Қоғамның   және   табиғаттың   әрекеттестік теориясы

 
14
 
ӘЛЕУМЕТТІК ЭКОЛОГИЯ ЖӘНЕ ТҰРАҚТЫ ДАМУ  
Оқу құралы 
ғылымдардың  кайсысы  тиімді,  философиялық  па,  әлде  экономикалық 
па? Дұрысы: экономикалық ғылым. 
"Табиғи  орта",  "географиялық  орта",  "қоғам  дамуының  табиғи 
шарттары"  деген  тар  түсініктің  қазіргі    күнде    маңызды  екендігі  рас. 
"Қоғамдық  өмірдің  табиғи  шарттары", сонымен  қатар "географиялық 
орта" деген  ұғымға  адамдардың  еңбек  процесі мен күнделікті өмірі  
(табиғи  өмір  құралдарының   байлығы - азық, кұнарлы  топырақ  және 
т.б. еңбек түрлері – пайдалы  қазбалар, табиғи  сулар, орман   қорлары  
және  т.б.)    факторлар  жатады.  "Табиғи  орта"  ұғымы  табиғи 
кешендердің  жағдайы  болып  көрінеді. 
Табиғи  шарттардың  табиғи  факторлары  деп  аталатын  түрлері 
адамның  өзіне  тиімді  әсер етуін  қажет  етеді, әйтпесе ол табиғилығын 
жояды.  Бұл  қажеттілік    тек    теория    түрінде    емес,  себебі  табиғатқа   
антропогендік  іс-әрекеттің    шексіз    әсер    етуі    салдарынан    кері 
зардаптар мен ластанулар пайда болуда.
 
Қоғам  өмірінің  табиғи  шарттары адамдардың қызметіне көбірек 
тәуелді  болады. Себебі  қоғамдық – өндірістік  тәжірибе  қазіргі  кезде 
сапалы    және  әр  түрлі    жаңа  түрден  өрлеу  алады.  Қоғам  өмірінде 
қоғамдық  өндіріс  табиғи  шарттарының      төмендегідей  түрлері 
қалыптасты:  
-  табиғат  қорғаушылық  қызмет; 
-   табиғи байлығын   қалпына келтіру; 
-   табиғат көріністерінің рекультивациясы; 
-   тазалайтын  құрылыстардың  салынуы; 
-   шикізаттарды  екінші қайтара өңдеу және бұл өндіріс 
орындарының жұмыс жасауын қамтамаз ету. 
Осы    қызметтердің    барлығы    өндіріс    сферасының  маңызды  түрі 
ретінде қоғамның  маңызды  шарттарының  негізі  болады. 
Табиғат    нысандарын    адамдардың    өндірісіне    шаруашылық  
қызметі  үшін  өзгертулері, жер бетінің  химиялық  кұрамы, климаттың 
өзгеруі,  жер  бетінің    табиғи    нысандарына,    адамдардың    өндірістік  
қызметіне тура  немесе жанама  кері  әсерін  тигізеді. Табиғи  шарттар 

 
 
