Тірі жасушаның химиялық құрам ерекшелігі

10
Ағзаның құрамына кіретін заттарды пластикалық жəне энер-
гетикалық заттар деп шартты түрде екіге бөледі.
Пластикалық заттар - ағзаның жасушалары мен ұлпаларын 
құру үшін қажетті заттар, демек құрылыс заттары. Бұл белок, 
нуклеин қышқылдары, липидтердің кейбір түрлері жəне жоғары 
молекулалы көмірсулар.
Энергетикалық заттар макроэргті қосылыс АТФ-тың қайта 
түзілуіне жұмсалатын энергияны бөлетін заттар. Бұл көмірсулар 
(глюкоза, гликоген, крахмал), кейбір липидтер.
1.1. Жасуша – тірі ағзаның құрылымдық бірлігі
Барлық тірі ағзалар жасушалардан тұрады. Бұл пікірді 1838 
жылы М. Шлейден жəне Т. Шванн постулат түрінде дəлелдеді. 
Тірі ағза жасушаларында барлық химиялық процестер жүріп жа-
тады. Жасушаның қызметін фабрика қызметіне теңеуге болады.
Құрылысы мен атқаратын қызметіне қарай жасушаларды екі 
класқа бөледі. Құрылысы қарапайым болатын жасушалар про-
кариоттар, олардың негізгі қасиеттерін бактериялар мысалынан 
қарауға болады. Бұлардың құрылысы қарапайым, кіші өлшемді. 
Бактериялар қажетті энергияны қоршаған ортадан алады жəне 
бұлар үшін энергияның қайнар көзі – глюкоза.
Жасушалардың екінші класы
–
эукариоттық жасушалар. 
Бұ 
лардың мөлшері прокариоттардан 10-15 есе үлкен болады. 
Эукариоттардың жасушаларында түрлі функция атқаратын орга-
неллалар бар: ядро, митохондриялар, пероксисомалар, лизосома-
лар, Гольджи аппараты, цитоплазма, эндоплазмалық тор, рибосо-
малар, хлоропластар, биологиялық мембраналар.
Жасушалардың барлығы қабықшамен – жарғақшамен қап-
талған. Жарғақшаның белокты қабаты амин қышқылдардың, 
көмірсулардың жəне жасушадағы өзге де заттардың сыртқы жəне 
ішке тасымалдануын қамтамасыз етеді. 
Цитоплазма - барлық жасушаларда болатын сұйық зат. 
Ядро дегеніміз – бұл жарғақшалы органелла. Оның ішінде 
ядрошырын сөлі – кариоплазма болады. Ядрошырын сөлінің 
ішінде ядрошық жəне ДНҚ-дан құралатын хромосомалар жүзіп 

жүктеу/скачать 1,75 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: