Қазақстан республикасы экономика және бюджеттік жоспарлау министрлігі «Қазақстан республикасының демографиялық болжамы: неггізгі трендтер, сын-қатерлер, практикалық Ұсыныстар»
-сурет. ҚР 63 жас (еркектер) және 58 жас (әйелдер) және одан үлкен жас
жүктеу/скачать 2,08 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- 2.2 Экономикалық тұрғыдан белсенді халықтың болжамы Экономикалық тұрғыдан белсенді халық ( жұмыс күші )
- 3. Ұзақ мерзімді экономикалық өсуді қамтамасыз етуде демографиялық фактордың ролі (нәтижелер мен ұсынымдар)
31-сурет. ҚР 63 жас (еркектер) және 58 жас (әйелдер) және одан үлкен жас тобындағы халықтың болжамды саны және 2030 жылға дейінгі оның өсу қарқыны
2012 жылы зейнеттік жастағы халықтың үлесі жалпы халықтың 10,1 пайызын, оның ішінде әйелдер 7,3 пайызды құрайды. 2030 жылы оның үлесінің 13,7 пайызға дейін өсуі күтілуде. 2013 жылдан 2018 жыл бойы 63 (58) және одан үлкен жастағы жастық топтағы халық тобына соғыстан кейінгі 1950-1960 жылдары көпсанды туылған ұрпақ және 1950-1960 жылдардан бұрын туылған ұрпақ кіреді, жыныстық-жастық құрылымға қазіргі уақытқа дейінгі (2013 жылға дейінгі) елде болған барлық демографиялық процестер әсер етеді. Олардың саны және жалпы халық санындағы үлесі 2013 жылы 1748 мың адамды немесе жалпы халықтағы үлесі 10,3% құрайды, 2018 жылы – 2056 мың адамды құрап, ал үлесі 11,3%- ға, 2025 жылы 2257 мың адамды құрап, үлесі 13,1% дейін артады, ал 2030 жылы 2836 мың адамды құрап, үлесі 14% -ға артады (31-сурет). Базалық жылға қатысты халықтың жалпы саны 21%-ға өскенде, зейнеттік жастағы халықтың саны 67% құрайды деп болжанып отыр. Нәтижесінде зейнеттік жастағы халықтың жалпы сандағы үлесі 2012 жылы 10,1%-дан 2030 жылы 14% дейін өседі.
46
11 –Кесте. Демографиялық жағдайды талдау үшін коэффициенттер.
Демографиялық жүктеменің коэффициенті, промилльде (1000 адамға) Ықтимал алмастыру коэффициенті промилльде (1000 адамға) Зейнетақылық жүктеменің коэффициенті, промилльде (1000 адамға) Зейнетақылық қолдаудың коэффициенті, промилльде (1000 адамға) 2009
556 403
153 6542
2010 560
406 154
6475 2011
568 411
157 6385
2012 579
420 160
6264 2013
595 431
164 6107
2014 613
444 168
5941 2015
631 458
173 5772
2016 651
472 179
5598 2017
670 486
185 5418
2018 690
499 191
5230 2019
708 510
198 5053
2020 723
519 204
4897 2021
736 526
210 4752
2022 747
530 216
4623 2023
754 532
222 4506
2024 756
530 227
4412 2025
754 524
230 4347
2026 750
517 233
4291 2027
745 510
236 4244
2028 740
502 238
4203 2029
734 494
240 4170
2030 727
486 241
4146
2013 жылдан 2030 жылға дейінгі кезеңде зейнеттік жастағы халықтың үлесінің күтілетін өсуі және осы кезеңдегі еңбекке қабілетті жастағы халықтың үлесінің төмендеуі, өкінішке орай еңбекке қабілетті халыққа демографиялық жүктеменің біршама өсуіне алып келеді. Мысалы, зейнеттік жүктеме коэффиценті ағымдағы жылы еңбекке қабілетті жастағы мың адамға 164 зейнеттік жастағы адамды құраса, 2030 жылы еңбекке қабілетті жастағы мың адамға 241 адамды құрайды. Егер 2012 жылы демографиялық жүктеменің коэффиценті жұмысқа қабілетті жастағы мың адамға жас және зейнеттік жастағы 579 адамды құраса, 2030 жылы еңбекке қабілетті жастағы 1000 адамға 727 адамды құрайды. Ағымдағы жылы ықтималды алмастыру коэффиценті еңбекке қабілетті жастағы 1000 адамға еңбекке қабілетті жастан жас 431 адамды құраса, 2030 жылы - 486 адамды құрайды. 2030 жылдан Қазақстанда еңбекке қабілетті жастағы халықтың үлесінің азаюы және зейнеттік жастағы халықтың үлесінің көбеюі күтілуде, бұл 2025-2026 дейін жалғасады. Бұл үрдіс өткен ғасырда қалыптасқан біздің еліміздің демографиялық тарихымен байланысты. Есептеулерге сәйкес, нақты осы 2013 жылдан бастап жұмысқа қабілетті жастағы халықтың тобына елде туу деңгейі салыстырмалы түрде төмен болған 1995 жылдан кейін туылған жастар кіре бастайды. Соғыстан кейінгі жылдары туылған көпсанды 47
ұрпақ еңбекке қабілетті жастан шығып, зейнеттік жастағы топқа кіреді. Бұлар 1948 жылдан кейін туылған еркектер мен 1953 жылдан кейін туылған әйелдер.
қызмет көрсету өндірісі үшін жұмыс күшін ұсынуды қамтамасыз ететін халықтың экономикалық тұрғыдан белсенділігін өлшеу үшін белгіленген жастағы халықтың бөлігі. Экономикалық тұрғыдан белсенді халықтың санына экономикалық қызметтің барлық
салаларында жұмыспен қамтылғандар мен жұмыссыздар кіреді. Еңбекке қабілетті жастағы адамдарға 16-58 жастағы (әйелдер) және 63 жастағы (еркектер) жатады ( «Қазақстан Республикасындағы еңбек туралы» және «Қазақстан Республикасының азаматтарын зейнетақымен қамтамасыз ету туралы» ҚР заңдарына сәйкес). 2012 жылы 15 жас және одан үлкен жастағы Қазақстандағы экономикалық белсенді халықтың саны 9,0 млн.адамға жетті. Бұл ретте, қалалықтар экономикалық белсенді халықтың жалпы санының жартысынан астамын 4,9 млн. адамды немесе 54,4% құрайды. Гендерлік аспектіде еркектер 4,6 млн. адамды немесе экономикалық белсенді халықтың 50,8%, әйелдер сәйкесінше 4,4 млн. адамды (49,2%) құрайды.
және одан жоғары жастағы халықтың жалпы санындағы экономикалық тұрғыдан белсенді халық санының үлесі. Қазақстанда 2012 жылы экономикалық тұрғыдан белсенді халық санының деңгейі 71,7% болып қалыптасты.
қысқа мерзім ішінде өз жағдайы бойынша мына санаттардың біреуіне жатқызуға болатын тиісті жастағы барлық адамдар;
а) ақы төленетін өз (жалдамалы ) қызметкер; б) өз бетінше жұмыспен қамтылған қызметкер.
Зерттелген аптада демалыста болған (еңбек демалысында, ақысыз демалыс, жүктілігі мен босануы бойынша демалыс немесе баланы күтуге берілетін демалыс ) немесе ауырып қалған адам да жұмыспен қамтылған болып есептеледі, өйткені ол өз жұмысына ресми тіркелген.
үстемеақы және с.с. немесе заттай еңбек ақы (сыйақы) төлеу көзделетін жалдау шарты бойынша жұмыс істейтін адамдар.
(өткізу) және қызмет көрсетуден алынатын табысқа тікелей байланысты болатын жұмыспен қамтылу (бұл жерде өзінің тұтынуы табыстың бір бөлігі
48
ретінде қарастырылады). 2012 жылы республика экономикасында 8,5 млн.адам жұмыспен қамтылды. Жұмыспен қамтылу деңгейінің экономикалық тұрғыдан белсенді халыққа қатынасы 94,7%-ға жетті. Жұмыспен қамтылған халықтың аарсында жалдамалы жұмыскерлердің саны 5,8 млн. адам, немесе 64,7 % , өз бетімен жұмыспен қамтылғандар – 2,7 млн.адамды, немесе 30% құрады. Жұмыспен қамтылудағы дәрежесі (қамтылудағы мәртебесі) бойынша Халықаралық топтамаға сәйкес, өз бетімен жұмыспен қамтылған жұмыскерлердің келесі топтары анықталған: Жұмыс берушілер – өзінің меншікті кәсіпорындарын басқаратын немесе қандай да бір экономикалық қызмет түрінде тәуелсіз кәсіпкерлік қызметпен айналысатын және бір немесе бірнеше жалдамалы қызметкерлері бар адамдар. Өз бетінше жұмыс істейтін қызметкерлер – өз бетінше, бір я бірнеше серіктеспен өз бетінше жұмыспен қамтылу деңгейінде қызмет істейтін және қызметкерлерді тұрақты негізде жалдамайтын адамдар.
–туысы басқаратын кәсіпорында(шаруашылықта) әдетте сыйақысыз жұмыс істейтін адамдар.
кооперативінің мүшесі болып табылатын адамдар. Қызмет көрсету саласында жұмыс істейтіндердің үлесі барлық жұмыспен қамтылғандардың үлесінен 55,4% өсті, ауыл, орман және балық шаруашылығындағылардан – 25,0%, өнеркәсіпте және құрылыста – 19,6% өсті. Өз бетімен жұмыспен қамтылған жұмыскерлердің санында жұмыс берушілер 180,4 мың адамды (7,0%) құрады, өз бетінше жұмыс істейтін қызметкерлер – 2341,1 мың адамды (90,5%), кооператив мүшелері – 25,6 мың адамды (1,0%), отбасылық кәсіпорындардың көмектесуші (ақы төленбейтін) қызметкерлері – 38,8 мың адамды (1,5%) құрады. Жұмыссыздарға халықтың экономикалық белсенділігін өлшеу үшін белгіленген жастағы, қаралып отырған кезеңде
а) жұмыссыз (табысты жұмысы болмаған) болған; б) оны белсенді іздеумен айналысқан; в) белгілі уақыт кезеңі ішінде жұмысқа кірісуге дайын болған бір мезгілде үш негізгі өлшемге жауап беретін адамдар жатады;. Жұмысқа қабілетті жастағы жұмыссыздардың саны 2012 жылы 474,8 мың адамды құрады. Бұл ретте, жұмыссыз қалалық халық 271,3 мың адамды (57,1%), ауылдық халық – 203,5 мың адамды (42,9%) құрады. Жұмыссыздық деңгейі - экономикалық тұрғыдан белсенді халықтың санындағы жұмыссыздар санының пайызбен есептелген үлесі. Жұмысқа қабілетті жастағы жұмыссыздық деңгейі 5,3% құрады, қалалық халық – 5,7%, ауылдық халық – 5,1% құрады. Экономикалық тұрғыдан енжар (әрекетсіз) халық - қарастырып 49
отырған кезең ішінде жұмыспен қамтылғандарға жатпайтын немесе жұмыссыздар болып табылмайтын, халықтың экономикалық белсенділігін өлшеу үшін белгіленген жастағы адамдар. 2012 жылы 15 жас және одан жоғары жастағы экономикалық тұрғыдан енжар халық саны 3,5 млн. адам болып қалыптасты. Экономикалық тұрғыдан енжар (әрекетсіз) халықтың деңгейі 28,3% құрады. Экономикалық тұрғыдан енжар (әрекетсіз) халықтың негізгі үлесін зейнеткерлер – 42,9% және оқытудың күндізгі нысанында оқитындар – 37,9% құрайды, үй шаруашылығын жүргізумен қамтылғандар – 7,6%, денсаулығы бойынша (мүгедектік немесе еңбекке жарамсыздық бойынша) – 5,9%. Келесі диаграммада ҚР экономикалық тұрғыдан белсенді халықтың (бұдан былай ЭБХ) және оның құраушылары ұсынылған, онда 1999-2012 жылдары жалпы халық санының, оның ішінде жұмысқа қабілетті халық санының өсуімен негізделген ЭБХ санының өсуі анық көрініп тұр. ЭБХ саны осы жылдары 7,05-нан 8,9 млн. адамға өсті, жұмыспен қамтылған халық саны 6,1 ден 8,5 млн.-ға дейін өсті. Бұл ретте жұмыссыздардың саны 950 мыңнан 474 мыңға дейін азайды және жұмыссыздық деңгейі 13,5% дан 5,3%-ға дейін төмендеді. Осылайша, экономикалық тұрғыдан белсенді халықтың санының, соның ішінде жұмыспен қамтылғандардың оң динамикасы байқалады және жұмыссыз халықтың саны азайды.
32 - сурет. 2001-2012 жылдары ҚР экономикалық тұрғыдан белсенді халық құрылымының динамикасы Келесі кестеде еңбек нарығының негізі көрсеткіштерінің өзгерістерін 50
талдау келтірілген, онда экономикалық тұрғыдан белсенді халық санының өзгеріс қарқыны 2001 жылдан 2005 жылға дейін 5,7% құрағанын, 2005-2009 жж. – 7%, ал 2010-2012 жылдары өсудің орта жылдық қарқыны 1,8% ден 2,4%-ға дейін құрағанын көрсетеді. Бұл ретте жұмыспен қамтылған халық бұдан да жоғары қарқынмен 8,4-8,8% өсті, ал соңғы үш жылда жұмыспен қамтылған халық санының өсуінің ортажылдық қарқыны 2,3-2,7% құрады. Жұмыспен қамтылғандардың саны жалдамалы жұмыскерлердің артуы және өз бетімен жұмыспен қамтылған жұмыскерлердің санының төмендеуі есебінен көбейіп отырды.
Көрсеткіш 2001
2005 Өзгер
. 2005/
2001, % 2009 Өзгер. 2009/
2005, % 2010 Өзгер. 2010/
2009, % 2011 Өзгер. 2011/
2010,, % 2012 Өзге р.
2012/ 2011,
% Экономика лық тұрғыдан белсенді халық, мың
адам 7479,1 7901,7 5,7% 8457, 9
8610, 7 1,8% 8774,6 1,9% 8981,9
2,4% Еңбекпен қамтылған халық,
мың адам
6698,8 7261 8,4%
7903, 4 8,8% 8114, 2 2,7% 8301,6 2,3% 8507,1
2,5% Жалдамалы қызметкерлер, мың адам 3863,3 4640,5 20,1% 5238,
8 12,9%
5409, 4 3,3% 5581,4 3,2% 5813,7
4,2% Өз
бетінше жұмыспен қамтылғандар , мың адам 2835,5 2620,4 -7,6% 2664,
6 1,7%
2704, 8 1,5% 2720,2 0,6% 2693,4
-1,0% Жұмыссыз халық, мың
адам 780,3
640,7 - 17,9% 554,5 -13,5% 496,5 - 10,5% 473,0 -4,7%
474,8 0,4%
Экономика лық тұрғыдан енжар халық, мың адам 3175,8 3476,9 9,5% 3500,
3 0,7%
3487, 7 -0,4% 3477,3 -0,3% 3538,7
1,8%
ЭБХ санының құрылымында жұмыспен қамтылған халық ең үлкен үлесті алады, оның үлесі 2012 жылы 94,7% құрады. Олардың арасындағы жалдамалы қызметкерлер экономикалық тұрғыдан белсенді халықтың 64,7%, өз бетімен жұмыспен қамтылғандар сәйкесінше 30,0% құрайды. 2001-2012 жылдары динамикасында ЭБХ құрылымында жұмыспен қамтылған халықтың салыстырмалы салмағының 89,6% дан 94,7%-ға өсуінің оң динмикасы байқалады. Сондай-ақ жалдамалы қызметкерлердің үлесі 51,7% дан 64,7%-ға ұлғаюы байқалады. Бұл ретте өз бетімен жұмыспен қамтылғандардың үлесі 37,9% дан 30%-ға төмендеді. Сондай-ақ жұмыссыздар санының құрылымының 10,4% дан 5,3%-ға азаюы байқалады.Жалпы талданып отырған кезеңде еңбек нарығындағы негізгі 51
көрсеткіштердің оң динамикасы байқалады. Экономикалық тұрғыдан белсенді халықтың санын болжау жалпы республика бойынша жасалған. Болжам үшін ҚРСА еңбекке жарамды, экономикалық тұрғыдан белсенді және жұмыспен қамтылған халықтың саны бойынша фактілік деректер пайдаланылды. Ары қарай ЭБХ өсуінің икемділік коэффициенті еңбекке жарамды және жұмыспен қамтылған халықтың саны бойынша есептелді: ln(EAN i
0i +a 1i *ln(TN i ) +a 2i *ln(CHZ
i ) (1) бұл жерде EAN i - экономикалық тұрғыдан белсенді халық, CHZ i – жұмыспен қамтылған халық, TN i - жұмысқа қабілетті халық, a 0i,
- еркін мүше, a 1i, a 2i – икемділік коэффициенті. 33-сурет. 2001-2012 жылдары ҚР экономикалық тұрғыдан белсенді халық құрылымының динамикасы Икемділік коэффициенті – тәуелді факторларға қатысты экономикалық өлшемнің сезімталдығын сипаттайтын көрсеткіш. Осылайша жоғарыда атлған
үлгі негізінде республиканың экономикалық тұрғыдан белсенді халықтың болжамды саны есептелді, есептеулерге сәйкес 2030 жылы 11 млн. адамды құрайды. Жалпы, еңбек нарығының негізгі көрсеткіштерінің, оның ішінде республикадағы экономикалық тұрғыдан белсенді халықтың саны бойынша оң динамика байқалады, оның динамикасы ұзақ мерзімді кезеңде де сақталады. 52
3. Ұзақ мерзімді экономикалық өсуді қамтамасыз етуде демографиялық фактордың ролі (нәтижелер мен ұсынымдар) Кез келген қоғамның дамуы негізінде экономикалық өсудің үш факторы немесе капиталдың үш түрі жатыр: еңбек ресурстары (адами капитал), адамдардың еңбегімен жасалған физикалық капитал және табиғи ресурстар. Тұрақты өсу халықтың ұдайы өсуінің оңтайлы түрін болжайды, себебі оның шамадан тыс өсуі тұрақты кему секілді тұрақты дамуға кедергі келтіреді. Мысалы, ХХ ғасырда 60 жылдардан бастап шиеленіскен жаһандық демографиялық мәселе жер шары халқының дүмпу өсімімен туындаған. Ол қоршаған ортаға жүктеменің шұғыл өсуімен, адамдардың сомалық қажеттіліктерінің өсуімен сипатталады, бұл кедейшілік, экономикалық артта қалу мен әлемдік тұрақсыздықты ішінара негіздейді. Сонымен бірге халық санының тұрақты азаюы және дамушы елдердегі оның қартаюы тұрақты даму мақсаты және маңызды экономикалық ресурс ретінде еңбек ресурстары санының (сондай-ақ болашақ ұрпақ санының) қысқаруына алып келеді. Жыныстық-жас бойынша құрылымның демографиялық факторлары жұмыспен қамтылу, өндіріс, кіріс, тұтыну, халықтың өмір сүру деңгейіне әсер етеді. Қазақстанның тұрақты экономикалық өсуінің негізгі факторлары ретінде демографиялық фактордың маңыздылығын ескеріп, еңбек нарығы мен демографиялық дамуға әсер ететін барлық қазіргі және ықтимал сыртқы және ішкі үрдістерді ескеретін қазіргі демографиялық саясатты жасау қажет. Халықтың табиғи өсімі қарқынын арттыру, оның дамуы үшін жағдайлар жасау, сондай-ақ өмір сүру сапасын арттыру және күтілетін өмір сүрі ұзақтығын жоғарылату мемлекеттік демографиялық саясаттың
табылады: 1) Халықтың өлімін төмендету. Қазақстанда басқа орта-азиялық республикалармен салыстырғанда халықтың өлім-жітім көрсеткіші жоғары. 2012 жылы ҚР өлім-жітім коэффициенті 8,7% құрады, бұл уақытта Орталық Азияның басқа елдерінде бұл көрсеткіш 4,9% дан 7,8% ауытқыды. Осыған байланысты Қазақстанда өлім-жітімді төмендету бойынша мақсатты бағытталған іс-шараларды түзу қажеттілігі бар: - жол-көлік оқиғалары нәтижесінде болатын өлім мен жарақатты төмендету (жол инфрақұрылымының сапасын арттыру, жолдағы тәртіп, жол қозғалысын ұйымдастыру, зардап шеккендерге медициналық көмектің шұғылдылығы мен сапасын арттыру есебінен) және басқа сыртқы себептерден; 53
- халықтың арасында өлім-жітімнің жоғары пайызын беретін жүрек-қан тамырлары мен басқа ауруларды алдын-алу, бастапқы кезеңінде анықтау және емдеу; - өндірістегі қайғылы оқиғалардан және кәсіби аурулардан болатын өлім-жітім мен жарақатты төмендету, кәсіби ауруларды алдын-алу және өз уақтысында анықтау, жұмыс берушілермен және кәсіподақтардың бірлестіктерімен бірге еңбекті қорғау және жағдайды жақсарту бойынша іс- шараларды түзу және жүзеге асыру; - аналар және нәрестелер өлімін төмендету. 2) Халықтың денсаулығын сақтау және күшейту, белсенділік өмірінің ұзақтығын көбейті, салауатты өмір салтын жүргізу үшін ынталандыруды қалыптастыру және жағдайлар жасау. Дүниежүзілік банктің деректері бойынша 2011 жылы Қазақстан әлемнің 228 елдері арасында өмір сүру ұзақтығы бойынша 150 орынды иеленді (68,9 жас). ЖІӨ жан басына шаққанда орта деңгейдегі ел үшін бұл көрсеткіш басқа елдермен салыстырғанда өте төменгі деңгейде. Бұл көрсеткішті жақсарту үшін, келесілерге бағытталған белсенді іс- шараларды қабылдау қажет: - алкоголь мен темекіні тұтынуды төмендету; - нашаны
таратумен жүйелі
күрес және
нашақорлықпен ауыратындарды сауықтыру; - әлеуметтік маңызды және қоршаған ауруларға қауіп төндіретін аурулардың деңгейін едеуір төмендету . Салауатты өмір салтын қалыптастыруда халықтың әртүрлі топтары дене мәдениеті мен спортпен айналысу үшін жағдайлар жасауды құру маңызды үлес қосу керек, бұл қарастырады: -Тұрғылықты жері бойынша бюджеттік, сондай-ақ бюджеттік емес көздердің есебінен дене мәдениеті және спортпен айналысу үшін дене- мәдениеті-сауықтыру кешендері желісін кеңейту; - мектепке дейінгі және білім мекемелерін заманауи оқу-спорттық жабдықпен және инвентарьмен жабдықтау; - спорттық клубтар, жастардың демалыс өткізу орталықтары қызметін дамыту, дене мәдениеті және спортпен айналысу үшін олардың материалды- техникалық базасын нығайту, соның ішінде жалпы білім беретін мектептер мен басқа да оқу орындарында; - халықтың, бірінші кезекте балалар мен білім алушы жастарда дене дайындығы мен дене дамуын бағалауды жүргізу; - халықта, бірінші кезекте балалар мен жастарда дене тәрбиесі және спорттың тұрақты сабақтарына тұрақты қызығушылықты тудыру, салауатты өмір салтын ұстануға қажеттілікті қалыптастыру бойынша ақпараттық- насихат жұмыстарының нәтижелі формаларын енгізу. 3). Туу деңгейін көтеру, соның ішінде отбасыда екінші және кейінгі балалардың туылуы есебінен. 54
Қазақстанда 2000 жылдан бетбұрысты үрдіс байқалды: туудың жалпы коэффициенттері көтеріле бастады. 2001-2012 жылдардағы кезеңде көрсеткіштер14,9 дан 22,7 дейін немесе шамамен 55% көтерілді. Алайда туу деңгейі бойынша Қазақстан 88 орында екенін атап өткен жөн. Бұл көрсеткішті жақсарту мақсатында мақсатты бағытталған іс- шараларды түзу қажет: - отбасы институтын күшейту, отбасылық тәрбие, отбасылық қатынастардың рухани-адамгершілік дәстүрлерін жандандыру және сақтау; - бала туу мен тәрбиелеуге байланысты отбасыны қолдау жүйесін дамыту, балалары бар отбасыларға мемлекеттік материалдық көмекті қамтамасыз ету; - ата-ана қамқорынсыз қалған балаларды тәрбиеге алушы отбасыларға қолдау көрсету; - нашар отбасылық пен әлеуметтік жетімдікті алдын-алу, балалардың заңды құқықтары мен заңды мүдделерін қамтамасыз ету; - жүктілік және босану кезінде әйелдерге медициналық көмектің сапасын арттыру, перинаталды технологиялардың дамуын қоса; - халықтың өсімпаз денсаулығын нығайту, бедеулікті емдеуге мемлекеттік қолдау, балалар мен жасөспірімдердің денсаулық ахуалындағы бұзушылықтарды ертерек анықтау және алдын-алу; - халықтың өсімпаздық денсаулығы үшін зиян және қауіпті еңбек жағдайлары бар жұмыс орындарын кезеңмен жою; - қолжетімді отбасылық тұрғын үйді ұсыну бойынша бағдарламаны ары қарай іске асыру; - ата-аналарға жұмысы мен отбасылық міндеттерін үйлестіруге мүмкіндік беретін әртүрлі механизмдерді дамыту; - мектепке дейінгі білім беру инфрақұрылымын жетілдіру. 4) Экономиканың қажеттіліктеріне сәйкес еңбек ресурстары тапшылығын төмендету мақсатында көші-қон процестерін басқару. Халықтың ұдайы өндірісі, әсіресе туу, өлім-жітім және табиғи өсіммен жеке аумақтағы экономикалық өсу мүмкіндіктерінің арасындағы қарама- қайшылық сыртқы және ішкі көші-қонның факторы болып табылады. Елдер арасындағы интеграциялық процестерді дамыту жағдайларында оңтайлы көші-қон саясатын қолдау мақсатында сәйкес іс-шаралар мен механизмдерді түзу қажет: - Республиканың халқы сирек қоныстанған өңірлерінде халықтың санын сақтауға бағытталған белсенді өңірлік әлеуметтік-экономикалық саясатын жүргізу; - Еуразиялық кеңістіктегі интеграциялық процестердің шеңберінде жалпы еңбек нарығын қалыптастыруға байланысты көші-қон процестерін оңтайландыру; - Қазақстанда мигранттардың өмірі мен еңбегі үшін өркениетті жағдайларды түзу, олардың азаматтық құқықтарын қорғау.
55
Сәйкес механизмдер мен мақсатты бағытталған іс-шараларды түзу Қазақстанда демографиялық факторлардың, сондай-ақ еңбек нарығының қолайлы дамуына ықпал етеді. Мақсатты бағытталған, үйлестірілген кешенді демографиялық саясатты жүргізу Қазақстан Республикасында ұзақ мерзімді экономикалық өсуге алғышарттар жасайды және ықпал етеді.
|