15 
өзгермеу үшін табиғи  кешендердің  жағдайын, оны  басқару қызметін  
айқындау қажет. 
Табиғат  шикізат жиынтығы ғана емес, адамдардың өндірістік қабілеті 
үшін  тепе-тендікті  сақтайтын  өндіргіш  күші,  не  керісінше  табиғат 
өндіргіш күшке тәуелді.  
Мысалы:  "өндіргіш  күштер"  ұғымы  тірі  және  затқа  айналған 
еңбекті (адам және өндіріс кұралдары) өзіне қосады. Бірақ денсаулық, 
өндіріс  құралдарының    жағдайы      жұмыс    барысында  адамға  керек, 
коғамда осы табиғи  шарт  дұрыс, ғылыми  негізде қолданылса, өндіріс 
факторлары  соншалықты    тәуелді    болады.  Қоғамның    өндіргіш 
күштеріне  экономикалық  қана  емес,  экологиялық    жағынан  да 
бейімделу керек. 
"Өндіргіш  күш"  ұғымы    коғамның    табиғи    қорының    өзекті  
жағдайына    сәйкес  болуы    керек,  әйтпесе,  ол    бізге    практикалық  
қызметте    сенімсіздік    байқатады.  Табиғи    сулар,  топырақ,  орман  
өндіріс    қалдықтарының    ластауымен,  зиян  келтіруімен  әлсіреп  бара 
жатса,  қоғамның  бай  өндіргіш  күші    туралы  қайдан  айта  аламыз. 
Қоғамдық  өндірістің  жоғары  дәрежесі  экономикалық  есеп-қисап 
шарттары,  конструктивті  қызмет    және    адамдардың    өндіріс  
қажеттілік  шарттарын қамтамасыз ету. 
Кейбір    экономистер  "ұлттық    байлық"  туралы  сұрақты  қайта 
қарау  туралы    ұсыныс    жасауда.    Қоршаған    ортаның    өмірге  
қажеттілігін    қорғау  және  сақтау  үшін  қосымша  шығындар  шығару 
табиғи  ортаның  нашарлауымен    байланысты.    Ол  үшін  табиғатты 
қорғау еңбегін жұмсау қажет немесе  қоршаған  ортаны  ластандырып, 
жұмыс істемей қою керек. Мұндай  пікірде  заттың кұндылық теориясы 
қосылмайды,  ұлттың  байлығы өспейді де. 
Қоғамдық  дәулет  бағытында  экологиялық  нақтылық  жаңа 
тұжырымдарды  талап  етеді, әсіресе табиғи су, ауа, топырақ және тірі 
табиғи қорлар. Олардың "өндірісіне" адам еңбегі жұмсалған жоқ, олар 
өз зандылығымен  дамиды.  Бірақ, оларға  ең қымбат құндылық тәуелді. 
Ол  -  адам  денсаулығы,  адам  бос  уақытын  табиғи  кордың  тұтынуына 

 
16
 
ӘЛЕУМЕТТІК ЭКОЛОГИЯ ЖӘНЕ ТҰРАҚТЫ ДАМУ  
Оқу құралы 
береді де, өзінің  өндірістегі  мүмкіндік  мөлшері  қанша  екенін, қанша 
уақыт жұмыс жасауға қабілеті бар екенін   анықтайды.  
И.Шкляревский:  "сірә,  біз  ана  өмірдің    тірі  ауруы    шығармыз, 
өзін  ұғыну  қолымыздан  келмеген"  деген  екен.  "Тірі  ауру"  болу 
қоршаған  табиғатқа  саналылық,  бүлдірмеу  мен  ластамау,  оның 
жақсаруына жағдай жасау - ұлы ұғым. 
Қазір табиғаттағы проблемалық киындықты түсіну, ұғынудың ең 
қолайлы  кезеңі. Себебі, бұл проблема  Жер шары, адамзат  баласының  
бәріне  де  тиесілі,  жауапкершілігі    үлкен    мәселе.  Өйткені,  әлем 
адамдарының  көзқарастарында    ерекше    жақсы  өзгеріс  бар.  Бұл  
жаhандық  және аумақты ой-пікірге бастайды.  
Кез-келген  жергілікті    халық    әрекеттері,  қоршаған    ортаның 
өзгеруі туралы  ісі  халықаралық  нормамен  ретке  келтіріліп  отыруы  
тиіс.  Ластанған   орта,  оның   жеке    компоненттерінің    зияны  –  ұлттық  
шекаралардан  асып  жатыр.  Мемлекет  аумағына,  нәсіліне,  әлеуметтік 
қатынасына   қарамастан  түсіністік  қажеттілігі  туындап  отыр. Бұрын  
ұлттық  қарым-қатынастың    дамуына    экономикалық      байланыс    әсер 
етсе,  қазір  оған  экологиялық    қажеттілік    келіп    қосылды.  Сондықтан 
табиғи орта мен қоғам дамуындағы  өзара  әрекеттестікте  тепе-теңдік 
заңдылықтарын 
сақтай 
отырып 
 
жұмыс 
 
жасау 
қажет. 

 
 
17 

жүктеу/скачать 11,28 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: