ҚазаҚстан Республикасының білім және ғылым министРлігі а и. артемьев, с.Қ. мырзалы ғылым таРиХы және ФилОсОФиЯсы
жүктеу/скачать 2,22 Mb. Pdf көрінісі
|
| 7. Дедукция. Дедукция деп индукцияға қарсы, жалпы білімдерден
жеке-дара білімдерге, жалқылыққа өтуді түсінеміз. Индукция мен дедукция өзара бір-бірімен ажырамастай байланысқан. Оның үстіне, олардың әрқайсысы зерттеудің белгілі бір сатысында қолданылады. Белгілі бір теориялық негіздерсіз индукция, көп болғанда, фактілерді реттей алады, ал индуктивтік қорытуларсыз жалаң дедукция схоластикалық теориялауға айналады. Танымдағы дедуктивтік қорытулардың орасан үлкен қуатына Жаңа дәуір таңы атқан кезде- ақ Р.Декарт назар аударған. Қазіргі заман ғылымы мен әдістемесінде дедукция деп жаңа білімді шығару үдерісі танылады, ол кезде логика ережелерінің негізінде пайымдардан белгілі бір ой тұжырымы жаса- лады.
Дедуктивтік деп аталатын бірқатар пәндер бар, олай аталуының себебі – олардың негізінде кейбір ортақ ұстанымдар, постулаттар, тұжырымдар жатыр. Оған қоса, бастапқы қағидалар дәлелдеусіз алынған, өйткені олардың шынайылығы дау тудырмайтын және адамзаттың мыңжылдық тәжірибесінде тексерілген сөзсіз шындық деп саналады. Оларды ашып көрсете отырып, ғалымдар әртүрлі теориялық тұжырымдар жасайды. Ондай ғылымдарға математика, логика,
Теорияны дедуктивтік құрудың міндетті шарты бастапқы тұжырымдардың бір-біріне қарама-қайшы еместігі, сондай-ақ олардың бір-біріне тәуелсіздігі болып табылады. Дедуктивтік әдістің негіздері өте ерте заманда-ақ пайда болған: Евклидтің «Бастауын», Пифагордың теоремаларын, Фалестің пікірлерін еске түсірсек те жеткілікті. Сол кездің өзінде дедуктивтік әдістің ой-пікірлерді жүйелі түрде ретке келтіріп, оларды қисынды құруға көмектесетіні байқалған. XIX ғасырда Н.И.Лобачевский геометрияны басқа тұжырымдар негізінде де құруға болатынын дәлелдеген. Ол жаңалық тұжырымдық әдістің эвристикалық күшін көрсетті. Бұл математика пәндерінің аса қарқынды дамуына жеткізді. Бүгінгі ғылымда тұжырымды әдісті физика, биология сияқты іргелі ғылымдарға тарату үрдісі бар. Алайда тұжырымды әдісті басқа ғылымдарға қолданудың белгілі бір өзіндік шектері бар екенін ескеру қажет.
|