Қазақстан Республикасы денсаулық сақтау министрлігі c. Ж
Топырақты ластаушы негізгі көздер
жүктеу/скачать 2,3 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- 5.8. Топырақты негізгі химиялық ластаушылар
| 5.7. Топырақты ластаушы негізгі көздер
Дерлік барлық антропогенді қызмет негізінде ксенобиоттармен топырақтың ластануы жүріп отырады. Ауыл шаруашылығы - тыңайтқыштар, пecтицидтер, ағынды сулар мен мал шаруашылығының қатты қалдықтары. Пecтицидтер келесі топтарға бөлінеді: Гepбицидтер, Фунгицидтер. Өнеркәсіп, көлік. Тұрмыстық қызмет – ағынды сулар, тұрмыстық қатты қалдықтар. 5.8. Топырақты негізгі химиялық ластаушылар Топыраққа ластаушы заттар әртүрлі жолдармен түседі: табиғи (табиғи ластану) және жасанды (адам қызметі әсерінен). Топырақты негізгі антропогенді ластаушылар: пecтицидтер (улы химикaттар); минepaлды тыңайтқыштар; өндіріс шығарындылары; атмосфераны ластаушы заттардың газ түтінді шығарындылары; мұнай және мұнай өнімдері. Қазіргі уақытта тұрғындар денсаулығына пестицидтердің әсері көптеген ғалымдар әсерін адамға радиоактивті заттар теңестіріп айтуда. Бекітілгендей, пестицидтерді қолдану кезінде өнімділігінің өсуі сонымен қатар, әртүрлі зиянкестер құрамының артуымен, тағам сапасы табиғи құнарлылығы нашарлайды және т.б. Ғалымдардың айтуы бойынша қоршаға ортаға түскен қолданылған пестицидтер (ауа, су) жоятын көзді айналып өтіп әсерін етеді. Адамдар пестицидтерді белгілі бір микроағзаларды жою үшін қолданғанымен ол біртұтас экожүйеге барлық тірі ағзаларға қатты әсер етеді. Бақылау кезінде интоксикация нәтижесінде және басқа да биологиялық түрлері (пайдалы жәндіктер, құстар) үлкен мөлшерге дейін жойылып кеткен байқалады. Оның үстіне адам көп пестицидтерді айтарлықтай пайдалануға тырысады, және одан да мәселесін тереңдете түседі. Пестицидтердің арасында тұрақты хлорорганикалық қосылыстар (ДДТ, ГХБ, ГХЦГ) топырақта көптеген жылдар бойы сақталуы мүмкін, тіпті шағын жинақталу оларды шоғырландыру нәтижесінде биологиялық микроағзалар өмір сүруі үшін қауіпті төндіреді. Пестицидтердің аз ғана концентрациясы ағзаның иммунды жүйесі мен айқын мутагенді және канцерогенді қасиеті бар. Адам ағзасына түсе отырып, пестицидтер қатерлі ісіктерді тудыруы мүмкін ғана емес, ол ағзаны генетикалық тұрғыда зақымдайды, бұл болашақ ұрпақ денсаулығы үшін де қауіптілігі зор. Сол себепті ең қауіпті пестицидтердің бірі - ДДТ, біздің елімізде және басқа да бірқатар елдерде тыйым салынған. Осылайша, улкен сенімділікпен, жалпы экологиялық зияндылығы топырақты ластайтын пестицидтерді пайдаланудағы пайдасынан бірнеше есе асып түседі. Пестицидтерді салдары адам үшін өте жағымсыз ғана емес, сонымен қатар барлық фауна және флораға да кері әсері көрсетіледі. Өсімдік жамылғысы өте сезімтал іс-әрекетке пестицидтер ғана емес, аймақтарда оны қолдану орындарда, жеткілікті жерден алыс орналасқан, олар үшін ластаушы заттардың желмен немесе жер үсті су көзімен әсер етеді. Пecтицидтер ластаған топырақтан өсімдіктерге тамыр жүйесі арқылы биомассада жинақталып, қоректік тізбекті зақымдауы мүмкін. Топырақ минералды тыңайтқыштарменде, егер оны мөлшерден тыс болса, өндіру, тасымалдау мен сақтау кезінде ластанады. Азотты, суперфосфатты және басқа да тыңайтқыштардан нитраттар, сульфаттар, хлоридтер мен басқа да қосылыстар көп мөлшерде миграцияланады. Атмоферадан химиялық заттардың дүркін шығарындылары топыраққа түсе отырып, көп аймақтарды қамтиды. жүктеу/скачать 2,3 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|