Қазақстан Республикасы Президенті Н. А. Назарбаевтың Қазақстан халқына «Қазақстанның бәсекелес 50 елдің құрамына кіру стратегиясы» атты жолдауына орай Қазақстан өз даму жолында жаңа нарыкқа ену босағасында тұр

Малдың өлімінен, мәжбүр союдан, жоюдан келген шығын келесі формуламен есептеледі:

У=МхЖхЦ-С_ф,

Мұндағы:

Ж - әр жастық-жыныстық топтағы малдың орташа салмағы, кг;

Ц - өнім бірлігінің орташа сату бағасы, теңге;

С_ф – сойылған немесе өлген малдың өнімін сатудан түскен табыс (ет, тері және т.б.), теңге.

2007 жылғы мүйізді ірі қараның шығынын есептеу:

У = 18 х 180 х 500 - (18 х 24500) = 1 620 000 – 441 000= 1 179 000 теңге.

Мал төлінің (6 айға дейінгі бұзау, 4 айға дейінгі қозы, лақ) өлуі немесе сойылуынан келетін экономикалық шығын көбірек болады, себебі төл алуға және оны өсіруге еңбек және материалдық ресурстар көбірек жұмсалады.

Малдың бұл жастық тобынан келетін экономикалық шығын келесі формуламен есептеледі:

У = М х (С_п + В_п х Т х Ц) - С_ф

Мұндағы:

Вп – орта тәуліктік тірі салмағының өсуі, кг;

Т- өлген, мәжбүр сойылған, жойылған малдың жасы, күн.

Өнім сапасының төмендеуінен келген экономикалық шығын келесі формуламен анықталады:

У = В_р х (Ц_з -Ц_б),

Мұндағы:

Ц_з және Ц_б – сәйкесінше сау және ауру малдан алынған өнімнің сату бағалары, теңге.

Сүтті сиырлар үшін:

У = 5000 х (70-45) = 125 500 теңге.

Барлығы: 125000 теңге.

Алынбаған төл санын 3 әдіспен анықтауға болады:

• 
  қандайда бір ауру кезінде өлі туған төл санын нақты есепке алу арқылы;
  
• 
  біртектілік принципін сақтай отырып, ауру тараған және тарамаған шаруашылықтардағы әр 100 аналықтан алынған төл санын салыстыру арқылы;
  
• 
  шаруашылықтағы әр 100 аналықтан алынған төл санын облыстық, республикалық көрсеткіштермен салыстыру арқылы.
  

Сүтті (С_т1) және етті (C_T2) сиырлардан алынған бұзаудың құнын келесі формулалар бойынша анықтайды:

С_т1 = 3,61 х Ц,

Мұндағы:

0,88 - етті сиырлардан бұзау алу үшін шығындалған азық есебінен алуға болатын өсім көлемі;

Ц – базалық майлылығы бар 1ц сүттің сату бағасы, теңге, немесе жақсы семірген ірі қара малдың 1ц тірі салмағының бағасы, теңге.

С_т1 = 3,61х7000 = 25270 теңге.