-6 СЫНЫПТАРДА БАТИКТІ ОҚЫТУДЫҢ ƏДІСТЕМЕСІ

 
85 
Батик    (  Индонез  əріптерінен  "  маталарға  тамшы  ")-    матада  жасалатын 
ерекше техника (сонымен қатар қолымен сəнденген матаның өзін де батик  деп 
атайды). Орындалу техникасы сурет үйлестіруінде негізі салынған.   
Батик  Индонезия  халықтарында  баяғыдан  белгілі  (əсіресе  Ява  аралында, 
біздің  I  ғасырда.),  Индияда,  содан  соң  Шумермен  ертедегіде,  Жапонияда, 
Перуде,  Батыстағы  жəне  Орталық  Африкада,  жəне    кешірек  (XVIII  ғ)- 
Европада, Ресейде 1930 жылдарға қарай көрінді. 
Өз  уақыты  бойынша  батик  пайда  болуы  мен  дамуы,  əртүрлі  елдермен 
саяхатта  жəне  суретшіден  суретшіге  ұрпақтан  ұрпаққа  көшіп  акварель, 
пастельді, графиканы, витражды, бейнелеу өнерінің көптеген қабілеттерін өзіне 
сіңіріп алды.  артынан жəне дамудың таяқ бар, əртүрлі елдермен саяхаттай жəне 
сүретшіге сүретшіден, ұрпаққа ұрпақтан кешіп өте, сорып алды өзінді көптеген 
бейнелеу  өнерлердің  -  акварелі  көркем  қабылдаулары,  пастельдің,  графиктар, 
витражды,  Бүгінгі  дəстүрлі  классикалық  батиктің  маңызы  оңайлатылған 
өрнектің  арнайы құралдарының əр алуандығының арқасында, қолы жеңілдеп, 
тіпті киім əртүрлі бөлшектерді, ішкі көрініс заттарын тіркеп жазуды рұқсат етіп 
жатыр. 
Батик əр түрлі елдерде бірсыпыра айырмалық ерекшеліктері болып жатыр. 
Мысалы,  Индонезияда  Батиктің  негізі  -  индиго  тонның  -  көк,  қызыл  қоңыр 
жəне піл сүйек түстің  барлық реңдері  индонезиялық дəстүрлі ою символдары 
мағынасы  əр  түрлі  жəне  жиі  символикалық  мағынаға  ие,  суреттерді  жəне 
касталық  бұйымдарды  өздері  анықтады  сонымен  қатар:  патшалық  жəне 
корольдық оюларды қайта қайталауға ешкімнің құқықтары болмады.  
Ява аралында əлі күнге дейін ескілікті дəстүрлерді көзінің қарашығындай  
сақтап  жатыр,  осы  күнге  дейін  балауыздың  ежелгі  формалары  сақталған. 
Резервтің  бұл  жердегі  қызметі  арнайы  салынған  паста  бамбуктік  шыбықтың 
арқасында жағады. Матаның тек қана қолдан жасалғанын алады,бояу жергілікті 
өсімдік  түбірінен  əзірленіп  алынады.  Осы  жолмен  бояу  тəсілі  -  өте  ұзақ 
уақытты  жəне  көп  еңбекті  қажет  етеді.  Пастаны  алып  тастағаннан  кейін  
көбінесе  жай  геометриялық    фигуралар  жəне  сирек  фигуралық  бейнелеулер 
қалады. Явалық батик қасиетті мата болып есептеледі. 
Индияда  орта  ғасырларда  матаға  сурет  салуды    немесе  қолдық  тəсілмен 
(қылқаламмен), 
немесе  ағаш  штампыларымен  жасап  отырған.  Үнді 
технологияларының қазіргі кезеңінде бандхана техникасы (бандхей , бандхни , 
бандан , бандхини , бандхари ),кең таралған. Адамдарды киімде  бейнелеулеуде 
ұсақ тегіс өрнектерді салғанда  ежедгі үнді храмдарын көруге болады.  
  
Малайзияда , Индонезияда ұқсас түйінді  техникасын планги деп атайды, 
Мəнділеп  жатыр  деген  мағынаны  білдіреді.  Суматрада  осындай  маталарды 
моншақпен  кестелеумен,Индияда  -  моншақтармен,  Африкада  -  кестелеумен, 
інжу моншақтармен жəне қабыршақтармен толықтырып жатыр.  
Ерекше  композициялық  құрылымымен    Индиялық  өрнек  мадхубани 
ерекшеленеді.  Құдайлардың  фигуралары  адамдар  мен  жануарлар  бир  ортақ 
рамагаорналастырылады,  жəне  де  бүкіл  кеңістік  гүлдер  мен  балықтардың  , 
жылан жəне діни символдарды бейнелеулермен толтырылған. Бірақ Европада - 
XVIII  ғғ  ең  тез  жəне  көп    тараған  үнді  кездеме  бедері.  Еуропаның  үнді 

 
86 
шыттарына таң қалғаны соншама, олардың даярлау технологиясынын жылдам 
үйреніп алды. 
Қытай  жібектің  отаны  болып  есептеледі  (ол  б.з.д  XII  ғасырда  пайда 
болды),  орта  ғасырларда  озінің  керемет  Қытай  жібектерін  өздері  де  кездеме 
əдісімен  безендіре  бастады,  (Безендірудің  бұл  тəсілінің  атауы  жанцзені  деп 
аталды).  Маталарға  салынған  оюларды  сұйық  бояғышпен  жағып  отырды.  Тан 
дəуірінде    бояумен  өрнектердің  түсірілуі  үш  əдіс  бойынша    қолданды: 
восковой, блоковой, и узелковый. Дəстүрлі қытай батигі  одақтық жəне түйінді 
əдемілеулерінде  өзінің  индигосы  жиі  қолданды.  Қытай  жібек  жазуы 
философиялық  мінез  -  құлықты  көрсетеді.  Мысалы  балықтың  бейнелеулері  
табысты  көбелекті  бейнелеуі  бақыт  пен  қуанышты  ал  лотос  гулдерін 
бейнелеулері адалдықты білдіреді. Дүниеге ең алғаш рет жібек матада көркем 
көріністі бейнелеу  осы қытайда келді.   
Жапонияда  мəдениетінің    өзгешелігі  арқасында,  рокэти  батигі  дамыды. 
Уақыт өте  XIII ғасырда  сəнге  елтаңбаның  ою өрнегі  кіре  бастады.  Бірақ    XVI 
ғ.дың соңында жапониялық градусталған қол жазуы оны ығыстырып тастайды. 
Сонымен  жапондықтар  сюжеттік  өрнекті  киномоға  арналған  матаға  да, 
картиналарға  да,  толық  мəнінде  пайдаланды.  XVIIғ.дың  соңында  Миядзани 
Юдзен салу пастасы көмегімен суретті түсіру техникасын ойлап тапты. Атауы 
юдзен. 
Русьта ең көп таралған  матаға жазу тəсілі: белоземельная кездеме бедері 
болды.  Баспа  суреттердің  əдісі.   Мына  тəсілдің  мəні:тақтайда  өрнек  кесіліп 
салынады,  содан  соң  тақтай  бояумен  суланып  жəне  баспа  түрге 
айналдырылады,  Балғамен  кесінді  ағашты  тықылдата  отырып,  суретті  матаға  
таңады.  Осы  əдіс  тəсіл  XVII  ғ.  да  пайда  болып  ерекше  мəн  беріле  бастады. 
Воскпен  матаға  балауызды  жүргізу  жолын  үйрене  сала  дүниеге  Русьтық 
кубовой  набойки  əдісі  келді.Кездемерезервировать  балауызбен  төсегінің, 
қондырылған  төсек  орыс  ашық  көк  кездеме  бедері  əдісі  көрінді.  Матаға 
металдық  штампымен  балқытылған  балауызды  түсіргеннен  кейін  бояғыш 
затпен күбіге тиеді, бояу кебуінен кейін балауызды алыстатты. 
 
