ҚазаҚстан Республикасының білім және ғылым министРлігі а и. артемьев, с.Қ. мырзалы ғылым таРиХы және ФилОсОФиЯсы

104
өтуін танып біліп, бірте-бірте шексіздікке, демек, Құдайға жақындай 
береді. Сол себепті әрдайым шектеулі заттарды зерттей отырып, біз 
оларды шексіздікпен байланыстыруға тиіспіз. Заттарды танып біле 
отырып, адам зердесінде олардың шынайы бейнесін ғана емес, со-
нымен қатар мүмкін болатын, өзгерген бейнесін де сақтайды. Демек, 
адам шығармашылық үшін, тудыру үшін жаралған. Ол – адами Құдай 
(лат. – Humanus Deus).
Адам жанының қабілет-мүмкіндіктерін зерттей келе, ол 
сезімді
(лат. – sensus), 
ақыл-ес 
(лат. – ratio) және 
парасатты
(лат. – intellectus) 
бөліп көрсетеді. Ақыл-ес адамның сезімдері мен парасаты арасындағы 
делдал іспетті.
Сезімдермен тығыз байланысқан ақыл-ес ғылымды тудыра-
ды. Алайда адамның таным мүмкіндіктері бұлармен шектелмейді. 
Тіпті жан-жануарлардың да сезімдері және, қарабайыр болса да, 
ойлау қабілеті бар. Адамды жануарлардан ажырататын шешуші 
айырмашылық адамның ақыл-есінің оның парасатымен тығыз байла-
нысты екендігінде, өйткені соңғы бірде-бір жануарда жоқ.
Парасаттың болуы нәтижесінде біз болмыстың шекті негіздеріне 
қол жеткіземіз, терең метафизикалық сұрақтарға жауап бере ала-
мыз. Ақыл-естің бұл тән мен сезім әлеміне ешқандай қатысы жоқ. Ол 
уақыттан және өтпелі дүниеден тыс, олардан мүлдем азат. Парасат тым 
жалпы, тұрақты, мәңгі нәрселерді зерттейді, сол себепті ол пайымға 
қарағанда, Құдай берген ақылға тым жақынырақ.
Әрбір адам – өз заманының ұрпағы. Сондықтан Н.Кузанский 
Сенімді Ақыл-ойдан жоғары қояды. Бірақ бұл соқыр сенім емес, 
өйткені 

жүктеу/скачать 2,22 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: