Ветеринарлық іс-шараларды жүргізу шығындары және оны есепке алу әдістемесі

Ветеринарлық іс-шараларды жүргізу шығындары келесі шығындардан құралады:

-ветеринарлық іс-шараларды жүргізуге тікелей қатысатын еңбеккерлердің еңбекақысы;

- ветеринарлық құрал-жабдық, приборлардың және басқа ветеринарлық өндірістік қорлардың баланстық құнынан амортизациялық төлемдер;

- техниканы жөндеу және оған қызмет көрсету шығындары;

- шығындалған ветеринарлық препараттардың, құралдардың, жанар-жағар майлардың құны;

- уақытша сою алаңдары, пастеризациялық қондырғылар, шлагбаум, сою өнімдерін, өлекселерді залалсыздандыру шығындары.

Ветеринарлық іс-шараларды жүргізуге тікелей қатысатын еңбеккерлердің еңбекақысына (ветеринарлық дәрігерлер, фельдшерлер, дезинфекциялық қондырғылардың жүргізушілері және т.б) олардың еңбекақысы, 21% әлеуметтік сақтандыру төлемдері, еңбекақы қорының 6,8% мөлшеріндегі ақылы демалыс, мамандардың іс-сапар шығындары кіреді.

1 айлық еңбекақы шығындары:

Е = 26500 + 2 х 23600 + (26500+2 х 23600) х 0,21 + (26500 + 2 х 23600) х 0,068 = 73700 + 15477 + 5011,6 = 94188,6 теңге.

Күндік еңбекақы айлық еңбекақыны 25,6 күнге бөлу арқылы, ал сағаттық – күндік еңбекақыны 7 сағатқа бөлу арқылы есептеледі.

2 кесте

Құрал-жабдық аталуы	Саны	Бірлігінің бағасы	Жалпы сметалық құны	Амортизациялық төлемдер
				%	теңге
Ветеринарлық емхана	1	1200000	1200000	5	60 000
Ветеринарлық дезинфекциялық қондырғы	1	1500000	1500000	10	150 000
Ла­бораториялық дөңгелек тербелткіш	1	24000	24000	15	3600
Суытатын қондырғы	1	45000	45000	10	4500
Центрифуга	1	50000	50000	10	5000
Сефадексе О-150	1	65000	65000	10	6500
Спектрофотометр СФ-46	1	48000	48000	10	4800
Магниттік араластырғыш	2	8000	16000	15	2400
Барлығы			2 448 000		236 800

Материалдар мен шикізат шығындары:

3 кесте

Атауы	Өлшем бірлігі	1 өлшем бірлігінің бағасы (теңге)	Саны	Сомасы (теңге)
55-ВНИИВВиМ	дана	5,59	2000	11180
Барлығы				11180

Энергетикалық шығындар:

4 кесте

Шығын элементтері	Өлшем бірлігі	1 өлшем бірлігінің бағасы (теңге)	Саны	Сомасы (теңге)
Электоэнаргия	Квт/сағ.	7,63	1200	9156
Жанар-жағар май	тонна	65000	2,4	156000
Су	м3	47,8	700	33460
Барлығы				198616

Ветеринарлық іс-шараларды жүргізу шығындары

У₂= 94 188,6 +236 800+11 180+198 616= 640 784,6 теңге.

Шаруашылықтағы ауыру коэффициентін (К₃₁) ауырған мал санын ауруға бейім мал санына бөлу арқылы есептейді.

Ірі қара мал бойынша:

К₃₁ = 18/3350 = 0,005

Өнімді жоғалту коэффициентін жалпы жоғалтылған өнім көлемін ауырған мал санына бөлу арқылы есептейді.

К_п1= 125000/18 = 6944,44 теңге.

Болдырылмаған шығынды есептеу кезінде экономикалық шығыннның келесі үлестік мәндерін қолданады: 1 ауырған, өлген, ауырып жазылған, мәжбүр өлтірілген және қолда бар малға шаққанда.

1 ауырған малға шаққандағы экономикалық шығынның үлестік мәнін (К_у1) анықтаған кезде жалпы шығын сомасын ауырған мал санына бөледі.

К_у1= 1 179 000 +125000 / 18 = 1 304 000/18 = 72444,44 теңге.

1 қолда бар малға шаққандағы (K_y5) шығынның үлестік мәнін анықтаған кезде жалпы экономикалық шығынды қолда бар мал санына бөледі.

K_y5 = 1 304 000/3350 = 389,25 теңге.

Жұқпалы және жұқпалы емес аурулар алдын алу және салдарын жою нәтижесінде болдырылмаған экономикалық шығынды келесі формула бойынша потенциалды және нақты экономикалық шығынның айырмасы ретінде есептейді:

П_у1 = М_о х К_з1 х К_у1 - У,

Мұндағы:

К_з1 – малдардың ауыру мүмкіндігі коэффициенті;

К_у1 - 1 ауырған малға шаққандағы экономикалық шығынның үлестік мәні;

У - нақты экономикалық шығын, теңге.

П_у1 = 3350 х 0,005 х 72444,44 – 1 304 000 = 90 555,63 теңге.

Аурудың алдын алу, сауықтыру және емдеу шараларының нәтижесінде алынған экономикалық тиімді Э_в келесі формула бойынша есептейді:

Э_в= П_у + Д_с + Э_з-З_в,

Мұндағы:

Д_с - өнім көлемі мен сапасын арттыру есебінен алынған қосымша құн, теңге;

Э_з - ветеринарлық іс-шараларды жүргізудің жаңа құралдары мен әдістерін қолдану нәтижесінде еңбек және материалдық ресурстарды үнемдеу, теңге;

З_в - ветеринарлық іс-шараларды жүргізу шығындары, теңге.

Э_в= 21 636,9 + 54,5 + 2  499 059,94 - 640 784,6 = 1 879 966,74 теңге

Ветеринарлық іс-шараларды жүргізудің жаңа құралдары мен әдістерін қолдану нәтижесінде өнім көлемі мен сапасын арттыру есебінен алынған қосымша құнды Д_с келесі формула бойынша есептейді:

Д_с = (В_по - В_пэ) х А_н ,

Мұндағы:

А_н –емделген мал саны (жұмыс көлемі), бас.

Д_с = (432,6-422,3) х (18-13) = 54,5 теңге

Ветеринарлық іс-шараларға жұмсалған өндірістік шығындар немесе күрделі қаржылардың өзгеруі есебінен нәтижесінде еңбек және материалдық ресурстарды үнемдеу (Э_з), теңге, келесі формула бойынша есептеледі:

Э_з =[(С_б + Е_н х К_б) - ( С_н + Е_н х К_н )] х А_н ,

Мұндағы:

Е_н– капитал салымдарының тиімділігінің нормативтік коэффициенті, 0,15;

К_б и К_н –сәйкесінше базалық және жаңа вариант бойынша жұмыс бірлігіне үлестік капитал салымдар;

А_н - ветеринарлық іс-шараларды жүргізудің жаңа құралдары мен әдістерін қолданып атқарылған ветеринарлық жұмыс көлемі, теңге.

Э_з =[(26,6 + 0,15 х 6944,44) - (22,7 + 0,15 х 6944,44 теңге)] х 640 784,6 = 10443,266 - 10439,366 х 640 784,6= 2  499 059,94 теңге

1 теңге шығындарға шаққандағы ветеринарлық іс-шаралардың экономикалық тиімділігі (Э_т) экономикалық тиімділікті ветеринарлық іс-шараларды жүргізуге жұмсалғын шығындарға бөлу арқылы есептеледі:

Э_т = Э_в / З_в

Э_т = 1 879 966,74/ 640 784,6= 2,93 теңге.

Капитал салымдарының тиімділігін олардың қайтарымдылығы, қацтарылу мерзімі, капитал салымдарының ең жақсы варианты және 1 теңге капитал салымына үнемделген шығындар бойынша белгілейді.

Қосымша капитал салымдарының қайтарымдылығы (О_кв) келесі формула бойынша есептеледі:

О_кв = Э_в / К_д

Мұндағы:

К_д - ветеринарлық іс-шараларды жүргізуге жұмсалған қосымша капитал салымдары, теңге. Ол келесі формула бойынша есептеледі:

К_д = Е_н х (К_н - К_б),

Мұндағы:

К_н – жаңа капитал салымдары, теңге;

К_б – базалық капитал салымдары, теңге.

К_д = 0,15 х (640 784,6 – 500000) = 21117,69 теңге.

О_кв = 1 879 966,74 / 21117,69 = 89,02.