Біздің күндерімізге қолдық өнер бұрынғыша биік бағалап жатыр. Көптеген 
белгілі сүретшілер өз туындыларын ява салтына жəне де жапон-қытай сюжеті 
бойынша жазып жатыр. Бірақ балауыз орнына каучук жəне бензиннің негізінде 
гутта  -  резерві,  қолдалынылып  жатыр,  сонымен  қатар  оның  жылытуына 
арналған  арнайы  электрлік  штифтілер,  жəне  оңайлатылған  техника  пайда 
болды.  Акрилдік  бояулардың  пайда  болуымен  қолайлы  жəне  де  көркем 
туындыларды шығаруға əркімнің ақ өз үлесін қосуына ықпал жасады. 
Т'йінді батик техникасы. 
Түйінді батик техникасы Индоқытайдағы ең ежелгі болып есептеледі. 
Технологиясы қарапайым: дəл басқа батиктегі сияқты дəл солай жасалды. 
Балауызбен  жүріліп  өтеді  бояудың  бір  біріне  тиюінен  сақтайды,  бірақ  - 
құрамда,  əл  əртүрлі  ширақтар,  арқандар  болады.Матаны  тығыз  орап  алып, 
жиппен  байлайды  краскаға  салынады  немесе  красканы  қылқаламмен  жүріп 
өтеді. Одан соң матадан жіпті алып тастағаннан кейін жіп тұрған жер боялмай 
қалады.  Матада  пайда  болған  сурет  матаны  орауына  жипти  байлауына 

 
87 
байланысты  болады.  Түйіншектер  тоқылып  немесе  қолмен  істелетін  қаттап 
салулар немесе инемен бізбен жасалады.. 
1  кезең:  Түйінді  батикке  мақта  маталармен  жəне  жібек  маталарды  жəне 
сол  маталарға  сай  келетін  краска  түрлерін  пайдаланады.  Мата  жалпы  ережеге 
сай  дайындалады.  Матаны  ширатып  ораудың  алдында  мтаға  түрлі  түсті 
жолақтар немесе шашырандылар немесе дақтар жүргізіледі. 
2  кезең  :  жазу  нəтижесі  матадағы  сурет  матаны  ширатып  оруына 
тəуелді.Матанын ширатылуына байланысты матада əртүрлі шеңберлер, шеңбер 
шекарасын,  əртүрлі  жолақтар  алуға  болады.  Дəл  осындай  ширатудан  кейін 
матаны  бояудан  кейін  жəне  төңкеру  керек  сонда белгілі бір  стильде  салынған 
гүл немесе жапырақша жəне т.б. алуға болады. 
3  кезең.  Бояу. Мата  белгілі  бир  мөлшерде  алынған  краскаға  салынады. 
Егер  мата  құрғақ  болса  матаның  бояумен  шектелген  жери  ашығырақ  болады. 
Егер  түстің  жаймен  бір  кезеңнен  екінші  кезеңге  өткенін  алу  үшін  матаны 
ширату алдында суға ылғалдандырып, немесе сулап, сығып алу керек. 
Егер  матаны  бояуға  батырып  алмай,  оның  бетіне  қылқаламмен 
ширатылған  матаның  бетіне  жүріп  өтсек,  онда  көп  шығын  болмайды  бірақ  ақ 
дақтар көп болады. Жəне де краска матаның түйіндеріне терең бояу кірмейді. 
Қайнап  тұрған  тұзды  суда  матаны  10  -15  минут  ұстаймыз,  жəне  сол 
ыдыстың  ішіне  бояғыш  заттың  1  бөлімі  қосылады.  Негізі  1  сағат  баяу  отта 
тұрып қайнаған матаға краска жаксы сіңеді. 
4 кезең. Постобработка.  Матаны ағын суда жуып алғаннан кейін (алдымен 
түйіндерімен  одан  соң  түйінсіз)  жəне  жұмыс  кептірудің  кезінде    операцияны 
қалауынша  қайталауға  болады,  басқа  түс  бояғыш  затымен  қайта  кəрі 
түйіншектерді алыстата жəне жаңа байлау жүргізіп( бірақ кепілдеменің, қалай 
жəне  əдеттегі  батиктегідей:  үш  түрлі  -  түсті  артық  түс  алмау  керек,  жəне  де 
əрқашан  жарықтың  қараңғыға  жүруі).  Немесе  ,  егер  сіз  əртүрлі  түстердің 
облыстары алуды  қаласаңыз,  сол бояу  уақытында    жанында  " артық "  матаны 
шыбыққа  орап,  жəне  қажетті  облыстары  лайықтыларды  бояғыш  заттарда 
бөлейміз. 
Матаны  Түйінді  батиктің əртүрлі аттары көп таралған : лахерия , тритик , 
жұқа тақтайшалар , бандхани жəне т.б. 
Лахерия -  Матаны ширатып орап байлаумен  бояу  жағатын  əдеттегі  тəсілі. 
Матаны қысып орап, жіппен жақсылап байлап, сол сияқты бояймыз. Өте жиі " 
толқынды  күшті  əсер  "  пайда  болады,  толқындар  сияқты  аралықтар  арқылы 
сурет қайталанып отырады. 
АҚШ  –та  -  тайдай  (tie-dye)  осы  түйінді  техникасының  атауы  50 
жылдардың соңында бүкіл батысқа жария болды. 
Индонезияда  тритик  техникасы  қолданылады.(тритик,  тігін  техникасы). 
Мата  бірнеше  жерден  тігіліп  соның  нəтижесінде  ерекше  өрнек  пайда  болады. 
Осы  техниканың  арқасында  көбірек  жіңішке  жəне  алдын  ала  болжалатын  ою 
өрнектерді  құруға  болады.  Маталарға  нобайдың  суретін  салыңыздар  жəне  - 
оның нұсқаларымен тігіспен " алға инені ", ұсақ жалғыз аяқ жолдармен жүріп 
өтіңіздер.  Жіпті  қысып  буыңыздар  Бояп  болғаннан  кейін  ұсақ  садақшалардан 
тігіске перпендикуляр өрнек құрылып шығады. 

 
88 
Ең  танымал  батиктің  түрлері  –  мына  горячий  жəне  холодный  батик 
Батиктің негізі əртүрлі техникада қаланған, резервтің матаға түсірілуі жəне осы 
резервтің  жүргізілуі  холодный  батик  пен  горячий  батиктің  арасын  ашып 
тұрады.  Кестеде  Батиктің  екеулерінің  де    орындау  кезіндегі  негізгі  кезеңдері 
көрсетілген  жəне  сонымен  қатар  матаны  алудағы  ұсыныстар,жасалған  дайын 
жұмыстардың айырмашылықтары көрсетілген. 
 
Салыстырма кесте үшін екінің əйгілілердің таяқ технигі 
 
Горячий 
 
 
Холодный 
 
 
Негізгі кезеңдері (матаға резерв 
жүргізу жəне бояу кезінде): 
• 
Қабаттық  жазу  резервпен  жəне 
бояулармен 
• 
Кракле 
• 
Балауыздың жоғалуы 
Сурет абстрактті. 
Егер  холодный  батик  пен  горячий 
батикті  салыстырсақ,  онда  холодный 
батик    бояуға  көбірек  ұқсас  болып 
келеді,  ал  Горячий  батикте  жұмыс 
əлде  қайда  тереңірек,  тірілеу  жəне 
көлемді. 
 
Мата 
Горячий батик жазуға жиірек мақта 
манаты қолданады. Ал мақта 
күнделікті өмірге ауыстырғысыз. 
Ыстық зығыр тіпті балауызды 
сіңдіріп алады. 
 
 Еңбек сіңіргіштігі  
Осындай жұмыстың нəтижесі өте 
жақсы, бірақ процессі өте көп еңбекті 
қажет етеді. Горячий батик – көбірек 
уақыт алады жəне құны қымбат 
бағалы. Горячий батикте практикалық 
орындалмайтын жұмыстар бар. 
 
Пайдаланылатын түстердің саны 
 
 Шектеулі.  Жұмысты  айқын  талап 
Негізгі кезеңдері (матаға резерв 
жүргізу жəне бояу кезінде): 
• 
Нысаналау 
(резервтік 
контурдың жүргізілуі) 
• 
Бояулармен жұмыс 
• 
Қосымша 
өңдеу, 
матаға 
қызықты фактурасын беру. 
Графиктік сурет, анық контуры бар. 
Холодный батикте ақ жəне түрлі түсті 
сызық ең мінездемелі айқын 
нұсқаларды бөліп жатыр. Барлық 
сурет бөлшектерінде  айқын 
шекаралар бар. Жазу тек қана резерв 
жүріп өткен  сызықтың ішінде 
болады.  
 
Мата 
Холодный батикке арналған əрбір 
резервті мақта сіңдіріп ала 
алмайды.Холодный батик жазу 
кезінде мейлінше натуральды 
маталарды пайдаланады,жібек болса 
тіпті керемет бірақ басқа да 
маталарды пайдалануға мүмкін.Өте 
жақсы натуральды  қолысы жанында 
салқын таяқты əсіресе қолданып 
жатыр жəне зығыр тіпті . , көбірек 
жібек артық көрінетін , Өте жақсы 
натуральды тығыз(крепдешин, 
шифон, креп-жоржет, атлас, сондай-ақ 
өте жіңішке жүн туаль). 
Синтетикалық мата берік болғанымен 

 
89 
етеді  түрлі  -  түсті  гаммаларда 
жарықтан қараңғыға  нобай салу . 
 
 стиль  
Горячий батик парасатпен, жұмбақ 
талған, алдын ала болжамсыз.  Оны 
түстері терең  Ол  қандай да бір 
шарммен көздің жауын алады, ұсақ 
жіңішке түріндегі кракелюралармен, 
салынған сурет. Немесе ол 
жапалақтанған ақ резервтің артында 
жасырынып жатқан сурет. Горячий 
батик кемірек болжанады сондықтан 
да бірсыпыра сүретшілер оны жоғары 
бағалайды. 
барлық жағдайда жазуға жарамды 
емес. 
Еңбек сіңіргіштігі  
Холодный батикте горячий батикке 
қарағанда  жұмысты орындау  
жеңілірек.  
 
 туынды жасау уақыты холодный 
батик тəсілімен бірнеше рет азырақ 
горячий батикке қарағанда, сүретші 
сол арада əшекейленген 
бұйыморындай алады. 
 
 Қолданылатын түстердің санына  
шек қойылмайды.  
Тағы бір қасиеті : осы əдіс  бояудан 
кейін резервті жоғалтуды қажет 
етпейді.  
 Сонымен : əдіс əлде қайда көбірек 
қарапайым , қауіпсіз , қолайлы , 
қолылары барлық тəсілдерді арасында 
сондықтан да матаға жазулардың 
ішіндегі ең əйгілісі . 
 
Ж мысты бастамас б рын  ажетті 
ралдарды реттеп алайы : 
Неден бастау керек? 
1. Матаны əзірлеу. 
2. Нобай əзірлеу 
3. Жұмыс орнын ұйымдастыру 
4. Раманы əзірлеп,жəне матаны оған керу 
5. Суретті дайындау. 
Матаны  *деу. 
Жұмысқа  таңдап  алынған  матаны  жазу  алдында  жақсылап  ыстық  сабын  суда 
жуу  керек.  Содан  соң  ыстық  суда  ,  суық  суда  жақсылап  шаю  керек.  Себебі 
матаны  өндірген  кезде  аппретті  өзіне  сіңдіріп  алады.  өндірісі  жанында 
аппретпен  сіңдіріп,  соның  арқасында  мата  талшықтарына    бояудың 
жайылмауына  енуіне  кедергі  жасайды.  Матаны  шайып  жатқанда  1  ас  қасық 
соданы 1 литр суға салып шаямыз. 
Оған  қоса  кейбір  мата  түрлері  жуғаннан  кейін  красканы  жаксы 
қабылдайды.(мысалы, натуральды жібек).  
 Кейбір  оқиғаларда,  бояу  матаға  жақсырақ  сіңу  үшін,  несеп  ерітіндісінде  оны 
сулап алады. 
Матаны жуғаннан кейін үтіктеп алып, осыдан кейін кесуді бастауға болады.  
Нобайды дайындау.  

 
90 
Келешек  жұмысқа  қызықты,  үйлесімді  нобайды  қалаған  жерде  алуға 
болады. 
Жұмыс орны жарық мол түсетін жəне пəтерде желдетілушісі бар бөлмені 
таңдаңыздар, жұмыс үстелін дайындаңыз.Қалыңырақ үстелді қорғауға арналған 
ДВП немесе картонды бетіне қойыңыз. 
Жұмыстың  бастамасы  үшін  қызықты  идеялардың  өзі  жетеді.  Көшедегі 
табиғат, кітап бетіндегі картина, шыныдағы тойтарыс  т.с.с. Қарандашпен ойды 
қағаз бетіне түсіреміз 
Матаны керу. 
Раманың размері жазылатын жұмыстың размерімен бирдей болу керек. Ал 
подрамникті  эскизге  қарап    тарсырыс  беруге  болады.  Дайын  болған 
подрамникті  скочпен  немесе  қорғау  лакымен  жағып  орап  шығамыз.    Кейде 
подрамникті  матамен  немесе  бинтпен  орап,  содан  соң,  матаны  подрамникке 
тігін  түйреуіштерімен  тігіп  қояды.  Мата  подрамникке  арнайы  қармақтар  мен 
немесе кəдімгі бүркеншектегі шегелермен керіледі.  Жəне де жихазға арналған 
арнайы  шегелер  немесе  түйреуіштермен  керуге  де  болады.  Егер  сіз  дайын 
суретті  салғыңыз  келсе,  онда  түйреуішті  пайдаланғаныңыз  дұрыс  болады, 
себебі шегелер матада өзіңізге зияны тиетін іздер қалдыруы мүмкін. 
Мата рамаға біркелкі тегіс жəне қатты керілген керуі тиіс. Негізгі жіптері 
өзара  бір  бірімен  перпендикуляр.  Алдымен  матаның  шеттері  бекітілуі 
тиіс.(қатарынан сағат тілгі бойынша , немесе " айқасқан - көлденең "), ал содан 
соң  ортасында  əрбір  бұрышынан  рамалар  жіберіледі.  Матаны  қанша  керген 
сайын  соша  жұмыстың  жақсы  шығуына  кепілдік  береді.  Матаның  дұрыс  не 
бұрыс керілгенін матаны саусақ сүйегімен қағып білеміз. Егер саусақ сүйегімен 
соққанда матадан барабанның даусы сияқты дыбыс шығуы керек. Жəне де тағы 
бір тəсілі бар, ол матаға туйреуішті тастағанда түйреуіш матадан ыршып кетуі 
керек. 
Сонымен қатар қисаюлар болмауы тиіс. Мата керіліп қойылған болса оған 
да  өзгерістер  енгізідің  қажеті  жоқ.  Матаның  шеттерін  скотчпен  жабсырып 
тастауға болады , Ол мжұмыстың таза шығуына көп септігін тигізеді. 
Бастапқы  жылдам  тəжірибелік  жұмыстар  үшін  суреттердің  мұқият 
түсіруінін  талап  етпейтндер,  Матаны  керуді  қажет  етпейтін  жұмыстарға 
картонда  көп  септігін  тигізеді.  Картонға  матаны  қойып  жаж  жағынан 
түйреуішпен  қадап  жұмыс  істей  беруге  болады.  Егер  матаның  сапасы  керуге 
келмесе немесе мата қалын болса, онда оны жай үстелдің үстіне жайып жіберіп, 
жұмысты  бастай  беруге  болады.  Матаны  ылғал  кезінде  де  құрғақ  кезінде  де 
керуге  болдаы.  Ылғал  матаны  негізінде  еркін  жезу  батигіне  қолданады  ал, 
холодный  жəне  горячий  батик  үшін  құрғақ  матаны  пайдаланған  дұрыс.  Егер 
мата ылғал кезінде керілсе, ол кепкеннен кейін одан сайын тартыла түседі. 
Сурет н с аларын тасымалдау. 
Суретті матаға т'сіруді* бірнеше тəсілі бар: 
1.Дайын болған нобайды тегіс бетке қойып, матамен төнкерілген кергіш үстіңгі 
жағынан  қойылады,  жұмсақ  қарандашпен  жұмыстың  ішкі  жағынан  бастыра 
отырып  сурет  салынады,  мата  құрылымына  зақым  келтірмеу  үшін    жуғанда 
кететін қарындаш пен немесе бормен немесе арнайы қарандашпен ақырын ған 

 
91 
қатты  баспай  көшіріледі.  Егер  қарандашпен  матаның  бетіне  суретті  салатын 
болсақ,  онда  контурды  жүргенде  қарындаш  жүріп  өткен  сызықтың  жанынан 
жүріп өтеміз содан соң жанағы сызылған қарындашты өшіірп алып тастаймыз. 
Есте сақтаған жөн: Мата қағаз емес оны өшіріп басынан салатындай. 
2.  Егер  мата  тығыз  болса  ,онда    қарапайым  тəсілмен  көшіруге  болады.  Екі 
орындықты  бір  бірінен  алшақтау  қойып,  бетіне  əйнекті  қоямыз.  Астынан 
лампаны  жағып,  əйнек  шынының  бетіне  нобаймызды  оның  үстіне  матаны 
қойып  ақырын  ғана  суретті  түсіріп  аламыз.  Жəне  тағы  сол  сияқты  егер 
нобайымыз  матаның  көлеміндей  болса,  онда  бірден  контур  жүріп  өтуге  де 
болады. 
3.Припорох.    Нобайды  -  поролонға  пенопластқа  қойылады.  Сурет  сызықтары  
бойынша тесіктер жарып өтеді. Сондай жуан инемен немесе жіңішке кішкентай 
шегемен  "тесіліп"  пенопласт немесе поролон матаның бетіне қойылады. Содан 
соң  осы  пенопласт  немесе  поролонның  бетінен  ұнтақталған  бор  немес  синка 
шашылады. Жаңағы тесіктерден матаға із қалдырылады. 
Т'сті бекітудегі негізгі тəсілдер: 
Түс  жанып  кетпесі  үшін,  жəне  бұйымдарды  жууға  болатындай,  красканы 
əрқашанда  нықтап  бекіту  қажет.  Краска  əдеттегісінше  нұсқау  бойынша 
бекітіледі. 
Бекіту. 
Үтікпен бекіту. Бояуды бекітудегі ең  қарапайым тəсілдің бірі. Бұл тəсілді 
жаңадан  жұмыс  жасап  жатқан  адамдарға  қолайлы  ыңғайлы  жəне  ол  уақытты 
үнемдейді. 
Қарапайым электрлік үтікпен үтіктеледі, ішкі жағынан булау ағымда 5-10 
минут  үтіктейміз.  Содан  соң  30-40  градустағы  суда  қолымен  сабын  суда 
қосымша ағартатындарсыз жуамыз. 
 
$орытынды кезе*. 
Бояу  бекітуінен  кейін  қылқаламмен  жөндеу  жұмыстарын  жүргіземіз  ( 
мысалы , егер жарық учаскелердің контурын бəсеңдету үшін  кейбір дақтарды 
алып тастау үшін,т.с.с). Осы оқиғада матаны жұмысшы рамаға тағы да кереді. 
Егер  ол  балауызбен  жүріп  өткен  болатын  болса,  онда  сулауға  қазір  қарсы 
тұрады, сондықтан матаны сулап аламыз, 
Нақ  осы  кезеңде  контур  краскаларын,  қажетті  сызықтарды  жүргізіп 
аламыз. Кепкен дайын жұмысты уксус қосылған суда артық краскаларды жою 
үшін  шайып  аламыз.  Егер  матада  порафиннен  қалған  дақтар  болса,  оны  
бензинде  одан  соң,  кір  жууға  арналған  қоспалармен  жуып  таза  суда  шайып, 
кептіруге қоямыз.  
Жұмыс  кепкеннен  кейін  үтікпен  жақсылап  үтіктейміз.  Міне  жұмыс 
толығымен дайын. 
$осымша материалдар мен 
ралдар. 
1.
 
Бояуларды  араластыруға    арналған  ыдыс  .  Батикпен  жұмыс  жасау  үшін 
акварель краскасына арналған палитра немесе табақшалар болады. 
2.
 
Қылқаламды жууға арналған ыдыс. Стакандар немесе банкілерді қолдануға 
болады. 

 
92 
3.
 
Қолданған краскаларды сақтау үшін аузы жабылатын ыдыстар қажет. 
4.
 
Бояуларды сумен еріту үшін үнемі қайнаған су немесе тазартылған судайын 
тұру  керек.  Егер бояу  спирттен жасалған болса,  сол сияқты  спиртпен ерітеміз 
немесе арнайы еріткішті қолданамыз. 
5.
 
Бояудың  артықтарын  алып  тастау  үшін  мата  қалдықтарын,  макта 
таяқшалары қажет.  
6.
 
Жұмыстың тез кебуіне қол жеткізу үшін фен қажет. 
Горячии батик техникасына  ажетті: 
1.
 
Балауызды еріту үшін  металл ыдыс суымен. 
2.
 
Жіңішке сызықтарды түсіруге арналған - арнайы аспап чантинг қажет. Оның 
көмегімен жіңішке сызықтарды жүргізу өте жеңіл. 
3.
 
Кейде  сызықтарды  түсіру  үшін  мақталы  шыбықтармен  қылқаламдар 
пайдаланылады. 
Холодный батик техникасына  ажетті: 
1.
 
Резервті  сақтауға  арналған  –  арнайы  пластмассалық  кішкене  бөтелке,  жəне 
саптаулар.. 
2.
 
Арнайы  жіңішке  сызықтарды  жүргізу  үшін  шыны  құбырлар  қажет. 
Құбырлардың  əр  түрлі  каналдары  бар  сызықтың  енін  өзгертуге  мүмкіндік 
береді.  Құбырдың  аузында  жұқа  қабырғалары  болуы  тиіс.  Дəл  осылай 
жуандықты  алып  келінетін  нұсқаны  тесік  диаметріне  емес  ал  кішкене  құбыр 
диаметріне  тəуелді  болады.  Бірақ  тесік  диаметрінің  де  маңызы  бар,  матаға 
резерв ағу жылдамдығы содан тəуелді болады. Кішкене құбыр бүгілмелі мұрын 
ылдисы үлкен мағынаға ие. Егер ол өте жадағай бүгілсе, онда құбырды кішкене 
тік ұстау керек, демек, резерв жылдам құрамды ағады. 
3.
 
Кейбір  суретшілер  шыны  құбырлар  орнына  шаштарға  арналған  бояу 
астынан тюбиктарды қолданады. 
4.
 
Дайын  саптаулар  орнына  қолданған  шарикті  оқтамасын  алуға  болады 
(немесе  капиллярдық  қарындаш  ),  пастасынан босатылған. Оқтамадан  шарикті 
түйіршік  инемен  қажеттінше  сығу,  жəне  оны  жуу.  Керек  ұзындыққа  дейін 
стерженьді  кесыіп  алып,  даярланған  жұмсақ  пластмассалық  шөлмекке 
бұралатын  кішкене  қалпақпен  тесікке  саламыз.  Стерженьді  қыздырып,  соңын 
сəл бүгу керек.  
5.
 
Дəл  осы  мақсатқа  жету  үшін  сызбаға  арналған  шыны  құбырлар  дəрігерлік 
тамызғыштар, қажет. 
Т зды  ерітінділерімен ж мыс. 
1. Шаруашылық тұзға арналған тығыз жабылатын ыдыс.  
 
 
 
 
 
 
 
 

 
93 
Якубова
 М. 
Л.Н. Гумилев атындағы Е)У, 
1-курс магистранты  
 

жүктеу/скачать 1,31 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: