талып 
қала береді. Бұл эпизод шығарманың бойында өте жиі кездеседі. Ләйліге арнаған 
өлеңін  оқып  болғаннан  кейін  махаббат отына шыдай  алмай  қайта-  қайта  есінен 
танып  қала  беретін  эпизод  Низами  дастанында  да  бар.  Дастанның    «Плач 
Меджнуна от любви к Лейли» деп аталатын тарауында ақын Мәжнүн жағдайын 
былай деп суреттеген: 
Промолвив все, он наземь пал ничком, 
Но люди позаботились о нем. 
И сострадая, с жалостью немой, 
Они страдальца отнесли домой. 
Мәжнүн  туыстарының  оны  Меккеге  барып  емдеу  мотиві  әл-Исфахани 
шығармасының  88-ші  бетінде  берілген.  Бірнеше  рәуилердің  (тарихи  немесе 
әдеби  деректерді  жеткізушілер)  аттарына  сілтеме  берген  автор  Мәжнүн 
тайпасында  болып,  оның әкесімен  кездескен  бір  адамның  сөздерін  жеткізген:  « 
Махаббат  сезімінен  баламның  есі  мүлдем  кетті.    Ақылынан  адасқан  балам  шөл 
кезіп кетті. Біз оның қол- аяғын байлап, өзін  қамап тастауға дейін бардық. Бірақ 
ол  өзінің  еріні  мен  тілін  тістелей  бастады.  Қорыққанымыздан  оны  босатып 
жібердік.  Қазір  ол  енді  далада  жабайы  жануарлармен  кезіп  жүр»  [4,  88  б.]. 
Туыстарының  ақылымен  Мәжнүн  әке-  шешесі  оны  Меккеге  апарып,  қасиетті 
Қағбаның алдына алдына жығылып, Алладан шипа сұрау керектігін айтады. Әл- 
Исфаханидің  «Китаб  әл-ағани»  антологиясының  Мәжнүнге  арналған  тарауында 
бұл эпизлд былай деп берілген: 
«Қағбаға жеткен кезінде әкесі Мәжнүнге айтты: 
-
 
Қағбаның  алдына  жығылып,  Алладан  Ләйләға  деген  махаббатыңнан 
арылуды сұра. Сонда Мәжнүннің айтқаны: 
-
 
Иә  Жаратушы  менің  Ләйләға  деген  махаббат  сезімімді  молайа  көріңіз. 
Оны ешқашан ұмытқым келмейді!».  Осыдан кейін аңыз сюжетінде Мәжнүн ата- 
анасынан безіп кетеді.   
 Низами  дастанында  да  Мәжнүннің  әке-  шешесіне  баласын  Меккеге 
апарып,  Алладан  шипа  сұрау  керектігін  айтады.  Қағбаның  алдына  барған 
Мәжнүн Алладан өзіне махаббат қайғысын үстемелеп беруін сұрайды: 
Пусть я свечой истаю восковой, 
Не утешай меня, тоску удвой. 
Пока живу, пускай из года в год, 

                                                                                                           
                                                                 
 
                                                                     Хабаршы 
№1- 2015ж.
 
 
207 
Любовь все побеждающе растет! 
Жоғарыда  айтылған  салыстырмалардан  кейін  біз  Низамидің  араб 
инвариантын  творчестволық  тұрғыдан  өте  тиімді  пайдаланғанын  көреміз. 
Низами араб аңызының сюжетикалық жүйесін қолдана отырып жаңашылдықтар 
енгізген.  Араб  вариантында  Ләйлі  өзінің  сәлемдемелерін  ауызша  делдалдар 
арқылы  жеткізсе,  Низами  дастанында  Ләйлі  Мәжнүнге  арналған  өлеңдерін 
адамдар жүретін жерде тастап кетіп отырған. 
Араб инвариантында Ләйлінің тұрмыс құру жағдайы екі  эпизодта берілсе 
(бірінде  Уәрд  ибн  Уқайлиге  ырқынсыз  тұрмысқа  берілсе,  екіншісінде  Сақиф 
тайпасының  бір  жігітіне  өз  ырқымен  тұрмысқа  шығады),  Низами  дастанында 
Ибн Саламның Ләйліге құда түсуі, екеуінің кездесулері кеңінен суреттелген. 
Араб  нұсқасында  Мәжнүннің  көптеген  бауырлары  болса,  Низами 
дастанында  Мәжнүн  ата-  анасының  ұзақ  жылдар  бойы  сарылып  күткен  жалғыз 
мұрагері. 
Бір  мақаланың  аясында  көптеген  шығыс  дастандарына  негіз  болған  араб 
аңызы  мен  алғаш  рет  осы  тақырыпты  көркем  шығарма  етіп  жазған    Низами 
дастанының  ұқсастықтары  мен  айырмашылықтарын,  Низами  енгізген 
жаңашылдықтарды    толықтай  беру  мүмкін  емес  екендігі  түсінікті.  Бір  нәрсе 
айқын.  Низами  араб  аңызының  мазмұнын    ешқандай  өзгертулерсіз    хатқа 
түсіруді алдына мақсат етіп қоймаған. Шашыраңқы мәліметтерден тұратын араб 
негізінің  қажетті  тараулары  мен  эпизодтарын  қолдана  отырып,  Низами  
аяқталған, толыққанды көркем шығарма жазған. Бұл жөнінде Е.Э. Бертельс « Из 
элементов крайне несложного арабского предания Низами удалось скоипоновать 
стройную  поэму,  привлекавшую  своей  гармоничностью  и  почти  органически 
спаянностью»  [2,  268  б.].    Шығарма  бойынан    араб  жалқы  есімдері,  
жағырапиялық атаулар,  араби  салт-  дәстүрдің  лебі  есіп  тұрған  аңыздан  Низами 
өз  ортасына  лайықты,  оқырманына  түсінікті    тамаша  шығарма  жазды.    Низами 
дастанының  тарихи маңыздылығы, біріншіден, Мәжнүн тақырыбына алғаш рет 
жазылған көркем шығарма болса, екіншіден,  ол әрбір шығыс халқы әдебиетінің 
гауһарына айналған  назире дастандардың тізбегін тудырды.   
 
Әдебиеттер: 
1.  Низами Гянджеви. Лейли и Меджнун. Собр. сочин. в пяти томах.  Т.3. – 
М., 1986. 
2. Бертельс Е.Э. Лайли и Маджнун. / Избр. труды. Низами и Фузули. – М., 
1962. 
3.  Крачковский  И.Ю.  Ранняя  история  повести  о  Маджнуне  и  Лейли  в 
арабской   литературе. / Избр. соч. Т. 2. – Москва-Ленинград, 1956.  
4. Әбу л-Фарадж әл-Исфахани. Китабу л-ағани. Т. 2. – Мысыр, 1992. 
5. Низами Гянджеви. Лейли и Меджнун. Собр. сочин. в пяти томах. Т.3. – 
М., 1986. 
 
Аргынбекова А.О. 
Обстоятельства написания дастана «Лейли-Меджнун» Низами и его связь с арабским 
сказанием «Маджнуну Лайля» 
В статье рассматривается вопрос причины и обстоятельств написания дастана великим 
Низами  «Лейли-Меджнун».  Автор, опираясь на текст  дастана, пытается установить источник 
произведения.  Перебирая  имеющиеся  материалы  на  тему  «бесноватого»  поэта  Меджнуна  на 
арабском  языке,  автор  свой  выбор  останавливает  на  антологии  Абу-л-Фараджа  ал-Исфахани 
«Китаб ал-агани» («Книга песен») (Хв.).  В статье сделана попытка  установить литературную 
связь арабского инварианта и дастана Низами, прослежены сходства и различия ряда эпизодов.  
Ключевые слова: «Лейли-Меджнун», арабский язык, антология, Назими, Меджнун.  

                                                                                                           
                                                                 
 
                                                                     Хабаршы 
№1- 2015ж.
 
 
208 
 
Argnbekova A.O. 
Circumstances of a writing of the poem "Lejli-Medzhnun" Nizami and its communication with 
the Arabian legend "Madzhnunu Lejla" 
In the article the question of the reason and circumstance of a  writing dastan are considered 
by great Nizams of "Lejli Medzhnun". The author basing on the text of dastan tries to establish source 
of  origin.  Studying  materials  of  the  subject  of  "frenzied"  poet  Medzhnuna  in  the  Arabian  language, 
the  author  keeps  the  choice  on  the  anthology  of  Abu-l-faradzh  al-Isfahani  «Kitab  al-agani»  («The 
Book of songs») (X century). In the article attempt to establish literary connection of Arabian initial 
variant and dastan by Nizami, similarities and distinctions of some episodes are made as well. 
Keywords: "Lejli Medzhnun", Arabian language, anthology, Nizami, Medzhnun.   
 
ӘОЖ: 811.1/.8 
 
Мұхамбетқалиева Р.Қ. – филология ғылымдарының кандидаты,  
доцент, М.Өтемісов атындағы БҚМУ 
E-mail: Roza_53@mail.ru 

жүктеу/скачать 2,91 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: