~178~
Егер шығарылған тауар құны əкелінген тауар құнынан артық болса
-
онда оны
сауда балансы
деп атайды. Керісінше болған жағдайда
пассивті сауда
балансын
құрайды.
Халықаралық сауданың тиімділігін бағалау
мынадай теориялар арқылы
жүргізіледі:
1.
Абсолюттік артықшылық теориясы
-
басқа
мемлекетпен салыстырғанда
климаттық, жағрапиялық, техникалық жоғары
деңгейде болуымен өндіріс
шығындары кем болады.
2.
Салыстыру
артықшылық
теориясы
(Д.Рикардо
ХІХ
ғ.)
-
мамандандырылған өндіріс пен сауданы басқа мемлекетпен салыстырғанда
альтернативтік шығындар аз болуы қажет сонда жалпы өнім көлеміде жоғары
деңгейде болады.
Мемлекеттің сыртқы сауда саясаты екі типте жүргізіледі.
1. Протекционизм
-
жергілікті
тауар
өндірушілерді шетелдік
бəсекелестерден қорғау саясаты. Импортты шектеу негізінде үш негізгі шаралар
қолданылады:
-
кеден, баж салығы немесе тарифтік кедергілер жүргізу.
Шетел
тауарларына салық арқылы олардың бағасын көтеріп, сұранысты азайту.
-
тарифтік емес кедергілер (импортқа тыйым салу немесе шектеу қою:
квота, лицензия жəне т.б. шаралар арқылы).
-
экспортты қолдау. Артықшылықтары: Төлем балансын теңдестіреді,
демпингтен қор
-
ғайды.
Жаңа салаларды қорғайды, өндіріс көлемінің өсуін
ынталандырады.
2.
Фритредерство
немесе еркін
сауда саясаты,
яғни ішкі нарықта шетел
капиталы мен қызметтерді енгізуді қолдау. Артықшылықтары: Бəсекені
ынталандырады, монополияны шектейді,
өндіріс тиімділігі өседі, бағалар
төмендейді. Тауарларды таңдау мүмкіндігі еді, мемлекет арасында жақындасу,
бірігу
үрдісі
өседі.
Мемлекеттің сыртқы экономикалық байланыстарын
сипаттауға төлем
балансы
Достарыңызбен бөлісу: 
